Πολιτική και κοινωνική συρρίκνωση της ΝΔ στην περίοδο 2009-2015

Η ΝΔ φαίνεται να υφίσταται επομένως τα τελευταία χρόνια σημαντική συρρίκνωση, όχι μόνο στις νεότερες ηλικίες, αλλά και στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με την αυξημένη κατά τα φαινόμενα αποχή ψηφοφόρων της στις παραδοσιακά «καλύτερες» περιοχές της (Βόρεια Ελλάδα, Πελοπόννησος) δείχνουν γιατί δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το επίπεδο του 28% στις δεύτερες εκλογές του 2015. Οι διεργασίες πάντως που συντελούνται ειδικά στην Αττική θέτουν τα κύρια ερωτήματα για την εξέλιξη των πραγμάτων στο μέλλον. Είναι άλλωστε εμπειρικά γνωστό σε όσους ασχολούνται με τις εκλογές στην Ελλάδα, ότι το μεγάλο «κοινωνικό χωνευτήρι» της Αττικής δείχνει συνήθως την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει και η υπόλοιπη χώρα.
Eurokinissi

Στις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004 η ΝΔ συγκέντρωσε 3,36 εκ. ψήφους. Το εκλογικό ποσοστό (45,4%) μπορεί να μην ήταν το μεγαλύτερο της (στην πρώτη συμμετοχή του 1974, τον Νοέμβριο 1989 και στις εκλογές του 1990 είχε μεγαλύτερα ποσοστά) όμως ο συγκεκριμένος αριθμός ψήφων είναι ο μεγαλύτερος απόλυτος αριθμός που έχει δοθεί ποτέ σε ένα κόμμα στην ελληνική πολιτική ιστορία. Συνδυάστηκε βέβαια με τον υψηλότερο επίσης αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων που έχουμε γνωρίσει στην Ελλάδα (7,4 εκ.), αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα ρεκόρ που δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι θα μπορούσε να καταρριφθεί στο ορατό τουλάχιστον μέλλον.

Για να καταλάβουμε τις αναλογίες με τη σημερινή εποχή (έντεκα χρόνια μετά), θα αρκούσε να σημειωθεί ότι οι ψήφοι ΝΔ του 2004 αντιπροσωπεύουν περίπου το 62% των έγκυρων ψηφοδελτίων των τελευταίων βουλευτικών εκλογών Σεπτεμβρίου 2015, δεδομένου ότι σε αυτές τις εκλογές ψήφισαν συνολικά σχεδόν 2 εκ. λιγότεροι ψηφοφόροι σε σχέση με το 2004. Αντίστοιχα, οι ψήφοι που συγκέντρωσε η ΝΔ στις τελευταίες εκλογές ήταν λιγότεροι κατά 1,85 εκ., αριθμός που δεν ερμηνεύεται όμως μόνο με την έκταση της αποχής, δεδομένου ότι και το εκλογικό ποσοστό της (28,1%) είναι κατά 17,3% μικρότερο από αυτό του 2004.

Μία διαφορά δηλαδή που αντιστοιχεί στο 38% της εκλογικής επιρροής του 2004 υπολογιζόμενη ποσοστιαία στην εκλογική διασπορά. Γιατί, αν μιλήσουμε με απόλυτους αριθμούς η διαφορά φτάνει στο 55% (η ΝΔ διαθέτει σήμερα λιγότερο από τους μισούς ψήφους του 2004). Εννοείται, ότι ακόμα κι αν συγκρίνουμε με το 2009, οπότε η ΝΔ υπέστη την μεγαλύτερη μέχρι τότε ήττα της συγκεντρώνοντας μόλις το 33,5% των ψήφων, είχε και πάλι επιλεγεί από 770 χιλιάδες περισσότερους ψηφοφόρους σε σχέση με τις τελευταίες εκλογές.

Μιλώντας βέβαια επί της ουσίας θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η πραγματικά «μεγάλη ήττα» της ΝΔ ήταν αυτή του Μαΐου 2012, παρότι διέθετε την πρώτη θέση σε ένα κατακερματισμένο κομματικό σύστημα που είχε πλήρως απορρυθμιστεί από την εκλογική συμπεριφορά εκατομμυρίων πολιτών που -με αφορμή το μνημόνιο- άλλαζαν ραγδαία τις επιλογές τους. Πάνω από 6 στους 10 είχαν επιλέξει τότε διαφορετικά απ' ότι στις προηγούμενες εκλογές του 2009, έχοντας άλλωστε στη διάθεσή τους μεγάλη γκάμα «αντιμνημονιακών» και «αντισυστημικών» κομμάτων που αντιπροσώπευαν τη διαμαρτυρία και την οργή για την κατάσταση πτώχευσης στην οποία είχε περιέλθει η χώρα. Πολιτικά πάντως ήταν σαφές ότι η ΝΔ δεν είχε μπορέσει να διαχειριστεί αποτελεσματικά, ούτε τον αρχικό εγκλωβισμό της στην αντιμνημονιακή ρητορική, ούτε φυσικά την μετέπειτα μεταβολή στάσης της.

