Αποχαιρετώντας τον πολιτικό και άνθρωπο Χέλμουτ Κολ

Ο Χέλμουτ Κολ δεν ζει πια ανάμεσά μας. Πέθανε την Παρασκευή, στα 87 του χρόνια. Άφησε πίσω του ένα εντυπωσιακό, καθόλου στατικό, πολιτικό έργο που κορυφώθηκε, όπως θα γράψει η Ιστορία, με την επανένωση των δύο γερμανικών κρατών. Ο ίδιος δεν υποβάθμισε ποτέ το αναίμακτο επίτευγμά του. Ωστόσο γνώριζε και μάλιστα είχε πολύ επικριθεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους ότι ο μεγάλος θρίαμβος του 1990, στη διαδρομή μετατράπηκε σε δεξαμενή προβλημάτων που τον οδήγησαν στην αποχώρηση και από την ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών.
AFP

Στις εξομολογήσεις του σε φίλους επανερχόταν συχνά στο θάνατο του αδελφού του Βάλτερ. Ενός αμούστακου εφήβου στρατιώτη που σκοτώθηκε το 1944 στον πόλεμο. Δεν είχε σχήμα οδυνηρής ανάμνησης αυτή η επιστροφή. Κάθε άλλο, έλεγε ο Χέλμουτ Κολ. Γι' αυτόν ήταν σταθερό σημείο αναφοράς στον Ευρωπαίο πολίτη που γεννήθηκε μέσα του ακριβώς πάνω από τον τάφο του αδελφού. Και που στη διάρκεια της ζωής του, του έδωσε σχήμα, του εμφύσησε νέες ιδέες και τον βοήθησε να αποτάξει οποιαδήποτε πολεμική ιαχή. Για τον Χέλμουτ Κολ ήταν επίσης έργο ζωής να συμβάλλει στη συμφιλίωση της πατρίδας του με τη Γαλλία, καθώς το πατρικό του βρισκόταν κοντά στα σύνορα και συχνά μαζί με τους νεαρούς του φίλους γκρέμιζαν τις συνοριακές μπάρες.

Πολλά χρόνια μετά, όντας πλέον καγκελάριος της Γερμανίας, ο Κολ σφράγισε τη γαλλογερμανική φιλία, επισκεπτόμενος το μαρτυρικό Βερντέν, κρατώντας το χέρι του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιτεράν. Υπέρτατος συμβολισμός της εποχής (1984), αλλά και μήνυμα ελπίδας προς τις γενιές που έρχονταν μ' έναν νεανικό, πολλές φορές ισοπεδωτικό ενθουσιασμό.

Ο θρίαμβος του 1990

Ο Χέλμουτ Κολ δεν ζει πια ανάμεσά μας. Πέθανε την Παρασκευή, στα 87 του χρόνια. Άφησε πίσω του ένα εντυπωσιακό, καθόλου στατικό, πολιτικό έργο που κορυφώθηκε, όπως θα γράψει η Ιστορία, με την επανένωση των δύο γερμανικών κρατών. Ο ίδιος δεν υποβάθμισε ποτέ το αναίμακτο επίτευγμά του. Ωστόσο γνώριζε και μάλιστα είχε πολύ επικριθεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους ότι ο μεγάλος θρίαμβος του 1990, στη διαδρομή μετατράπηκε σε δεξαμενή προβλημάτων που τον οδήγησαν στην αποχώρηση και από την ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών. Ίσως γι' αυτό, όταν κάποια στιγμή ρωτήθηκε αν θα ήθελε να είναι η ενοποίηση των δυο γερμανικών κρατών η κορωνίδα του πολιτικού του βίου, ο Κολ απάντησε πως είναι καλύτερο να τον θυμούνται για την προσπάθειά του να προσφέρει στον Γερμανό πολίτη μια ουτοπική κανονικότητα!

