Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του CNBC, o αριθμός των νέων, «up and comers» (= ανερχόμενων) Ελλήνων που έχουν χάσει κάθε ελπίδα για το μέλλον της χώρας συνεχώς αυξάνεται. Θα μπορούσαμε να τους ονομάσουμε «χαμένη γενιά» ή απλώς πραγματιστές - νέοι Έλληνες με υψηλή μόρφωση εγκαταλείπουν τη χώρα μαζικά προκειμένου να αναζητήσουν καλύτερες ευκαιρίες στο εξωτερικό. Πρόκειται για τη μεγάλη αντιστροφή, καθώς το νέο κύμα μετανάστευσης περιλαμβάνει νέους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι οποίοι υποαπασχολούνται στη χώρα μας, ενώ το προηγούμενο περιλάμβανε λιγότερο μορφωμένους πολίτες, οι οποίοι αναχωρούσαν αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.
Οι αριθμοί που σχετίζονται με το φαινόμενο του "brain drain"* είναι εντυπωσιακοί και αντικατοπτρίζουν την εικόνα μαζικής εξόδου των καλύτερων και πιο μορφωμένων «εγκεφάλων» του έθνους. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, ποσοστό 37,5% των Ελλήνων, ηλικίας 25-34, είναι κάτοχοι Πανεπιστημιακών τίτλων σπουδών, με την πλειοψηφία τους να κατέχει πτυχία στα πιο περιζήτητα διεθνώς πεδία, όπως κατασκευές, επιστήμες, μαθηματικά, πληροφορική, μεταποίηση, νομικά κι αρχιτεκτονική. Ωστόσο, σε μια οικονομία όπου η ανεργία των νέων αγγίζει το εντυπωσιακό ποσοστό 50%, η ανάγκη εύρεσης εργασίας επιβάλλει στους νέους να εγκαταλείψουν τη γενέτειρά τους, συχνά χωρίς σχέδια για επιστροφή. Εκτιμάται ότι 160.000 έως 180.000 νέοι έχουν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα με την πλειοψηφία να μην κάνει σχέδια επιστροφής.
Θα μπορούσαμε να σταματήσουμε εδώ, και να πούμε ότι αυτό είναι ένα φαινόμενο των καιρών μας. Νέοι με υψηλή μόρφωση επιλέγουν τον τόπο διαμονής και εργασίας τους και προοδεύουν εκεί. Η ιστορία εξάλλου έχει δείξει ότι αυτό έχει συμβεί στο παρελθόν και θα συνεχίσει να συμβαίνει στο μέλλον. Ωστόσο, οι επιπτώσεις αυτής της μαζικής φυγής σε μια ήδη τραυματισμένη οικονομία, το μόνο που επιφέρουν είναι η συνέχιση της υποβάθμισης. Σε μια εποχή όπου τα μέτρα λιτότητας έχουν πλήξει τις κοινωνικές υπηρεσίες του κράτους, επηρεάζοντας έτσι τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, βλέπουμε τον αντίκτυπο και στο πιο απαραίτητο κεφάλαιο για την ανάκαμψη της χώρας, το ανθρώπινο δυναμικό υψηλού επιπέδου.
Καθώς το πνευματικό κεφάλαιο αποχωρεί μαζικά, αναρωτιέται κανείς ποιος πρόκειται να αναλάβει τα ηνία της χώρας. Ποιος πρόκειται να αναλάβει να επανασχεδιάσει τις υπηρεσίες και να δημιουργήσει νέες επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας, που είναι το ζωτικές για μακροχρόνια ανάκαμψη. Όταν τα λαμπρότερα μυαλά της νέας γενιάς εγκαταλείπουν την Ελλάδα, ένα νέο, μεγαλύτερο χρέος δημιουργείται, το οποίο δεν μπορεί να καλυφθεί με έκτακτες διασώσεις και οικονομικά πακέτα στήριξης. Πράγματι, η απώλεια τόσων καλά εκπαιδευμένων νέων, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Λες και η κατάρρευση των υποδομών και του κοινωνικού ιστού δεν ήταν αρκετά για να κάμψουν το ηθικό του έθνους, έρχεται τώρα και η απώλεια του πιο σημαντικού κεφαλαίου, των μελλοντικών ηγετών και οραματιστών της χώρας.
Βέβαια, το τίμημα είναι βαρύ και για εκείνους που φεύγουν, καθώς απομακρύνονται από το σπίτι τους, την οικογένειά τους, την κουλτούρα και τις παραδόσεις τους, κάτι πολύ δύσκολο, όσο παγκοσμιοποιημένος και να είναι ο κόσμος που ζούμε. Ακόμα κι αν οι περισσότεροι από αυτή τη νέα γενιά μεταναστών δεν κάνουν σχέδια για την επιστροφή τους, εμείς που μένουμε πίσω πρέπει, πέρα από το να ελπίζουμε, να δουλέψουμε σκληρά ώστε να επιτύχουμε ακριβώς αυτό, την επιστροφή τους. Το αίσθημα αδράνειας και απελπισίας που οδηγεί τα φωτεινότερα μυαλά των νέων Ελλήνων μακριά πρέπει να υποχωρήσει και να αντικατασταθεί από το κίνητρο που θα μας οδηγήσει στις συστημικές αλλαγές που χρειάζεται η Ελλάδα προκειμένου να ξαναβρεί το δρόμο της προόδου.
Όπως ξεπερνάμε σταδιακά, εμπόδιο το εμπόδιο, πρέπει να βρούμε τον τρόπο, τα συστήματα και τις λύσεις που θα μας οδηγήσουν στη χάραξη μιας νέας πορείας. Θα είναι μια διαφορετική πορεία, σε πολλούς δεν θα είναι αρεστή, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να γίνει. Καθώς η Ελλάδα εργάζεται για να βγει από το τέλμα της οικονομικής κρίσης, εμείς πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανοικοδόμηση μιας ισχυρής κοινότητας, με κοινό όραμα την επιτυχία.
*Ο όρος «brain drain» ξεκίνησε να χρησιμοποιείται από τη Royal Society για να περιγράψει τη μετανάστευση των επιστημόνων από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου.
Σχετικά με τον Επαμεινώνδα Φαρμάκη
O Επαμεινώνδας Φαρμάκης είναι Γενικός Διευθυντής του Δικτύου Solidarity Now στην Ελλάδα.