Παρ' όλα αυτά, η ΝΔ δεν είχε την μοίρα του «μεγάλου αντιπάλου» στην περίοδο του ισχυρού δικομματισμού με το ΠΑΣΟΚ (1981-2009). Κατάφερε να «επανέλθει» από το μίνιμουμ εκλογικό ποσοστό του 18,9% αυξάνοντας την επιρροή της κατά δέκα πάνω-κάτω μονάδες στις τρεις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Θα έλεγε δηλαδή κανείς ότι παρουσιάζει έκτοτε στοιχεία περίπου σταθερής επιρροής στο εκλογικό σώμα, χωρίς ίχνη όμως αυξητικών τάσεων. Κύρια και βασική αιτία που συμβαίνει αυτό είναι η αποξένωσή της από τις νεότερες γενιές που ανανεώνουν σταδιακά το εκλογικό σώμα.

Όπως είναι φανερό στους Πίνακες που παρατίθενται, η εκλογική επιρροή της ΝΔ στις τελευταίες εκλογές Σεπτεμβρίου 2015 αυξάνεται παράλληλα με την αύξηση των ηλικιών, εκκινώντας από τα πολύ χαμηλά των 18-24 ετών (17%) και 25-34 (20%) μέχρι το 42% που συγκρατεί στην μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα (65+), ενώ η αμέσως προηγούμενη ομάδα (55-64) βρίσκεται στο όριο του πανελλήνιου ποσοστού (28%). Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι οι μισοί σχεδόν ψηφοφόροι ΝΔ είναι 55 ετών και άνω, τη στιγμή που η συμμετοχή αυτών των ηλικιών στο εκλογικό σώμα δεν ξεπερνά το 39%. Το φαινόμενο δεν παρατηρείται βέβαια μόνο στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, αλλά σε όλες τις εκλογές από τον Μάιο 2012 και έπειτα, με χαρακτηριστικό ότι ειδικά στις εκλογές της «μεγάλης συρρίκνωσης» του Μαΐου 2012 η συμμετοχή των μεγάλων ηλικιών (55+) στους ψηφοφόρους ΝΔ είχε φτάσει το υπερβολικό 56%.

Διακρίνεται δηλαδή μία εμφανής διαφορά σε σχέση με το τι συνέβαινε πριν από το 2012, αφού στις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 2004-2009 η ηλικιακή δομή των ψηφοφόρων ΝΔ ήταν πολύ πιο ισορροπημένη. Έχει επομένως ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τις διαφορές των τελευταίων εκλογών με το 2009 που αποδίδουν τις διαφοροποιήσεις που συντελούνται στην περίοδο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως εποχή «Νεοδημοκρατικής συρρίκνωσης». Από τη σύγκριση αυτή είναι προφανές ότι η ΝΔ χάνει διψήφια εκλογικά ποσοστά στις ηλικίες 18-34 ετών περιορίζοντας σχετικά τις απώλειες στις άλλες ηλικιακές ομάδες, με αποκορύφωμα την ελάχιστη απόκλιση μίας μόνο μονάδας στους 65+. [Προκειμένου να είναι καλύτερη η εικόνα της σύγκρισης υπενθυμίζεται ότι η μέση απόκλιση ανάμεσα στις εκλογές 2009 και 2015β είναι σε ακέραιες τιμές 5 μονάδες (33,47%-28,10%)].

Αντίστοιχα, στον Πίνακα με τις εκλογικές επιδόσεις της ΝΔ ως προς την απασχόληση είναι φανερές οι διψήφιες αρνητικές διαφορές στους Άνεργους, τους μισθωτούς Ιδιωτικού Τομέα και Φοιτητές/Σπουδαστές, συγκρίνοντας πάλι τις εκλογές 2009 και 2015β. Πρόκειται για τρεις χαρακτηριστικές ομάδες που ανασυνθέτουν ουσιαστικά τις νεότερες ηλικίες, ενώ από την άλλη, η ΝΔ έχει μικρή απώλεια στην ομάδα των Συνταξιούχων και καθόλου απώλεια στους μισθωτούς του Δημόσιου Τομέα όπως και στους αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες, αν και για τους τελευταίους μπορεί να επισημανθεί ότι είχαν πρωτοστατήσει στις απώλειες της ΝΔ μεταξύ 2004 και 2009, επομένως το 2009 η καταγραφή τους ήταν σε χαμηλή βάση.