Οι σχέσεις Κολ - Θάτσερ

Σε στιγμές μικρών απογοητεύσεων, αυτός ο τεραστίων διαστάσεων πολιτικός που νομίζω ότι στη Γερμανία χαϊδευτικά τον αποκαλούσαν «αχλάδι», έλεγε ότι δεν είχε πια μεγάλα οράματα. Παραδεχόταν όμως ότι θα ήθελε την πατρίδα του ενωμένη, τη χώρα ενταγμένη καλά στους κόλπους της Ε.Ε και τους Γερμανούς... με μέτρο ευτυχίας (!). Έδειχνε να ανησυχεί; αναρωτιούνται εκ των υστέρων δημοσιογράφοι που μιλούσαν μαζί του. Μπορεί και να ανησυχούσε.

Πέρσι, για παράδειγμα, επέκρινε την καγκελάριο Μέρκελ για την πολιτική της στο Προσφυγικό. Την επέκρινε όμως και για τον τρόπο που το Βερολίνο σχεδιάζει να αντιμετωπίσει το Brexit. «Η Βρετανία παραμένει σοβαρός εταίρος της Ένωσης», έλεγε. Η αλήθεια είναι ότι το ένστικτό του του υπαγόρευε να σέβεται τη βρετανική εξωτερική πολιτική, αλλά τη Θάτσερ δεν την άντεχε. Μια φορά είχαν συναντηθεί σε εξοχικό της Βρετανίδας πρωθυπουργού και αίφνης ο Κολ σηκώθηκε να φύγει, δηλώνοντας ότι είχε κάποιες άλλες επείγουσες δεσμεύσεις. Περπατώντας λίγο αργότερα η Θάτσερ στο δρόμο, έκπληκτη είδε τον Κολ μόνο του σε καφέ να απολαμβάνει ένα τεράστιο κομμάτι κέικ! Κάτι παρεμφερές συνέβη σε μια άλλη συνάντησή τους, στην οποία το επιτελείο της Θάτσερ ήταν τόσο καλά και τόσο λεπτομερώς προετοιμασμένο, ώστε ο Κολ φοβερά εκνευρισμένος είπε ότι δεν θέλει να την ξαναδεί. Οι σχέσεις τους δεν βελτιώθηκαν ποτέ.

Ο Κολ δεν γνώριζε καμιά ξένη γλώσσα και μάλιστα πολλές φορές έλεγε ότι ούτε τα γερμανικά του είναι καλά, παρ' ότι είχε υψηλή πανεπιστημιακή μόρφωση. Θεωρούσε τον εαυτό του έναν απλό άνθρωπο που αγαπούσε πολύ το φαγητό. Συχνά καλούσε φίλους στο εξοχικό του και τους μαγείρευε ένα από τα πιο αγαπημένα του που ήταν γεμιστό χοιρινό. Δεν έμοιαζε να αγωνιά για πολλά και αστειευόμενος έλεγε ότι κοιμόταν σαν πουλάκι εκτός από τις φορές που τις νύχτες πήγαινε μια βόλτα ως το ψυγείο! Πολλοί Γερμανοί τον θεωρούσαν επαρχιώτη. Γι' αυτούς, οι πολιτικοί όφειλαν να είναι διανοούμενοι και κοσμοπολίτες. Ο Κολ δεν τα είχε πολύ καλά με την τέχνη, τη μουσική και τη λογοτεχνία. Ήταν όμως ο ίδιος άνδρας που έστειλε 2000 επιστολές στην μετέπειτα σύζυγό του Hannelore, προκειμένου να την πείσει να τον παντρευτεί, επιδεικνύοντας από νεαρή ηλικία όχι μόνο πάθος, αλλά και αποφασιστικότητα, χαρακτηριστικά που νομίζω ότι αξίζει να επισημανθούν. Η Hannelore αυτοκτόνησε το 2001 κι εκείνος αργότερα ξαναπαντρεύτηκε μια κατά πολύ νεότερη του γυναίκα, τη Μάικα Ρίχτερ.

