Αποχαιρέτα την
καθώς κατέφθασε η πυρά
στις πύλες της Παλμύρα
Φήμες λένε πως πολιορκήθηκε
από σιωπές
Το αρχαίο θέατρο της
γίνηκε συντρίμμια
με δεκάδες στο απόσπασμα
Κανείς δεν μίλησε
καθώς τα μάρμαρα γέμιζαν αίμα
Για ύστατη φορά
πολιτισμέ της λήθης
αποχαιρέτα γενεές
στης Ιστορίας
την τυφλή σελίδα*.
Πήγα στη Συρία το 2010, ήταν Αύγουστος ένας πολύ ζεστός μήνας για να επισκεφτεί κανείς την χώρα αυτή, όμως το αποφάσισα μετά από την θερμή πρόσκληση μιας πολύ καλής φίλης Ελληνο-Σύριας. Φιλοξενήθηκα στην Δαμασκό, μια εβδομάδα, και είχα την τύχη να γνωρίσω το ιστορικό κέντρο της πόλης, κάποια από τα σημαντικότερα μνημεία του πολιτισμού της καθώς και την πανέμορφη αρχαία ρωμαϊκή πόλη Παλμύρα.
Οι Σύριοι είναι ένας χαμογελαστός, φιλόξενος λαός με πλήθος επιρροές από τις γειτονικές τους χώρες. Για να γλιτώσουν από τη βία, σύμφωνα με τα στοιχεία της υπηρεσίας προσφύγων του ΟΗΕ πάνω από 4.000.000 πολίτες της Συρίας έχουν εγκαταλείψει τη χώρα μεταναστεύοντας στις γειτονικές χώρες της Ιορδανίας, του Ιράκ, του Λιβάνου, την Τουρκία και χώρες της βόρειας Αφρικής. Τουλάχιστον 7.600.000 είναι οι εκτοπισμένοι και εγκλωβισμένοι μέσα στη Συρία.
Ύστερα από 4 χρόνια αιματηρού εμφύλιου, θέλησα να βγουν στο φως οι πολιτιστικού χαρακτήρα φωτογραφίες μου ως μια ακόμα έκκληση βοήθειας για να μην χαθεί τελείως αυτός ο πληγωμένος πολιτισμός.
Η Δαμασκός είναι χτισμένη στην όαση Γκούτα, που βρίσκεται στην όχθη του ποταμού Μπαρόντα, σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρα στις αρχές της ερήμου και στους πρόποδες του Αντιλίβανου. Είναι η πρωτεύουσα της Συρίας και το βασικότερο εμπορικό, βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο της χώρας. Απ' αυτήν περνάει η μεγάλη σιδηροδρομική γραμμή που ενώνει τη Συρία με τη Βηρυτό και το Αμμάν. Ακόμη βρίσκεται πάνω στο μοναδικό αυτοκινητόδρομο που συνδέει την Τουρκία με το Ιράκ, καθώς και το Λίβανο με την Ιορδανία και το Ιράκ.
Η πόλη, παρόλο ότι είναι από τις πιο παλιές, ελάχιστα είχε χάσει από το παλιό της χρώμα και ελάχιστα είχε αλλοιωθεί η πολεοδομία και η αρχιτεκτονική της. Έχοντας επιβιώσει από εκατοντάδες έτη διαδοχικών πολιτισμών, από τους Αιγυπτίους, τους Έλληνες, τους Ρωμαίους, τους Μουσουλμάνους, τους Σταυροφόρους, τους Μογγόλους, τους Οθωμανούς Τούρκους και τους Γάλλους μέχρι και τη σύγχρονη αραβική εποχή, η Δαμασκός είναι μια από τις πιο ανθεκτικές και ιστορικές πόλεις στη γη.
Τα ερείπιά της φτάνουν σε βάθος 2,5 μέτρων κάτω από το έδαφος και η παλιά πόλη φιλοξενεί προπύργια και πύλες της ρωμαϊκής εποχής. Επισκέφτηκα πολλά αξιόλογα κτήρια εκεί, μεταξύ των οποίων το περίφημο τζαμί Umayyad Mosque που οικοδομήθηκε πάνω στον αρχαίο ρωμαϊκό ναό του Δία και την χριστιανική εκκλησία του Ιωάννη του Βαπτιστή, με τα περίτεχνα ψηφιδωτά και το γεμάτο κόσμο τάφο του προφήτη, ένα σημαντικά αρμονικό αντάμωμα του Ισλάμ με τον Χριστιανισμό και το δωδεκάθεο.
