Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε τετραετία όσοι ασχολούνται με το debate βρίσκονται αντιμέτωποι με τη συνήθη ερώτηση (στο πλαίσιο πάντα της τηλεοπτικής αναμέτρησης των πολιτικών αρχηγών): «Καλά, μ' αυτό το πράγμα ασχολείσαι και εσύ;». Λέω «θα μπορούσαμε» γιατί αφενός εκλογές ποτέ δεν γίνονται ανά τέσσερα χρόνια και αφετέρου, όπως μας είπαν ξανά και ξανά στα προεόρτια της «μεγάλης κονταρομαχίας» στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις δεν είχαμε τη χαρά να δούμε debate.
Ας γυρίσουμε όμως και πάλι στους κακόμοιρους debaters. Βρίσκονται λοιπόν, σε κάθε debate στην δυσάρεστη θέση -απολογούμενοι σχεδόν που αυτό το πράγμα είναι συνονόματο με το μεγάλο τους πάθος- να πρέπει να εξηγήσουν τι ακριβώς είναι αυτό το πάθος. Καθόμαστε λοιπόν και λέμε, για μέρες πριν και μέρες μετά, ότι οι debaters είναι όντα με ευρείες γνώσεις, επί παντός επιστητού και το καλύτερο (ή αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, χειρότερο) είναι ότι πάνω σε κάθε θέμα για το οποίο έχουν έστω και ένα ψήγμα πληροφόρησης έχουν και μία πολύ έντονη θέση/άποψη. Το αποτέλεσμα είναι να μην γίνονται ποτέ βαρετές συζητήσεις μεταξύ μας. Ούτε και ήρεμες βέβαια, αλλά ποιος το θέλει αυτό;
Κάπου εδώ υπάρχει όμως και μία γενναία δόση ειρωνείας. Το πλέον διαδεδομένο στυλ debate (γιατί ναι, όπως και στην άρση βαρών έχουμε κι εμείς τα αντίστοιχα «αρασέ» και «ζετέ» μας) είναι το λεγόμενο «Αγγλικό Κοινοβουλευτικό» ή "ΒΡ" για τους μυημένους (εκ του British Parliamentary). Το όνομα προέρχεται από τις αναφορές των κανόνων στην λειτουργία του Βρετανικού Κοινοβουλίου, στο οποίο, ναι μεν συμβαίνουν εντονότατες αντιπαραθέσεις, αλλά με βάση ελάχιστους κανόνες και λίγη καλή θέληση από όλες τις μεριές δεν τίθεται ποτέ θέμα μη ορθής και απρόσκοπτης λειτουργίας. Έτσι και στο αγώνισμα λοιπόν, ο κάθε ένας έχει δικαίωμα να ανοίξει και να κλείσει το λόγο του ανενόχλητος, έχοντας το πρώτο και τελευταίο λεπτό της ομιλίας «προστατευμένα» από ερωτήσεις αλλά σε όλη την υπόλοιπη διάρκεια μπορούν οι αντίπαλες ομάδες να ζητούν να τους δοθεί ο λόγος, κάτι που είναι στην ευχέρεια του ομιλητή. Μάλιστα, ο ομιλητής οφείλει να κρατάει πολύ λεπτές ισορροπίες: αν πάρει πολλές ερωτήσεις φαίνεται σαν να μην είχε περιεχόμενο και να χρειαζόταν ουσιαστικά τις ερωτήσεις για να γεμίσει το λόγο του - αν δεν πάρει καμία, φαίνεται να φοβάται να σταθεί απευθείας απέναντι στον αντίπαλο.
Τέλος, όπως και σε όλα τα αγωνίσματα, κάθε τρεις και λίγο γίνεται κάπου ένα πρωτάθλημα debate- μεγαλύτερο ή μικρότερο (βλ: Παγκόσμιο Πανεπιστημιακό Πρωτάθλημα που θα λάβει χώρα στη Θεσσαλονίκη στις 27/12/15 - 4/01/2016 ). Σε όλα τα πρωταθλήματα, το σώμα των κριτών έρχεται αντιμέτωπο με δύο πολύ σκληρές πραγματικότητες: Η μία είναι το top room· το καλύτερο δωμάτιο. Η άλλη το bin room· το δωμάτιο για τον κάλαθο των αχρήστων. Δεν μιλάμε για θέματα προτιμήσεων ή συμπαθειών. Το αν βρεθείς σε ένα από τα δύο έχει να κάνει μόνο με τα σκληρά μαθηματικά των πόντων που συγκέντρωσες (ή όχι) κερδίζοντας (ή χάνοντας).
Κάτι που μας επιστρέφει στο debate των πολιτικών αρχηγών μετά από αυτή την ομολογουμένως εκτενή παρένθεση. Επιστροφή στο βράδυ εκείνο. Σε σπίτι φίλης, με πολλούς άλλους debaters και μια-δυο παράπλευρες απώλειες που δεν ήταν, με τα απαραίτητα ποτά και υλικό για τσιμπολόγημα και την απαραίτητη (πλέον) καλωδίωση, για να βλέπουμε και τις αντιδράσεις στα social media. Κάπου στα μισά, βλέπω στο Facebook την ατάκα μιας φίλης που περιγράφει το θέαμα ως bin room. Και ξεσπάμε όλοι σε πικρά γέλια, ακριβώς γιατί ήταν τόσο εύστοχο.
