Για τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, η χώρα μας από το 2010 μέχρι σήμερα επιτελεί ένα επίτευγμα σε εξέλιξη: την τεράστια διόρθωση των μακροοικονομικών ισορροπιών, με τις «θυσίες του ελληνικού λαού» ασφαλώς. Αρκετοί οικονομικοί αναλυτές συντάσσονται με την συγκρατημένη αισιοδοξία που διατυπώνουν πολλά διεθνή funds, διαβλέποντας έξοδο από την ύφεση και επιστροφή στην ανάπτυξη, ενώ σύμφωνα τις νέες εκτιμήσεις της Eurostat για την αύξηση 0.5% του ΑΕΠ της ευρωζώνης το πρώτο τρίμηνο του 2017 (συγκριτικά με το τελευταίο τρίμηνο του 2016), ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η ισχυρή ανάπτυξη και οι πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη θα συμπαρασύρουν σε επανεκκίνηση την ελληνική οικονομία.
Είμαστε, πράγματι, κοντά σε μια επίλυση της τρέχουσας ιστορικής κρίσης; Εάν βασιστούμε στον ρεαλισμό των αριθμών, ενδεχομένως, μπορούμε να αισιοδοξούμε, διατηρώντας έναν υγιή σκεπτικισμό. Αν, όμως, αναλογιστούμε συνολικά την -άλλοτε αποσπασματική, άλλοτε διαρκώς υποβόσκουσα και περιστασιακά σε έξαρση- οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανωμαλία, η οποία εν τέλει καθορίζει την ελληνική πραγματικότητα, μάλλον θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί, έως και ανήσυχοι.
Στο εξαιρετικό βιβλίο του με τίτλο «Σε Τεντωμένο Σκοινί: Εθνικές κρίσεις και πολιτικοί ακροβατισμοί από τον Τρικούπη έως τον Τσίπρα», ο Τάκης Παππάς επιστρατεύει αξιόπιστα αναλυτικά εργαλεία, αξιοποιώντας την ιστορική εμπειρία στη προσπάθεια του να δομήσει ένα θεωρητικό σχήμα, το οποίο αφενός εξηγεί τις αληθινές αιτίες των ελληνικών κρίσεων και αφετέρου ιχνηλατεί το πολιτικό μοτίβο εξόδου από αυτές.
Πολύ συνοπτικά, σύμφωνα με την ανάλυση του, οι αιτίες των εθνικών κρίσεων «βρίσκονται στο εσωτερικό της χώρας και σχετίζονται πρωταρχικά και κυρίως με πολιτικούς, όχι οικονομικούς, λόγους. Το κλειδί βρίσκεται στον βαθμό νομιμοποίησης του δημοκρατικού αντιπροσωπευτικού (κοινοβουλευτικού) συστήματος στο επίπεδο της κοινωνίας και τρεις αλληλένδετοι και αλληλεξαρτώμενοι παράγοντες -ανεπαρκής ηγεσία, σαθρός κοινοβουλευτισμός, αδύναμη και ανασφαλής μεσαία τάξη- κρίνουν εν πολλοίς τη νομιμοποίηση ή όχι του πολιτικού συστήματος». Η μελέτη του Παππά καταλήγει, εκτός των άλλων, ότι σε κάθε παρελθούσα ιστορική κρίση της χώρας, ο κατεξοχήν παράγοντας που έκρινε την έξοδο από αυτή ήταν η πολιτική ηγεσία.
Είναι ο Αλέξης Τσίπρας ένας επαρκής ηγέτης; Σύμφωνα με τον ορισμό της ανεπαρκούς ηγεσίας, ένας ηγέτης είναι ανεπαρκής «όταν στερείται συγκεκριμένου οράματος για το μέλλον της χώρας ή, ακόμη κι όταν διαθέτει τέτοιο όραμα, στερείται σαφούς και πάντως αποτελεσματικού σχεδίου για την πραγματοποίηση του». Οι συνέπειες της οπορτουνιστικής, ανεύθυνης και ταχυδακτυλουργικής διαχείρισης της κρίσης από τις δυο διαδοχικές κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είναι μεγάλες και απαντούν ευθέως στο ερώτημα.