Τακτικιστής και πατριώτης

Σε πολιτικό επίπεδο ο Χέλμουτ Κολ ήταν τακτικιστής και ταυτοχρόνως γητευτής της εξουσίας. Δεν είχε τάσεις για ηρωισμούς, αλλά δεν ήταν και φαύλος. Ήταν νορμάλ φιλόδοξος, αλλά και λίγο πονηρός! Προφανώς διαμορφώθηκε σε πλαίσιο μεταπολεμικών συνθηκών. Και το «Ποτέ Ξανά», δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από την πολιτική του ατζέντα. Ο Κολ ήταν ένας πολιτικός που γνώριζε την καλύτερη χρονική στιγμή για να προβεί σε οπουδήποτε πολιτικό βήμα που θα του προσέθετε αξία και συχνά δήλωνε πατριώτης, σε εποχές μάλιστα που η λέξη ήταν έως και παρεξηγήσιμη. Ήταν αντι- κομμουνιστής, αλλά δεν ανήκε στη δεξιά. Πίστευε στην αγορά, ωστόσο επεδίωκε να γενναίο κοινωνικό κράτος. Εφάρμοζε μια δικής του έμπνευσης Ostpolitik και σκανδάλιζε τους πολιτικούς του αντιπάλους, καλώντας τον Ανατολικογερμανό Έρικ Χόνεκερ να τον επισκεφτεί.

Ίσως το τελευταίο κεφάλαιο που θα μπορούσε να κλείσει την ιστορία του Κολ είναι η σχέση του με την Άνγκελα Μέρκελ. Μια σχέση αγάπης και μίσους, ίσως;

Μεταξύ άλλων ήταν και απρόβλεπτος. Το 1985 προκάλεσε πανικό στην πατρίδα του όταν επισκέφτηκε μαζί με τον Αμερικανό πρόεδρο Ρέιγκαν το κοιμητήριο της γερμανικής πόλης Μπίτμπουργκ, όπου ήταν θαμμένοι μαζί με Γερμανούς και Αμερικανούς στρατιώτες, μέλη των Waffen SS. Σε μια άλλη παροξυσμική αντίδραση, συνέκρινε τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ με τον Γκέμπελς των Ναζί. Ο Γκορμπατσόφ του το θύμισε στη συνάντηση του 1990, αλλά ο χρόνος είχε ήδη κάνει καλά τη δουλειά του.

Δημοψήφισμα - Δικτάτορας - Ευρώ

Ο Χέλμουτ Κολ απεχθανόταν τα δημοψηφίσματα. Είχε άλλες απόψεις για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Ειδικά δε για την ένταξη της Γερμανίας στο ευρώ, δεν το συζητούσε καν. Εξεθείαζε το ευρώ, το θεωρούσε σύμβολο του ευρωπαϊκού σχεδίου, αλλά δεν θα εμπιστευόταν την τύχη του στα χέρια του λαού. «Ειδικά στην περίπτωση του ευρώ», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε το 2013, «συμπεριφέρθηκα ως δικτάτορας κι αυτό γιατί το ευρώ είναι συνώνυμο με την Ευρώπη και η Ευρώπη για πρώτη φορά δεν βρίσκεται σε πόλεμο».

Μέρκελ

Ίσως το τελευταίο κεφάλαιο που θα μπορούσε να κλείσει την ιστορία του Κολ είναι η σχέση του με την Άνγκελα Μέρκελ. Μια σχέση αγάπης και μίσους, ίσως; Και ποιος να απαντήσει! Είναι γεγονός όμως ότι ο Κολ ανέδειξε τη νεαρά από την Ανατολική Γερμανία κι εκείνη κατά κάποιο τρόπο τον πρόδωσε όταν έγιναν γνωστά σκάνδαλα που αφορούσαν τον Κολ και την χρηματοδότηση των Χριστιανοδημοκρατών. Κάποιοι μάλιστα επιμένουν ότι εκείνη ζήτησε την παραίτησή του, οδηγώντας τον στον τερματισμό μιας μάλλον εξαιρετικής πολιτικής καριέρας που ιστορικά τουλάχιστον σφραγίζεται από την ενοποίηση της Γερμανίας και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Δημοφιλή