Το θέμα της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές απασχολεί την ελληνική κοινωνία αρκετά χρόνια τώρα. Το πρώτο σημαντικό πολιτικό βήμα προς αυτή την ιδιότυπη απελευθέρωση έγινε με την υπ' αριθμ. Κ1-1119/7.7.2014 απόφαση του τότε Υπουργού Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας που επέτρεπε τη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων όλες τις Κυριακές του χρόνου σε 8 περιοχές της χώρας, οι οποίες είχαν κριθεί ως τουριστικές. Οι περιοχές αυτές ήταν το ιστορικό κέντρο της Αθήνας και ο Δήμος Ραφήνας - Πικερμίου, το ιστορικό κέντρο Θεσσαλονίκης, η Χαλκιδική και οι Δήμοι Ρόδου, Κω, Σύρου Eρμούπολης, Μυκόνου και Θύρας.
Όπως αναμένεται σε τέτοιες περιπτώσεις, η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου, η Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών - Βιοτεχνών - Εμπόρων Ελλάδος, η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος, ο Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης και 20 καταστηματάρχες και έμποροι προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και ζήτησαν την ακύρωση της υπουργικής απόφασης ως αντισυνταγματικής και παράνομης και συγχρόνως την αναστολή της μέχρι την οριστική κρίση.
Η Αίτηση Αναστολής έγινε δεκτή με την υπ' αριθμ. 307/2014 απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, με αποτέλεσμα να «παγώσει» προσωρινά η πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος μέχρι την τελική κρίση, η οποία όπως γνωρίζουμε επήλθε με την υπ' αριθμ. 100/2017 απόφαση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, η οποία ακύρωσε την προσβληθείσα υπουργική απόφαση.
Δεν θα κάνω ανάλυση των ανωτέρω αποφάσεων στο συγκεκριμένο κείμενο, αξίζει όμως κατά την άποψή μου να σας παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα για να λάβετε γνώση, όσοι δεν γνωρίζετε ήδη, του δικανικού συλλογισμού.
Η επίμαχη απόφαση αναφέρει επί λέξει: «Το Σύνταγμα κατοχυρώνει για τους πάσης φύσεως εργαζομένους και απασχολούμενους (ελεύθερους επαγγελματίες, κ.λπ.) το δικαίωμα ελεύθερου χρόνου και της απόλαυσης του ατομικού και τους από κοινού με την οικογένεια τους, ως τακτικό διάλειμμα της εβδομαδιαίας εργασίας. Το διάλειμμα αυτό υπηρετεί την υγεία και την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου με τη φυσική και ψυχική ανανέωση που προσφέρει η τακτική αργία στον εργαζόμενο άνθρωπο εντός της κάθε εβδομάδας (άρθρο 5 και 21 Συντάγματος). Συναφώς, προσφέρει και τη δυνατότητα οργάνωσης της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής του θέματα για τα οποία μεριμνά επίσης το Σύνταγμα (άρθρο 21). Περαιτέρω το ως άνω δικαίωμα προσλαμβάνει πρακτική αξία για τους εργαζόμενους όταν αυτοί δύνανται μόνοι ή από κοινού με την οικογένεια τους να μετέχουν στην συλλογική ανάπαυλα μιας κοινής αργίας ανά εβδομάδα, ως τέτοια ημέρα έχει επιλεγεί κατά μακρά παράδοση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στα λοιπά κράτη της Ευρώπης, η σχετιζόμενη με την Χριστιανική θρησκεία».
Διαβάζοντας την ανωτέρω δικανική κρίση, από τη μία επικροτώ το ηθικό της πνεύμα, το οποίο συνάδει με την αρκετά συντηρητική ελληνική κοινωνία, με τους ισχυρούς δεσμούς οικογενείας και θρησκείας, από την άλλη όμως μου δημιουργούνται εύλογες απορίες για το κατά πόσον συνάδει με τον εκσυγχρονισμό και την απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας και της οικονομίας η ανωτέρω άποψη. Επιπλέον, δε μπορώ παρά να σκέπτομαι όλους αυτούς τους ανθρώπους που εργάζονται και Κυριακές και αργίες και βράδια...
