Η ψήφιση του νομοσχεδίου για το σύμφωνο συμβίωσης από την ολομέλεια της Βουλής αποτελεί διακριτή στιγμή στην κοινοβουλευτική μας ιστορία και θα μνημονεύεται στο μέλλον.
Αφενός, η συμπερίληψη των ομόφυλων ζευγαριών στις προβλέψεις του συμφώνου, και μάλιστα ενός σταθερότερου και συνεκτικότερου συμφώνου από το ήδη υπάρχον, σηματοδοτεί ένα βήμα στην άρση των διακρίσεων και τη θεσμική αναγνώριση των ομόφυλων σχέσεων. Οι σχέσεις αυτές βρίσκονταν πάντα σε μια γκρίζα ζώνη θεσμικής άρνησης, χάνονταν στην επίσημη σιωπή.
Η ψήφος της βουλής σημαίνει δηλαδή αποδοχή της διαφορετικότητας; Όχι βέβαια, δεν τρέφουμε αυταπάτες. Η στάση απέναντι στη διαφορετικότητα δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη, δεν αλλάζει με ένα νόμο. Όμως δεν πρέπει να υποτιμούμε την ουσιαστική και παιδευτική αξία των νόμων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο νόμος δίνει, οφείλει να δίνει, και ένα σήμα στο κοινωνικό σώμα. Και ο συγκεκριμένος νόμος δίνει ένα καλό σήμα. Δίνει το σήμα της αποδοχής, και μάλιστα όχι με όρους φιλάνθρωπης παραχώρησης δικαιωμάτων σε μειονεκτούντες αλλά με όρους ισότητας.
Η δημόσια συζήτηση για τα θέματα που θέτει το νομοσχέδιο έγινε γύρω από γραμμές που υπερβαίνουν το μνημόνιο-αντιμνημόνιο.
Επισημαίνω ενδεικτικά τρία σημεία του νομοσχεδίου. Το ένα είναι ο ίδιος ο ορισμός του συμφώνου ως «συμφωνία δύο ενήλικων προσώπων, ανεξάρτητα από το φύλο τους». Πρόκειται για τομή στη μάχη κατά των διακρίσεων. Το άλλο είναι η καταχώριση του συμφώνου συμβίωσης σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου. Δηλαδή, έχουμε συγκρότηση οικογενειακών δεσμών ενώπιον δημόσιας αρχής. Το τρίτο είναι η ανάλογη εφαρμογή νόμων που αφορούν συζύγους και στα μέρη του συμφώνου. Με άλλα λόγια, έχουμε πλαίσιο ισότητας.
Όμως, η ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης δεν είναι σημαντική μόνο λόγω του περιεχομένου του. Είναι σημαντική και η πορεία προς την ψήφισή του. Η προετοιμασία έγινε σε διαβούλευση και συνεννόηση με τις LGBT κοινότητες. Η συνεργασία αυτή αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον, στον αγώνα κατά των διακρίσεων. Κυρίως, η ψήφιση του συμφώνου από πολλές πτέρυγες της βουλής σηματοδοτεί μια νέα πολιτική συνάντηση. Η δημόσια συζήτηση για τα θέματα που θέτει το νομοσχέδιο έγινε γύρω από γραμμές που υπερβαίνουν το μνημόνιο-αντιμνημόνιο. Το σύμφωνο όρισε τον άξονα της συζήτησης με βάση την αντίθεση στον εθνοφυλετισμό, το ρατσισμό, την ομοφοβία. Γύρω από το σύμφωνο κλήθηκαν να τοποθετηθούν πρόσωπα και θεσμοί με κριτήριο την απόκρουση της ρητορικής του μίσους και της στοχοποίησης ομάδων με βάση τα ιδιαίτερα γνωρίσματά τους. Είναι για τούτο σημαντικό που και η συντεταγμένη εκκλησία, δια του εκπροσώπου της κατά της ακρόαση φορέων από την Επιτροπή της Βουλής, τελικά απομόνωσε τις θλιβερές ακραίες φωνές του μίσους. Και βέβαια, η κοινή γνώμη δεν ακολούθησε τη ρητορική της μισαλλοδοξίας και του τεχνητού διχασμού.
Η ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης αποτελεί ένα τροχιοδεικτικό για πολλές ακόμα θεσμικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Αντίθετα με αυτούς που λένε «μα τώρα στην κρίση βρήκατε να ασχοληθείτε με τέτοια θέματα;» λέμε «ναι, τώρα». Γιατί η ενίσχυση του κράτους δικαίου δεν βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τη μάχη κατά της λιτότητας. Επιπλέον, κανείς από όσους εύσχημα επικαλούνται σήμερα τη δύσκολη συγκυρία δεν προωθούσε τέτοια θέματα κατά την περίοδο της σχετικής ευημερίας.
Το σύμφωνο δείχνει το δρόμο. Υπάρχουν πολλά ακόμα θέματα διακρίσεων και βασικών δικαιωμάτων μπροστά μας. Απαιτείται συνεχής αγώνας κατά του εθνοφυλετισμού και της μισαλλοδοξίας. Χρειάζονται τομές στις σχέσεις κράτους- Εκκλησίας, εκσυγχρονισμός των προγραμμάτων σπουδών, μηχανισμοί λογοδοσίας στα σώματα ασφαλείας, αποφασιστική καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους, μάχη κατά της ρητορικής του μίσους. Το σύμφωνο συμβίωσης έδειξε πως η σοβαρή θεσμική παρέμβαση είναι απάντηση στην τοξικότητα του εθνολαϊκισμού και του φυλετικού μίσους. Η θωράκιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου δεν διχάζει αλλά ενώνει.