Τα χαρακτηριστικά που μοιραζόταν το στούντιο της ΕΡΤ με το τελευταίο δωμάτιο ενός πρωταθλήματος ήταν επώδυνα προφανή: Πρώτον, με εξαίρεση ελάχιστα δευτερόλεπτα εδώ κι εκεί, οι ομιλητές δεν ασχολήθηκαν καθόλου ο ένας με τις ιδέες και τις προτάσεις του άλλου. Όλο το τρίωρο οι επτά παρόντες αρχηγοί παρουσίαζαν 7 παράλληλους μονολόγους -ή για να είμαστε πιο δίκαιοι- εφτά παράλληλες, αποκλειστικές συνεντεύξεις τύπου.
Δεύτερον, όσες φορές αναφέρθηκαν ο ένας στον άλλο, ήταν με αυτό που αποκαλούμε επιθέσεις ad hominem. Επιθέσεις δηλαδή στον ίδιο τον άνθρωπο και όχι στις ιδέες και τα επιχειρήματα που εκφράζει. Προφανώς, αν κάποιος πολιτικός είναι διεφθαρμένος, αυτό είναι κάτι που νοιάζει το εκλογικό σώμα. Αλλά η διαφθορά δεν αποδεικνύεται στον αέρα με εκτόξευση κατηγοριών. Αποδεικνύεται στην δικαιοσύνη. Σε ένα debate είναι οι ιδέες που παλεύουν μεταξύ τους. Δεν θα έπρεπε στο πλαίσιο του debate να μας νοιάζει αν ο Χ ή ο Ψ αρχηγός κόμματος είναι διεφθαρμένος, γιατί ακόμα και αν είναι και φύγει από την ηγεσία, το ιδεολογικό υπόβαθρο του κόμματος και άρα οι προτεινόμενες λύσεις δεν πρόκειται να αλλάξουν δραματικά. Άρα, βλέποντας πέρα από τον άνθρωπο, ποια ιδέα είναι καλύτερη και πιο τεκμηριωμένη;
Το τρίτο πρόβλημα έχει να κάνει ακριβώς με την απουσία άμεσης εμπλοκής των αρχηγών. Γιατί ακριβώς άλλο ο ίδιος ο άνθρωπος, που θεωρητικά τουλάχιστον έχει μία θέρμη για τις ιδέες που πρεσβεύει και προωθεί και άλλο ο δημοσιογράφος που πρέπει από τη μία να είναι αμερόληπτος, αλλά από την άλλη, όντας άνθρωπος έχει τις προσωπικές του ιδεολογίες και επηρεάζεται από αυτές χωρίς να υπάρχει εγγύηση ότι το φάσμα των δημοσιογράφων αντικατοπτρίζει το φάσμα των πολιτικών αρχηγών. Το χειρότερο είναι ότι υπήρχε μία κουτσουρεμένη προαίρεση σχετική με το τελευταίο 1,5 λεπτό που είχε ο καθένας στην διάθεσή του, η οποία όμως δεν ασκήθηκε από κανέναν.
Η τέταρτη και ίσως χειρότερη ομοιότητα με το bin room ενός πρωταθλήματος ήταν η απροθυμία των αρχηγών να αναλάβουν ευθύνες. Πολύ συχνά σε ένα πρωτάθλημα, οι ομάδες του bin room (και λόγω απειρίας - ελαφρυντικό που οι αρχηγοί δεν έχουν) κατηγορούν τους πάντες και τα πάντα χωρίς να αναλογίζονται τις δικές τους αδυναμίες: έφταιγε το θέμα που ήταν πολύ περίεργο, έφταιγε ο κριτής που δεν καταλάβαινε το μεγαλείο τους, έφταιγαν οι απέναντι που έπαιξαν ύπουλα, έφταιγε η ομάδα που δεν τους στήριξε κοκ. Αντίστοιχα εδώ, φεύγοντας οι αρχηγοί, αναλώθηκαν άπαντες να κατηγορούν τη δομή του debate και δεν βρέθηκε ούτε ένας από τους δημοσιογράφους να σχολιάσει το προφανές αξιοπερίεργο:
1) Οι κανόνες συμφωνήθηκαν από τη διακομματική επιτροπή.
2) Η διακομματική αποτελείτο από μέλη των αντίστοιχων κοινοβουλευτικών ομάδων.
3) Τα μέλη αυτά προφανώς και αντιπροσώπευαν τον ηγέτη της εκάστοτε κοινοβουλευτικής ομάδας.
4)Οι ηγέτες φάνηκε να συμφωνούν στο παράπονο πως θα ήθελαν να μπορούν να απευθύνονται ο ένας στον άλλο.
5) Αφού όλοι συμφωνούσαν, γιατί δεν έγινε διαφορετικό το debate;
Υποψιάζομαι ότι η απάντηση έχει να κάνει με το γεγονός ότι ενώ όλοι θα ήθελαν να μπορούν να ρωτήσουν τους λοιπούς συμμετέχοντες, θα ήθελαν οι ίδιοι να είναι στο απυρόβλητο. Και έτσι «ντιμπέη» δε γίνεται.
Ας είναι. Οψόμεθα για το αποψινό.
*Στις 27/12/15 - 4/01/2016 θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη το 36ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Debate Πανεπιστημίων.