Παράλληλα, δεν μπορεί να αγνοηθεί η καλή συγκριτικά εκλογική επίδοση της ΝΔ στις Νοικοκυρές και τους Αγρότες/Γεωργούς παραδοσιακά και σταθερά σε όλες τις εκλογές που παρουσιάζονται εδώ, με τη διαφορά όμως ότι εμφανίζεται τελικά στις πρόσφατες εκλογές πτωτική τάση σε σχέση με το 2009. Ειδικά στην ομάδα όσων ασχολούνται με τα αγροτικά επαγγέλματα η μείωση φτάνει στις 9 μονάδες έναντι των 5 μονάδων που όπως είδαμε αποτελούν τη μέση τιμή μείωσης ανάμεσα στις εκλογές 2009 και 2015β. Το γεγονός αυτό φέρνει στην επιφάνεια μία ακόμα πολύ σημαντική διαπίστωση που αφορά στη διασπορά της εκλογικής δύναμης της ΝΔ.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα με τις εκλογικές επιδόσεις της ΝΔ στις 13 Περιφέρειες της χώρας, συγκρίνοντας τις τελευταίες εκλογές με αυτές του 2009 προκύπτει ότι στην κατ' εξοχήν αγροτική Θεσσαλία η μείωση ΝΔ είναι πράγματι μεγάλη, δεύτερη μεγαλύτερη σε απόλυτες τιμές μετά τη Δυτική Μακεδονία. Στον ίδιο Πίνακα είναι επίσης άξιο παρατήρησης ότι σε όλες τις «καλές» εκλογικές περιφέρειες της ΝΔ (αυτές δηλαδή που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις του Πίνακα για την κατάταξη του οποίου ακολουθήθηκε η σειρά των εκλογικών ποσοστών ΝΔ στις εκλογές 2015β) υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις από το 2009 όπως και μείωση σε σχέση με τις αμέσως προηγούμενες εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Αντίθετα, στο κάτω μέρος του Πίνακα, οι «κακές» Περιφέρειες σημειώνουν αύξηση σε σχέση με τον Ιανουάριο και ειδικά στην Αττική σημειώνεται ελάχιστη απόκλιση και από το 2009 (-0,8%).

Είναι δηλαδή φανερό ότι στις τελευταίες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 η ΝΔ υστέρησε συγκριτικά ιδίως στις «καλές» της Περιφέρειες, γεγονός που συσχετίζεται αρκετά και με την διασπορά της μεγάλης αποχής των εκλογών αυτών. Η ελάχιστη όμως απόκλιση που σημειώνεται σε σχέση με το 2009 ειδικά στην Αττική αποτελεί χωρίς αμφιβολία το σημαντικότερο συμπέρασμα για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, γιατί στην Αττική ψηφίζει (ειδικά στις εκλογές από το 2012 και μετά) το 1/3 σχεδόν του συνόλου των εκλογέων. Εφόσον λοιπόν μπορείς να βελτιώνεις εκεί τις εκλογικές σου επιδόσεις, σίγουρα επηρεάζεται θετικά το συνολικό ποσοστό σου. Δεύτερον, γιατί η «εντυπωσιακή» σε σχέση με το παρελθόν εκλογική επίδοση της ΝΔ στην Αττική κρύβει μία «λεπτομέρεια» που δεν έχει αναδειχθεί στις εκλογικές αναλύσεις και είναι ίσως το σημαντικότερο συμπέρασμα απ' όλα: η διασπορά της εκλογικής δύναμης ΝΔ στην Αττική δεν είναι ομοιόμορφη. Ξεχειλίζει στις «πλούσιες» περιοχές και υστερεί σε «λαϊκούς» δήμους, όπως φαίνεται ενδεικτικά στον σχετικό Πίνακα.

Σε Δήμους δηλ. όπως της Φιλοθέης-Ψυχικού, της Κηφισιάς και της Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, η ΝΔ ανεβάζει διαρκώς τα ποσοστά της, με αποτέλεσμα στις τελευταίες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 να βρίσκεται πλέον πολύ ψηλότερα ακόμα και από τις επιδόσεις της το 2009. Αντίθετα, σε Δήμους του Δυτικού τομέα της Β' Αθηνών και της Β' Πειραιά η ΝΔ υποχωρεί διαρκώς και βρίσκεται βέβαια σήμερα αρκετά χαμηλότερα από το 2009. Προκύπτει επομένως μεγάλη αντίθεση εκλογικής συμπεριφοράς ανάλογα με την κοινωνική σύνθεση. Τόσο μεγάλη, που δεν έχουμε συναντήσει ξανά σε παλαιότερες εκλογές.

Η ΝΔ φαίνεται να υφίσταται επομένως τα τελευταία χρόνια σημαντική συρρίκνωση, όχι μόνο στις νεότερες ηλικίες, αλλά και στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με την αυξημένη κατά τα φαινόμενα αποχή ψηφοφόρων της στις παραδοσιακά «καλύτερες» περιοχές της (Βόρεια Ελλάδα, Πελοπόννησος) δείχνουν γιατί δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το επίπεδο του 28% στις δεύτερες εκλογές του 2015. Οι διεργασίες πάντως που συντελούνται ειδικά στην Αττική θέτουν τα κύρια ερωτήματα για την εξέλιξη των πραγμάτων στο μέλλον. Είναι άλλωστε εμπειρικά γνωστό σε όσους ασχολούνται με τις εκλογές στην Ελλάδα, ότι το μεγάλο «κοινωνικό χωνευτήρι» της Αττικής δείχνει συνήθως την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει και η υπόλοιπη χώρα.

Δημοφιλή