Διανύουμε εποχή γεμάτη αμφιβολίες, ανησυχίες και αμφισβητήσεις. Ταυτόχρονα στο χώρο της Ευρώπης δίνεται η εντύπωση μιας ακινησίας και αναποτελεσματικότητας. Το όραμα μιας Ενωμένης Ευρώπης φαίνεται να μη συγκινεί τις ηγεσίες αλλά και τους πολίτες. Και ενώ πολλοί διαπιστώνουν τα κακώς κείμενα και διάφορα ευχολόγια αναπέμπονται, οι εθνικές αρχές των κρατών μελών προχωρούν ακάθεκτες στο δρόμο του διακυβερνητισμού και ταυτόχρονα ισχυρίζονται ότι ανησυχούν για το μέλλον της Ευρώπης που ονειρεύτηκαν οι πρωτεργάτες της.
Τι μπορεί να μας απομακρύνει από το στραβό δρόμο; Φαίνεται πως η ανάμνηση ή μάλλον η ιστορική γνώση των ιθυνόντων για τις μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας, δεν αρκεί. Άλλοι επαναπαύονται θεωρώντας ότι η παγκοσμιοποίηση, το διεθνές εμπόριο, οι συναλλαγές και τα εξ'αυτών εκπορευόμενα συμφέροντα «απαγορεύουν» την για οποιοδήποτε λόγο διάσπαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλοι θεωρούν ότι το θεσμικό πλαίσιο που έχει αναπτυχθεί στα εξήντα περίπου χρόνια που πέρασαν είναι ισχυρό και αμετακίνητο. Την ίδια ώρα παρακολουθούμε ισχυρές φυγόκεντρες δυνάμεις που στρέφονται ευθέως κατά της ευρωπαϊκής δομής και εμμέσως πλην σαφώς κατά των ιδεών που απετέλεσαν τη βάση για το όραμα μιας Ευρώπης, ειρήνης, δημοκρατίας και ευημερίας. Οι δυνάμεις αυτές αναπτύσσονται τόσο σε χώρες με ευημερούσα οικονομία όσο και σε άλλες που μαστίζονται από οικονομικά προβλήματα, χρέη και ελλείμματα. Και στις δύο πλευρές υπάρχει μεμψιμοιρία και αιτιάσεις κατά των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Στην πραγματικότητα οι αρμοδιότητες των ευρωπαϊκών οργάνων και των εθνικών διακρίνονται σαφέστατα.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα προκύπτουν από το Συμβούλιο. Ενώ με τη διεύρυνση από τους 15 στους 28, όλοι ανέμεναν μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ μεγαλυτέρων και μικροτέρων χωρών, τελικά το club των μεγάλων διευρύνθηκε ισχυροποιήθηκε και συνδέθηκε στενά με ορισμένες από τις μικρότερες χώρες και ακόμη χειρότερα εμφανίστηκε και επίσημα η «λογική» Βορρά και η «λογική» Νότου.
Είναι αλήθεια ότι το πολυσύνθετο θεσμικό δημιούργημα «Ευρωπαϊκή Ένωση» αποσκοπούσε όχι μόνο σε διοικητικού χαρακτήρα επικοινωνίες μεταξύ των διαφόρων εθνών αλλά και στην αμοιβαία κατανόηση που θ' αποτελούσε τη βάση για την ταυτότητα του ευρωπαίου πολίτη. Η εσωτερική αγορά με την ελεύθερη κυκλοφορία, αγαθών, υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων υποστήριζε και αυτόν ακριβώς τον στόχο.
Τελικά η εξέλιξη των ευρωπαϊκών χωρών μέσα στο διεθνές πλαίσιο παρουσίασε σύγκλιση σε ορισμένους τομείς, αλλά σε άλλους και μάλιστα σημαντικούς απόκλιση. Οι αντιλήψεις γύρω από το μέλλον της Ευρώπης διαφοροποιήθηκαν επίσης, αλλά η λειτουργία της δημοκρατίας και η αναγκαία διάκριση εξουσιών εξακολούθησαν να διαφέρουν ακόμη ανάμεσα στα κράτη μέλη.
Το βάρος της ευθύνης ανήκει σε όλους τους θεσμικούς φορείς ώστε ν' ανατραπεί η φθίνουσα πορεία. Περισσότερο όμως στις κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι πρώτες πρέπει να σταματήσουν να παραπέμπουν σε τρίτους για τα κακώς κείμενα της διακυβέρνησής τους και ν' αποδίδουν με συνέπεια τουλάχιστον την οικονομική τους συμμετοχή στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Να αποδεχθούν επίσης ότι χωρίς ιδίους πόρους η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χάνει συνεχώς σε αξία και αξιοπιστία. Δεν αρκεί η δημιουργία επιτροπών «Σοφών» μέσω των οποίων μαγειρεύονται αποφάσεις που αφορούν σε όλους, από λίγους που επηρεάζονται ευθέως από ελάχιστες μεγάλες χώρες.
Επίσης οι συνεχείς σχολιασμοί που προέρχονται από κέντρα εξουσίας ορισμένων χωρών εις βάρος άλλων που πλήττονται από την οικονομική κρίση έχουν αρνητικό αποτέλεσμα. Η χρήση του όρου «μεταρρυθμίσεις» σε κάθε σχόλιο παραδείγματος χάρη για τη χώρα μας, είναι αμφίβολο αν έχει το ίδιο νόημα για τους πολίτες όλων των χωρών και ακόμη πιο αμφίβολο αν αυτές μπορούν να πραγματοποιηθούν με το ίδιο σύστημα και τρόπο. Το μέλλον των αδυνάμων οικονομικά χωρών είναι σίγουρα συνδεδεμένο απόλυτα με την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά και το μέλλον των ισχυρών χωρών δεν πρόκειται να είναι ελπιδοφόρο χωρίς την Ευρώπη.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που αποτελεί το σύστημα ευρωπαϊκής διακυβέρνησης αλλά και τον παράγοντα ισορροπίας μεταξύ κυβερνήσεων και λαών, πρέπει να συγκρουσθεί μ' αυτούς που προσπαθούν να της περιορίσουν τις αρμοδιότητες που της αναθέτει η Συνθήκη, να λειτουργήσει με πραγματική ανεξαρτησία έναντι όλων των κρατών μελών και να στηρίξει το Κοινοβούλιο που εκφράζει άμεσα τη δημοκρατική νομιμότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Για να γίνει αυτό πρέπει να ξεπεραστούν επίσης τα προβλήματα που ανακύπτουν από τα διαφορετικά κριτήρια επιλογής των Επιτρόπων από κάθε Κυβέρνηση και επομένως τους διαφορετικούς στόχους και επιδιώξεις, γεγονός που αφήνει περιθώριο στο διαχρονικό σύστημα διοίκησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υπερβαίνει ουσιαστικά, αλλά αρκούντως ευδιάκριτα, την ευθύνη των Επιτρόπων.
Πολλές ελπίδες στρέφονται σήμερα προς τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο της Επιτροπής Jean -Claude Juncker του οποίου οι πεποιθήσεις και η προϊστορία στη διοίκηση μιας πολύ μικρής χώρας που βρίσκεται όμως στην καρδιά της Ευρώπης δημιουργούν απαιτήσεις για μια ανερχόμενη πορεία της Ευρώπης σε όσους από εμάς εξακολουθούμε να πιστεύουμε βαθιά στη ρήση του Robert Schuman «Συνασπίζουμε λαούς δεν συνασπίζουμε κράτη». Ας αναμείνουμε λοιπόν επαγρυπνούντες.