Αισθάνομαι στην πραγματικότητα ωσάν η επίμαχη απόφαση του ΣτΕ να αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη μερίδα πολιτών, η οποία όμως δεν είναι τόσο μεγάλη όση ήταν παλαιότερα. Σκεφτείτε πόσοι από τους ανθρώπους του οικογενειακού και του φιλικού σας κύκλου μπορεί να εργάζονται Κυριακή. Σίγουρα θα γνωρίζετε κάποιους. Αστυνομικοί, γιατροί, δικηγόροι, ταξιτζήδες, φαρμακοποιοί, επιχειρηματίες, σερβιτόροι, φουρνάρηδες, υπάλληλοι καταστημάτων εστίασης, περιπτεράδες, υπάλληλοι φύλαξης είναι μόνοι λίγοι από αυτούς που μπορούν να μας έρθουν στο μυαλό.
Κατά την άποψή μου, το άνοιγμα των καταστημάτων της Κυριακές θα έπρεπε να είναι προαιρετικό για όλους και αυτό το οποίο θα έπρεπε να απασχολεί τη δικαιοσύνη αλλά και τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές είναι η προστασία των υπαλλήλων που επιλέγουν να εργάζονται τις Κυριακές, αναφορικά με τις συνθήκες εργασίας, την ασφάλιση και την αμοιβή τους. Υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ακόμα και νέες θέσεις εργασίας, έστω και ημιαπασχόλησης.
Η ανωτέρω δε απόφαση του ΣτΕ είναι προφανές ότι τελικά δεν θα έχει καμία πρακτική εφαρμογή διότι ήδη ο υπουργός Οικονομίας, κ. Δημήτριος Παπαδημητρίου, ο οποίος βέβαια διαφωνούσε με το άνοιγμα των καταστημάτων της Κυριακές, ανακοίνωσε ότι τα εμπορικά καταστήματα θα μπορούν να λειτουργούν περί τις 30 Κυριακές τον χρόνο στις τουριστικές περιοχές, στην περιοχή γύρω από το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», στην Αθήνα, στο παραλιακό μέτωπο από τον Πειραιά έως το Σούνιο, σε κάποιες περιοχές του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, έπειτα από συμφωνία της Κυβέρνησης με την Τρόικα-Θεσμούς. Αντιλαμβανόμαστε, βέβαια, όλοι πως η ολική απελευθέρωση είναι θέμα χρόνου.
Εντελώς επικουρικά, θα ήθελα να ρίξουμε μια ματιά στο τι συμβαίνει και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικότερα:
Γερμανία: Από το 2005 και έπειτα η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές ορίζεται σύμφωνα με το εκάστοτε τοπικό νομικό πλαίσιο.
Γαλλία: Από το 2009 κι έπειτα εξαλείφθηκαν πλήρως οι περιορισμοί για την λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς.
Ιταλία: Από το 2005 κι έπειτα εξαλείφθηκαν πλήρως οι περιορισμοί για την λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς.
Ισπανία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Ολλανδία: Λειτουργία των καταστημάτων για περιορισμένο αριθμό Κυριακών.
Κύπρος: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς.
Αυστρία: Τα καταστήματα απαγορεύεται να λειτουργούν τις Κυριακές.
Βέλγιο: Λειτουργία των καταστημάτων για περιορισμένο αριθμό Κυριακών.
Εσθονία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Φινλανδία: Έως το 2009 τα καταστήματα επιτρεπόταν να λειτουργούν για περιορισμένο αριθμό Κυριακών. Στη συνέχεια τα μεγάλα εμπορικά καταστήματα επιτρεπόταν να λειτουργήσουν για περιορισμένο αριθμό ωρών.
Ιρλανδία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Λετονία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Λουξεμβούργο: Λειτουργία των μεγάλων καταστημάτων τις Κυριακές για περιορισμένο αριθμό ωρών.
Μάλτα: Κανένας περιορισμός λειτουργίας καταστημάτων τις Κυριακές στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς.
Πορτογαλία: Λειτουργία των μεγάλων καταστημάτων τις Κυριακές για περιορισμένο αριθμό ωρών.
Σλοβακία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Σλοβενία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Βρετανία: Λειτουργία των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων για περιορισμένο αριθμό ωρών.
Δανία: Έως το 2005 απαγορευόταν πλήρως η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές. Στη συνέχεια διέφερε από περιοχή σε περιοχή, καθώς άρχισε να ορίζεται σε τοπικό επίπεδο.
Νορβηγία: Καθολική απαγόρευση λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές.