Ένα από τα πλέον περίεργα, και ενίοτε απολαυστικά, χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης είναι οι συνειρμοί. Παρακολουθώντας το περιλάλητο "debate" των πολιτικών αρχηγών, ανασύρθηκε από την μνήμη μου μια σκηνή της κινηματογραφικής ταινίας «Ορατότης μηδέν». Ο Νίκος Κούρκουλος, ενώπιον ανακριτικής επιτροπής, κραυγάζει «Τι κάνετε μωρέ; Σταματήστε το κάρβουνο. Όχι άλλο κάρβουνο». Αυτομάτως σκέφτηκα να μιμηθώ τον Κούρκουλο και να φωνάξω «όχι άλλη ανασυγκρότηση», λέξη που οι πολιτικοί αρχηγοί χρησιμοποιούσαν συνεχώς, σε διάφορα θεματικά πλαίσια.
Οι εκπρόσωποι όλου του πολιτικού φάσματος, παρότι διαφωνούν σε άλλα, ομονοούν στην ανάγκη ανασυγκρότησης της οικονομίας και του παραγωγικού μοντέλου. Συζητώντας για το κράτος, προτείνουν ως λύση την ανασυγκρότηση του δημοσίου τομέα. Πραγματευόμενοι τα της παιδείας, καταλήγουν πως επιβάλλεται η ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Δυστυχώς, η εμμονή στην λέξη «ανασυγκρότηση» αποδεικνύει την ρηχότητα και την ελαφρότητα που χαρακτηρίζει μεγάλο μέρος του πολιτικού προσωπικού, ιδίως σε επίπεδο ηγεσιών. Η ανασυγκρότηση, στην οποία ομνύουν, δηλώνει εννοιολογικά την απλή προσπάθεια να αναδιαταχθούν τα ήδη υπάρχοντα συστατικά μέρη της δομής που λέγεται ελλαδικό κράτος, ώστε να επιτευχθεί κάποιο καλύτερο αποτέλεσμα. Αν και συνηθέστατα τέτοια εγχειρήματα καταλήγουν σε τερατογενέσεις τύπου Φρανκενστάιν, μιας και χρησιμοποιούνται ήδη φθαρμένα ή αταίριαστα υλικά, αρκούν σε όποιον αρκείται σε εμβαλωματικές λύσεις. Σε εκείνον δηλαδή που θεωρεί ότι μια δομή δεν έχει εξαντλήσει τη δυναμική της και μπορεί ακόμα να πάρει από αυτή λίγες σταγόνες ικμάδας, προκειμένου να παραταθεί κακήν κακώς η λειτουργία της. Η ανασυγκρότηση εντάσσεται στο πλαίσιο του νεοελληνικού δόγματος «μην ταράζετε πολύ τα κακώς κείμενα». Η ανασυγκρότηση της χώρας αποτελεί τον στόχο εκείνων των πολιτικών που οραματίζονται την επιστροφή της Ελλάδας στην προ του 2008 κατάσταση, που ονειρεύονται ένα κράτος που λειτουργεί στηριγμένο σε πατέντες, αρκεί αυτές να δημιουργούν ένα πρόσκαιρο αποτέλεσμα, τουλάχιστον έως τις επόμενες εκλογές.
Δυστυχώς, οι πολιτικοί αρχηγοί και το στενό τους περιβάλλον δεν έχουν αντιληφθεί ότι η χρεοκοπία της χώρας και όσα επακολούθησαν απέδειξαν με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι το ελλαδικό «παράδειγμα» - ο τρόπος οργάνωσης και διοίκησης του κράτους, οι κοινωνικές αξίες και πρακτικές των τελευταίων δεκαετιών - πέθαναν, τελείωσαν οριστικά. Καμιά ανασυγκρότηση δεν αρκεί. Ο τόπος αυτός, ως δομή κράτους και ως κοινωνία, χρειάζεται ανακατασκευή, δημιουργία εκ νέου, όχι ανασυγκρότηση. Η ανακατασκευή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με φθαρμένα συστατικά, ούτε με ελαφρές βελτιώσεις παρωχημένων και αναχρονιστικών θεσμών και δομών. Δεν μπορεί να γίνει με κεκτημένα και απροϋπόθετα, τα οποία δεν θίγονται. Με ιερές αγελάδες που δεν αγγίζει κανείς. Χωρίς τολμηρές συζητήσεις, χωρίς ρηξικέλευθες προτάσεις, χωρίς τόλμη και επιμονή, χωρίς δραστικές αλλαγές.
