Φάκελος «τρομοκρατία»: Όταν μιλούν οι αριθμοί

Ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων ανά έτος διαφέρει από άρθρο σε άρθρο. Για παράδειγμα σύμφωνα με το άρθρο των Mohamed Nagdy και MaxRoser (2015), "Terrorism" το 1968 είχαμε 98 τρομοκρατικές επιθέσεις παγκοσμίως, το 1972 ο αριθμός αυτός ανήλθε στις 198 επιθέσεις, το 1997 ήταν 184 και τον επόμενο χρόνο ο αριθμός έφτασε στις 1286 επιθέσεις. Έπειτα, το 2005 είχαμε 4.995, το 2008, 2.846 και το 2009, 560. Σύμφωνα όμως με αυτή τη δημοσίευση ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων το 2009 ανήλθε στις 10.969 . Τέλος, σύμφωνα με το Global Index of Terrorism, 2015, οι τρομοκρατικές επιθέσεις το 2009 στο σύνολο τους ήταν περίπου 4.500
FARSHAD USYAN via Getty Images

Η τρομοκρατία δεν αποτελεί καινούργιο φαινόμενο. Ειδικότερα, δεν είναι κάτι που ξεκίνησε τον 21ο αιώνα. Όμως, έχουν (όντως) αυξηθεί οι τρομοκρατικές επιθέσεις παγκοσμίως ή απλά έχουμε καλύτερη, πληρέστερη και ταχύτερη ενημέρωση; Ένα βασικό ερώτημα, που αυτόματα γεννά πολλά ακόμα ερωτήματα. Η γνώση μας επί του θέματος αυτού μπορεί ποτέ να είναι επαρκής; Η τρομοκρατία και οι επιθέσεις της «μετριούνται»; Τι είναι τελικά τρομοκρατία; Πως την ορίζουμε και τι αντιλαμβάνεται ο καθένας όταν ακούει τη λέξη αυτή; Δυστυχώς, μετά από «μάχες» και «διαμάχες» ακαδημαϊκών και μη, ορισμός της τρομοκρατίας δεν υπάρχει. Επιτρέψτε μου να πω, ότι τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ορίζουν την τρομοκρατία ως την πράξη που αποσκοπεί στον εκφοβισμό του πληθυσμού, στην υποχρέωση κρατών να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις των τρομοκρατών ή/και στην αποσταθεροποίηση βασικών πολιτικών, συνταγματικών, οικονομικών ή κοινωνικών δομών μιας χώρας ή διεθνούς οργανισμού (Πηγή: Europol (2013), TE-SAT 2013: Terrorism Situation and Crime Report). Χωρίς να αποτελεί ορισμό η παραπάνω πρόταση, απλά για να ξέρουμε που βρισκόμαστε. Λοιπόν για να δούμε συγκεκριμένα: έχουν ή δεν έχουν αυξηθεί οι τρομοκρατικές επιθέσεις;

Προτού φτάσουμε σε συμπεράσματα, ας μιλήσουν λίγο οι αριθμοί. Πόσες τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν γίνει; Σε ποιες χώρες έχουν γίνει οι περισσότερες; Θάνατοι από τρομοκρατικές επιθέσεις; Ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων ανά έτος διαφέρει από άρθρο σε άρθρο. Για παράδειγμα σύμφωνα με αυτή τη δημοσίευση ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων το 2009 ανήλθε στις 10.969. Τέλος, σύμφωνα με το Global Index of Terrorism, 2015, οι τρομοκρατικές επιθέσεις το 2009 στο σύνολο τους ήταν περίπου 4.500. (Επιμένω στο 2009, γιατί είναι ένα από τα έτη που έχω παρατηρήσει έντονες διαφορές).

Aς δούμε όμως, ποιες δέκα χώρες έχουν τις περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις παγκοσμίως.

Από το 1970 και μέχρι και την 11η Σεπτεμβρίου 2001 πρώτη χώρα η Κολομβία (με 8.88%), μετά ακολουθεί το Περού (8.35%), το Ελ Σαλβαδόρ (7.38%), η Βόρεια Ιρλανδία (5.13%), η Ινδία (4.61%), η Ισπανία (4.14%), η Τουρκία (3.49%), η Χιλή (3.15%), η Σρι Λάνκα (3.03%) και τελευταία οι Φιλιππίνες (2.96%). Τι έγινε μετά το 2001 μέχρι το 2007; Τι άλλαξε;

Πάλι θα αναφέρω τις δέκα χώρες με τις περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις, έχουμε πρώτο το Ιράκ (25.77%), την Ινδία (9.48%),το Αφγανιστάν (9.03%), το Πακιστάν (7.63%), την Ταϊλάνδη (5.84%), τις Φιλιππίνες (3.85%), τη Ρωσία (3.65%), την Κολομβία (3.22%), το Ισραήλ (2.89%) και το Νεπάλ (2.55%) (Πηγή). Ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων από το 2006 μέχρι και το 2013 είχε μειωθεί (σύμφωνα με κάποια άλλα άρθρα όπως είχαν αυξηθεί). Το 2014 έχουμε μια αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων (35%, σε σχέση με το 2013 και η θνησιμότητα αυξήθηκε κατά 81% - σε αυτό οι περισσότεροι συμφωνούν). Το 60% των επιθέσεων έλαβαν χώρα σε πέντε κράτη (Ιράκ, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Ινδία και Νιγηρία) και το 78% των θανάτων από τρομοκρατικές επιθέσεις έλαβαν χώρα σε: Ιράκ, Νιγηρία, Αφγανιστάν, Πακιστάν και Συρία. Να σημειωθεί ότι σε ορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα, το Νεπάλ, η Βόρεια Ιρλανδία, το Πακιστάν, οι Φιλιππίνες και η Ρωσία, οι τρομοκρατικές επιθέσεις αλλά και οι θάνατοι από τρομοκρατικές επιθέσεις μειώθηκαν.

Εν συνεχεία, οι χώρες που προανέφερα (με τις περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις το 2014), είχαν πολύ ψηλά ποσοστά επιθέσεων και το 2013, με την μόνη διαφορά των Φιλιππίνων, στην οποία το 2014 είχε μειωθεί κατά 24%, η Νιγηρία από την άλλη μεριά από το 2013 μέχρι το 2014 είχε μια αύξηση των επιθέσεων της τάξεως του 114% και 308% αύξηση σε θνησιμότητα. (Πηγή).

Aπό τα νούμερα καθαρά λοιπόν, πέρα από σύγχυση,προκύπτει και ότι οι περισσότερες επιθέσεις και θάνατοι συμβαίνουν σε χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής - όχι στον Δυτικό κόσμο. Σύμφωνα με τον Economist, στις δυτικές χώρες, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, συνολικά αντιστοιχεί το 3% των θανάτων από τρομοκρατικές επιθέσεις.

Αυτό που δεν θα πρέπει να ξεχνάει κανείς όταν διαβάζει αριθμούς είναι ότι σε πάρα μα πάρα πολλές χώρες, το σύστημα καταγραφής «αποθανόντων» είναι ανύπαρκτο. Επίσης, οι επιθέσεις δεν καταγράφονται σε όλες τις χώρες με τον ίδιο τρόπο, ένας από τους λόγους είναι και ο μη παγκόσμια συμφωνημένος διαθέσιμος ορισμός της τρομοκρατίας. Δηλαδή, μια τρομοκρατική επίθεση σε μια χώρα μπορεί να καταγραφεί ως τρομοκρατικό χτύπημα, ενώ σε μια άλλη ως δολοφονία και το αντίστροφο. Εύκολα διαπιστώνουμε λοιπόν τι σύγχυση μπορεί να δημιουργείται.

Παραδείγματος χάριν, καθημερινά σχεδόν γίνονται επιθέσεις αυτοκτονίας στο Πακιστάν, ενώ η πλειοψηφία των ανθρώπων στον υπόλοιπο κόσμο δεν μαθαίνει ποτέ γι' αυτές. Ωστόσο, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, η τεχνολογία και η πρόσβαση που έχει ο καθένας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας οδηγούν σε ένα σημείο αυξημένης ενημέρωσης, χωρίς αυτό να συνεπάγεται ότι είναι και κατά ανάγκην έγκυρη. Το βέβαιον είναι ότι με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μεγαλύτερος πανικός μέσω της υπερβολής ορισμένων ΜΜΕ.

Πέραν αυτών όμως, η τρομοκρατία στις μέρες μας έχει πάρει και άλλες διαστάσεις. Κατά τις δεκαετίες του '70 και του '80 παραδείγματος χάριν, μέχρι και σήμερα,πολλές χώρες είχαν και έχουν να αντιμετωπίσουν τις δικές τους «εγχώριες» τρομοκρατικές οργανώσεις (ΙΡΑ στη Βόρεια Ιρλανδία, 17 Νοέμβρη στην Ελλάδα κλπ.) Σήμερα, διαπιστώνουμε ένα διαφορετικό φαινόμενο, αυτό της διεθνούς διάστασης της τρομοκρατίας, το οποίο έχει κατά βάση ξεκινήσει μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Αυτό δεν συμπεριλαμβάνει μόνο τις επιθέσεις από τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες έχουν συσταθεί σε συγκεκριμένες χώρες και επιτίθενται σε πολίτες άλλων χωρών, αλλά και το ότι άνθρωποι που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Αμερική κ.α. πηγαίνουν στη Συρία για να ζήσουν, να εκπαιδευτούν και να συμμετάσχουν στον αγώνα των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους. Η αλλαγή αυτή έχει οδηγήσει και σε διεθνείς συνεργασίες (μεταξύ κρατών και διεθνών οργανισμών), καθώς επίσης και στη σύσταση οργανισμών - η αποτελεσματικότητα ή μη των οποίων δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να αναλυθούν.

Καταλήγοντας, και με δεδομένο ότι μπορεί μεν οι επιθέσεις να έχουν αυξηθεί σε Ευρωπαϊκά εδάφη, δεν θα πρέπει να οδηγούμαστε σε πανικό, αλλά να αντιμετωπίσουμε την τρομοκρατία σαν ένα ζωντανό οργανισμό που ναι μεν μπορεί να εξελίσσεται και να ελίσσεται αλλά δεν παύει να έχει και αδυναμίες.

Δημοφιλή