Ως άνθρωποι, είμαστε κοινωνικά «όντα», άρα συνεχώς περιστοιχιζόμαστε από άλλους ανθρώπους, οικογένεια, συγγενείς, φίλους, γνωστούς, συναδέλφους, ερωτικούς συντρόφους, και τώρα πια με την μεγάλη ανάπτυξη των social media, και από διαδικτυακές σχέσεις/επαφές.
Έχοντας ο καθένας μας ένα τέτοιο κύκλο ανθρώπων, τον περίγυρό μας, είναι πολύ πιθανό να δεχόμαστε κριτική από άλλους ανθρώπους, είτε την έχουμε ζητήσει, είτε όχι. Την κριτική μπορούμε να την διακρίνουμε σε δύο είδη:
1. Κριτική που το περιεχόμενό της έχει υψηλή αξία, και που αν το ακούγαμε προσεκτικά, το λαμβάναμε υπ' όψη και το χρησιμοποιούσαμε σαν καθοδήγηση για τις μελλοντικές μας αποφάσεις, θα μπορούσε να είναι θησαυρός! Εδώ, εκτός από τη λέξη «κριτική» που κατά κύριο λόγο έχει αρνητική χροιά, θα εισάγω και τη λέξη «ανατροφοδότηση» δίνοντας μια νέα βάση υποδοχής για τα λεγόμενα των άλλων, καθώς αυτό το είδος κριτικής που το περιεχόμενό της έχει υψηλή αξία, μας συμφέρει όχι μόνο να το εισπράττουμε, αλλά να φροντίζουμε να το ζητάμε συστηματικά και να το αξιοποιούμε ανάλογα.
2. Κριτική που το περιεχόμενό της έχει καταστροφική δράση, και που όταν το ακούμε και το εισπράττουμε, μας «ρίχνει», μας απογοητεύει, μας ακινητοποιεί. Είναι το νόημα που έχει φτάσει να αποδίδει η λέξη «κριτική» στις μέρες μας, με άλλα λόγια η «επίκριση», κάτι που όχι μόνο δεν αξίζει να ακούμε, αλλά είναι ουσιαστικής σημασίας για όλους μας να αποφεύγουμε και--εν πάση περιπτώσει--να μην αφήνουμε να μας «διαπεράσει», ούτε και να μας επηρεάσει.
Πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε το ένα είδος από το άλλο; Πώς θα διακρίνουμε την διαφορά έτσι ώστε να αξιοποιήσουμε τα λεγόμενα των άλλων στην πρώτη περίπτωση και να αφήσουμε να φύγουν έξω από εμάς τα λεγόμενα των άλλων στην δεύτερη περίπτωση; Η απάντηση είναι απλή και έρχεται από την πρόθεση του ανθρώπου που μας δίνει την κριτική του. Για να μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε αν η πρόθεση πίσω από την κριτική είναι για εμάς δημιουργική ή καταστροφική, χρειάζεται να αναρωτηθούμε αν ο άνθρωπος που μας ασκεί την κριτική:
-Έχει ο/η ίδιος να «αποδείξει» στο ιστορικό του/της αυτό που σήμερα απαιτεί/αποδίδει σε μένα; Έχει στο ιστορικό του πραγματοποιημένη επιτυχία στον συγκεκριμένο τομέα; Έχει ο/η ίδιος/α καταφέρει αυτά που σήμερα περιμένει από μένα;
-Ποια σχέση έχει μαζί μου; Στο παρελθόν έχει υπάρξει μαζί μου ειλικρινής, υποστηρικτικός, έχει αποδεδειγμένα δείξει την πίστη του σε μένα ή όχι;
-Έχει κάποια προσωπική εμπλοκή ή σχέση με το αποτέλεσμα των δικών μου αποφάσεων, κινήσεων, προσεγγίσεων τις οποίες κριτικάρει;
Οι απαντήσεις σας στις πιο πάνω ερωτήσεις θα ξεκαθαρίσουν απολύτως αν πρόκειται για κριτική του είδους 1-ανατροφοδότηση, ή κριτική του είδους 2-επίκριση, και μόλις κάνετε τον διαχωρισμό, η καταλληλότερη αντιμετώπιση ανά είδος είναι η εξής:
1. Κριτική Υψηλής Αξίας / Ανατροφοδότηση: Ευχαριστώ τον άνθρωπο που μου δίνει την πολύτιμη άποψή του, και εξετάζω με τη σειρά αν αυτά που μου λέει έχουν κάτι χρήσιμο για μένα, αν έχουν κάτι που μπορώ να εκμεταλλευτώ μέσα από την δική του/της οπτική, και προχωρώ να ενσωματώσω αυτή τη νέα γνώση στις δικές μου επιλογές, στο δικό μου πλάνο δράσης.
2. Καταστροφική κριτική/επίκριση: Το βασικό «κλειδί» είναι να μην πάρω αυτή την κριτική προσωπικά. Αυτά που μου λέει ο άλλος άνθρωπος στην προκειμένη περίπτωση πηγάζουν από δικές του ανασφάλειες και αμφιβολίες, από δικούς του φόβους και ανησυχίες. Πολύ πιθανά χρειάζεται εκείνος/η να καλύψει δικές του/της ανάγκες για προσοχή, για επιβεβαίωση, για αγάπη, για δύναμη, και στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο ανασφαλής από μένα, και απλά εκφράζει το δικό του πρόβλημα. Δεν έχω λοιπόν κανένα λόγο να πάρω την κριτική αυτή προσωπικά. Όμως, αν το κάνω και δεν μπορώ να «ξεκολλήσω» από κάτι που μου είπε κάποιος, ακόμα κι αν έχω φιλτράρει από τις πιο πάνω τρεις ερωτήσεις ότι πρόκειται για καταστροφική επίκριση, θα χρειαστεί να αναρωτηθώ προσωπικά με τον εαυτό μου αν εγώ έχω μέσα μου τις ίδιες αμφιβολίες για μένα, και αν ναι, να τις διαχειριστώ.
Με βάση την πιο πάνω οπτική, η αντιμετώπιση της κριτικής των άλλων μπορεί πάντα να είναι για τον καθένα μας ωφέλιμη, και όλοι οι άνθρωποι γύρω μας αξίζουν της ευγνωμοσύνης μας.