Είναι σαθρό το τρέχον κοινοβουλευτικό πλαίσιο; Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει ο Παππάς, το κοινοβουλευτικό πλαίσιο είναι σαθρό, «όταν οι κανόνες που το διέπουν δεν γίνονται σεβαστοί από την κοινωνική πλειοψηφία ή όταν υπάρχουν πολιτειακοί (ή και εξωπολιτειακοί) παράγοντες που τους υπονομεύουν συστηματικά». Η απάντηση είναι ότι, όχι, το κοινοβουλευτικό πλαίσιο δεν είναι σαθρό. Ακόμη. Αν, όμως, εξετάσουμε τον αυξανόμενο και πολύπλευρο αντίκτυπο ρυθμιστικών μεταβλητών όπως το κόμμα της Χρυσής Αυγής, που είναι πολιτειακός παράγοντας, και προπαγανδίζει κατά συρροή την αντικοινοβουλευτική συμπεριφορά, θα δούμε κάτι άλλο: ότι υποτιμούμε όχι τόσο την φασιστική απειλή αλλά την συμβολή της Χ.Α. σε μια τακτική αποσάθρωσης του κοινοβουλευτικού πλαισίου. Το πρόσφατο επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Ηλία Κασιδιάρη ξύπνησε και πάλι τους διαρκώς «κεραυνοβολημένους έντρομους» μπροστά στον μπαμπούλα της νεοναζιστικής ακροδεξιάς. Ή μάλλον, για να είμαστε πιο ακριβείς, μπροστά στην ιδεατή εικόνα του μπαμπούλα, για την οποία ακκίζεται η ίδια η Χρυσή Αυγή.
Η καθυστέρηση στην εκδίκαση των κακουργηματικών πράξεων της Χρυσής Αυγής στο πλαίσιο της λειτουργίας και της δράσης της, χαλαρώνει τον κλοιό γύρω από την ηγεσία της και συμβάλλει στην ισχυροποίηση ποικίλων δυνάμεων στον πολιτικό χάρτη που βρίσκονται στρατηγικά τοποθετημένοι απέναντι στον κοινοβουλευτισμό και αναζωπυρώνουν το πολιτικό κεφάλαιο τους μέσα από την πρόκληση αστάθειας.
Είναι αδύναμη και ανασφαλής η μεσαία τάξη; Είναι. Δεν χρειάζεται καν να συμφωνεί κάποιος με την αντιπολιτευτική γραμμή του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος είναι βέβαιος ότι η κυβέρνηση οδηγεί τη μεσαία τάξη σε κατάσταση φτωχοποίησης για ιδεολογικοπολιτικούς λόγους που εξυπηρετούν την πολιτική επιβίωση του Αλέξη Τσίπρα. Αρκεί απλώς να διαβάσει τα στατιστικά στοιχεία που δημοσίευσε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) για τα εισοδήματα και τους φόρους που έχουν πληρώσει οι φορολογούμενοι τα δυο τελευταία χρόνια: η μεσαία τάξη στην Ελλάδα κυριολεκτικά τσακίζεται, αφού αντιμετωπίζει την μεγαλύτερη εισοδηματική μείωση, ενώ καλείται να σηκώσει το βαρύτερο φορτίο της φορολογίας.
Επιστρέφοντας λοιπόν στην συγκρατημένη αισιοδοξία των οικονομικών αναλυτών και βλέποντας την μέσα από το πρίσμα της μελέτης του Τάκη Παππά (δίχως καν να υπεισέλθουμε στην απαισιοδοξία των οικονομολόγων που βασίζεται στην υπόθεση διαφωνίας και αποχώρησης του ΔΝΤ από το πρόγραμμα), οι προϋποθέσεις εξόδου από την τρέχουσα κρίση υπό την παρούσα πολιτική ηγεσία δεν πληρούνται. Η εφαρμογή των μέτρων λιτότητας που προβλέπει η συμφωνία για το κλείσιμο της β' αξιολόγησης, η αμφιλεγόμενη και τυχοδιωκτική θεωρητικοποίηση των αντίμετρων ως «εισοδιστική» ήττα του νεοφιλελευθερισμού, το ζήτημα της ρύθμισης του χρέους ως τοτέμ και γεωπολιτική μπάμπουσκα αλλά και το ασαφές σχέδιο της αντιπολίτευσης σηματοδοτούν δυο πράγματα: πολλά εμπόδια (το θετικό σενάριο). Ή την έναρξη μιας νέας κρίσης πριν το τέλος της τρέχουσας κρίσης (το ακραία ρεαλιστικό σενάριο).