Με εντυπωσίασε το παζάρι Khan Asaad Basha ένα από τα παλαιότερα παζάρια στη Δαμασκό με ένα αίθριο με κυκλικό σιντριβάνι στη μέση, θυμάμαι καθώς έπεφτε το φως από το αίθριο πάνω στο σιντριβάνι δημιουργούνταν αντανακλάσεις και φωτίζονταν οι γύρω χώροι ευχάριστα.
Μέσα στα πολυσύχναστα παζάρια τα χρώματα και οι μυρωδιές μπαχαρικών συγκλονίζουν τον επισκέπτη όπως το Souq al-Hamidiyyeh με μια από τις παλαιότερες πύλες εισόδου στην παλαιά πόλη και στην αγορά, εκεί βρίσκονται και τα ερείπια του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Κάτω από τις κολώνες του ναού μαζευόταν πλήθος κόσμου από διαφορετικές κουλτούρες και κάθε ηλικίας.
Το Al Azem Palace ένα όμορφο, παραδοσιακό παλάτι της περιοχής, ήρεμο και ήσυχο όπου υπάρχουν ως εκθέματα αντικείμενα από τη ζωή και τα έθιμα των Σύριων. Η υπαίθρια λαϊκή αγορά Takiyya Suleimaniah Souq που βρίσκεται στην καρδιά της πόλης και στεγάζεται το εργαστήριο χειροποίητου γυαλιού. Τέλος το πολύ ενδιαφέρον Εθνικό μουσείο της Δαμασκού με πλήθος αρχαιολογικά ευρήματα, μια «διαδρομή» μέσα στο πέρασμα των χρόνων και των πολιτισμών.
Η Παλμύρα υπήρξε κατά την αρχαιότητα σημαντική πόλη της κεντρικής Συρίας. Για αιώνες ήταν σταθμός για τα καραβάνια που διέσχιζαν τη Συριακή έρημο και ήταν γνωστή ως η «Νύμφη της Ερήμου».
Ένα πολύ ζεστό μεσημέρι περιπλανήθηκα στους δρόμους της, 56 βαθμούς Κελσίου έγραφε το θερμόμετρο του αυτοκινήτου, σημαντική βοήθεια τα διαλείμματα στο κλιματιστικό του αυτοκινήτου γιατί η αρχαία πόλη εκτείνεται σε μια τεράστια έκταση όπου επιβάλλεται η χρήση ενός μεταφορικού μέσου. Η Παλμύρα είναι 215 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Δαμασκού, κτισμένη σε μία όαση, παρόλα αυτά κατά την διάρκεια του καλοκαιριού η ζέστη είναι αφόρητη. Δεν θα ξεχάσω το χρώμα του προσώπου μου μετά την περιπλάνηση, ήταν έντονα κόκκινο.
Πήγα οδηγώντας στα λαμπρότερα από τα σωζόμενα ερείπια της Παλμύρας όπως εκείνο του Ναού του Ηλίου με τα διατηρημένα ακόμα τότε ανάγλυφα και τις 268 κολώνες με τα κορινθιακά κιονόκρανα, στην συνέχεια είδα τους επιβλητικούς τετράγωνους επιτάφιους πύργους 3-5 ορόφων με φόντο το κάστρο Φαχρεντίν στην κορυφή ενός βουνού πάνω από την όαση. Θαύμασα το αμφιθεατρικό ρωμαϊκό θέατρο απαράμιλλης ομορφιάς με τις πανύψηλες κολώνες και τα αετώματα. Περπάτησα μέσα στα θεμέλια των οδών και των κατοικιών νοιώθοντας όχι σαν ένας απλός ταξιδιώτης αλλά σαν ένας πολίτης εκείνης της εποχής, τόσο οικεία όλα αυτά διαπιστώνοντας ότι δεν είναι υπερβολή ο ισχυρισμός ότι σ' αυτή τη χώρα κρύβεται μια άλλη Ελλάδα.
Η Παλμύρα έμεινε ονομαστή για τον πλούτο της κατά τη ρωμαϊκή εποχή, όταν βασίλευσε η θρυλική βασίλισσά της Ζηνοβία. Τότε ήταν ένας κόμβος στο εκτεταμένο εμπορικό δίκτυο ένας σημαντικός εμπορικός σταθμός, που συνέδεε την Περσία, την Ινδία και την Κίνα με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η πόλη καταλήφθηκε από τους μουσουλμάνους Άραβες και τον 6ο αιώνα ανεγέρθηκε το κάστρο Φαχρεντίν στην κορυφή του βουνού πάνω από την όαση. Η πόλη της Παλμύρας διατηρήθηκε ως είχε, αλλά καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό το 1089.
Τώρα ποιος ξέρει τι θα απομείνει, τι μπορεί να σωθεί από αυτή την ονειρεμένη πόλη, από αυτόν τον βαθιά πληγωμένο λαό.
*Λένα Τριάντη, Ιούλιος 2015