Η συζήτηση περί ανασυγκρότησης είναι εκ του πονηρού και αποδεικνύει ότι αρκετοί πολιτικοί δεν έχουν τίποτα άλλο στο μυαλό τους πέρα από προσωρινές και ανεπαρκείς λύσεις. Λύσεις που θα τους επιτρέψουν να συντηρηθεί ασθμαίνοντας η κατάσταση, ώστε να καρπωθούν τα όποια εφήμερα εκλογικά οφέλη, χωρίς το κόστος που συνεπάγονται οι δραστικές τομές. Ούτε καν οι μεταρρυθμίσεις δεν επαρκούν πια στην περίπτωση της Ελλάδας. Δεν θα δώσουν την τελική λύση μεταβολές ρυθμού, τρόπου λειτουργίας και οργάνωσης του συστήματος. Γιατί αυτό είναι οι μεταρρυθμίσεις. Η Ελλάδα έχει φτάσει στο σημείο που απαιτείται συνολική ανακατασκευή του δημόσιου χώρου. Ό,τι λιγότερο, δεν είναι αρκετό. Ακόμα και το τρίτο μνημόνιο, το πλέον επαχθές, ξεπερνιέται ήδη από την πραγματικότητα. Με την αναβλητικότητα μας κατορθώσαμε να το καταστήσουμε ανεπαρκές.
Η χθεσινή έκθεση του ΣΕΒ περιγράφει το γιατί θα βρεθεί η χώρα δίχως χρήματα τα Χριστούγεννα και την ραγδαία επιδείνωση των οικονομικών δεικτών, η οποία προοιωνίζεται επικαιροποίηση του μνημονίου επί τα χείρω. Να επισημάνω πως τα μνημόνια ούτως ή άλλως δεν αποτελούν σχέδια που εξασφαλίζουν την ολοκληρωτική αλλαγή της χώρας και την απρόσκοπτη πορεία της στο μέλλον, μακριά από την αβεβαιότητα και την υπανάπτυξη. Βασικός τους στόχος ήταν και είναι η αποκλιμάκωση της κατάστασης, όχι η θεραπεία της και η τελική της υπέρβαση.
Μετά τόσα χρόνια κρίσης, συνεχών αποτυχιών και διαψεύσεων, η πολιτική μας τάξη δε μπορεί να διαμορφώσει και να προτείνει ένα πειστικό σχέδιο φυγής από τα αδιέξοδα στα οποία έχουμε βρεθεί. Αρκείται σε όσα της δίνουν έτοιμα οι εταίροι μας, μη μπορώντας καν να εφαρμόσει το όποιο πρόγραμμα έχει αποδεχθεί πριν από ελάχιστο χρόνο. Το γεγονός ότι η ελλαδική πολιτική ηγεσία αρκείται σε μια αόριστη «ανασυγκρότηση» και απέτυχε να παρουσιάσει ένα δικό της ολοκληρωμένο, συνεκτικό και ορθολογικό σχέδιο ανακατασκευής της χώρας, ένα εθνικό σχέδιο, αποδεικνύει τη γύμνια της και την απροθυμία της να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στον τόπο και τους ανθρώπους.
Επειδή «μας κυκλώνουν επικίνδυνα οι ώρες», όπως θα έλεγε ο Ν. Καρούζος, αντί να ζούμε σε ένα διαρκή προεκλογικό αιώνα, ας επιδιώξουμε συντεταγμένα την ανακατασκευή του τόπου μας, ώστε να διασφαλίσουμε την παραμονή μας στην χορεία των πολιτισμένων και φιλελεύθερων κρατών. Η κοινωνία έχει ξεπεράσει την πολιτική τάξη και απαιτεί λύσεις οριστικές, όχι μπαλώματα και μικροεπισκευές. Οι πολιτικές ηγεσίες απέδειξαν με το προχθεσινό "debate" ότι υπολείπονται τραγικά της κοινωνίας των πολιτών, των ανθρώπων της δημιουργίας και της προόδου. Παρότι ευαγγελίζονται το νέο και αλληλοκατηγορούνται για το ποιος εκπροσωπεί το παλαιό, η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί αρχηγοί, και συνεπώς ο τρόπος που σκέπτονται, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι είναι δέσμιοι του παρελθόντος και δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτό, ακόμα και αν υποθέσουμε, καλή τη πίστει, ότι θα το ήθελαν. Ταπεινή μου γνώμη είναι πως δεν το θέλουν, αφού όλοι τους, ως γεννήματα των πλέον κακών πτυχών της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, δεν επιδιώκουν να ξεβολευτούν από αυτό που ξέρουν και έχουν συνηθίσει.