Εδώ και πολύ καιρό ζούμε σε μια περίοδο ρευστή, απόλυτης ανασφάλειας. Οι περισσότεροι από εμάς δεν ξέρουμε τι θα ξημερώσει την επόμενη μέρα, αν θα έχουμε δουλειά, αν θα εξακολουθούμε να πληρώνουμε τους λογαριασμούς του σπιτιού, αν θα μπορέσουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας όλα τα εφόδια και τις ανέσεις που είχαμε ονειρευτεί γι' αυτά.
Η κατάσταση αυτή μας αποσυντονίζει δημιουργώντας μια αίσθηση δυσφορίας που δηλητηριάζει την καθημερινότητα τη δική μας αλλά και της οικογένειας μας. Είχαμε συνηθίσει διαφορετικά και η αβεβαιότητα που νοιώθουμε για το παρόν και το μέλλον είναι ό,τι χειρότερο.
Γιατί όμως θέλουμε να έχουμε έλεγχο των πραγμάτων, τόσο σε παρούσες καταστάσεις όσο και σε μελλοντικές; Η σωστή απάντηση σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ότι η άσκηση ελέγχου μας προκαλεί ιδιαίτερη ικανοποίηση και συμβάλλει στη μακροζωία.
Κάθε χρόνο πληρώνουμε εκατομμύρια ευρώ σε μέντιουμ, συμβούλους επενδύσεων, πνευματικούς ηγέτες, μετεωρολόγους και όποιους άλλους ισχυρίζονται ότι μπορούν να προβλέψουν το μέλλον. Όσοι από εμάς συντηρούμε αυτές τις ειδικότητες δεν το κάνουμε μόνο για τη χαρά του να ξέρουμε τι θα περιμένουμε. Θέλουμε να γνωρίζουμε τι θα συμβεί ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε κάτι γι' αυτό. Αν οι μετοχές πρόκειται να πέσουν κι άλλο τον επόμενο μήνα, τότε θέλουμε να τις πουλήσουμε άμεσα. Αν πρόκειται να βρέξει το απόγευμα τότε θέλουμε να πάρουμε μια ομπρέλα το πρωί φεύγοντας απ' το σπίτι. Η γνώση είναι δύναμη και ο πιο σημαντικός λόγος που ο εγκέφαλός μας επιμένει να προσομοιώνει το μέλλον ακόμη κι αν θα έπρεπε να ζούσαμε το εδώ και τώρα , είναι γιατί θέλει να ελέγχει τις εμπειρίες που πρόκειται να έχουμε.
Το να είμαστε αποτελεσματικοί- να επηρεάζουμε καταστάσεις, να αλλάζουμε κάποια πράγματα και να κάνουμε άλλα να συμβαίνουν- είναι μια από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπινου εγκεφάλου και όλη μας η συμπεριφορά από τη βρεφική ηλικία μέχρι τα βαθιά γεράματα χαρακτηρίζεται από αυτή την διαρκή αναζήτηση ελέγχου. Γεγονός είναι ότι ερχόμαστε στον κόσμο με ένα πάθος για κοντρόλ, φεύγουμε με τον ίδιο τρόπο και οι έρευνες δείχνουν ότι αν χάσουμε την ικανότητα να ελέγχουμε πράγματα σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής μας, γινόμαστε δυστυχείς, απαισιόδοξοι, και καταθλιπτικοί. Και κάποιες φορές νεκροί!
Σε μια μελέτη, οι ερευνητές έδωσαν σε ηλικιωμένους τρόφιμους ενός γηροκομείου στην Αμερική, ένα φυτό. Στους μισούς από αυτούς είπαν ότι θα είχαν οι ίδιοι τον έλεγχο για τη φροντίδα του φυτού (ομάδα υψηλού ελέγχου), ενώ στους υπόλοιπους ότι κάποιο μέλος του προσωπικού θα αναλάμβανε το πότισμα του (ομάδα χαμηλού ελέγχου). Έξι μήνες αγότερα, 30% των ενοίκων από την ομάδα χαμηλού ελέγχου είχε πεθάνει, σε σχέση με ένα μόλις 15% από τη πρώτη ομάδα. Μια μελέτη που ακολούθησε, επιβεβαίωσε τη σημασία του ελέγχου στην υγεία των ενοίκων του γηροκομείου αλλά είχε μια απρόσμενη και δυστυχή κατάληξη. Οι ερευνητές κανόνισαν ώστε κάποιοι εθελοντές φοιτητές να επισκέπτονται τακτικά τους ηλικιωμένους στο γηροκομείο. Οι ένοικοι στην ομάδα υψηλού ελέγχου μπορούσαν να επιλέγουν οι ίδιοι την ώρα και τη διάρκεια των επισκέψεων (" Σε παρακαλώ έλα να με δεις την επόμενη Πέμπτη για μια ώρα") ενώ αυτοί στην ομάδα χαμηλού ελέγχου δεν μπορούσαν ("Θα έρθω να σας δω την επόμενη Πέμπτη για μια ώρα"). Μετά από δύο μήνες οι ένοικοι της πρώτης ομάδας ήταν πιο ευτυχείς και πιο υγιείς , πιο δραστήριοι, έπαιρναν λιγότερα φάρμακα από αυτούς της δεύτερης ομάδας. Στο σημείο αυτό οι ερευνητές θεώρησαν ότι ολοκληρώθηκε η έρευνα και διέκοψαν τις επισκέψεις των φοιτητών. Λίγους μήνες αργότερα με λύπη τους έμαθαν ότι ένας δυσανάλογος αριθμός από την ομάδα υψηλού ελέγχου είχε πεθάνει. Γρήγορα κατάλαβαν τα αίτια αυτής της τραγωδίας. Οι ένοικοι στους οποίους είχε δοθεί έλεγχος και οι οποίοι είχαν ωφεληθεί σημαντικά από αυτόν όσο τον είχαν, ένοιωσαν ότι κάποιος τους τον αρπάζει αμετάκλητα όταν η έρευνα σταμάτησε.
Όπως φαίνεται, η απόκτηση ελέγχου μπορεί να έχει μια θετική επίδραση στη ζωή και στην ευημερία κάποιου, αλλά η απώλεια του μπορεί να έχει χειρότερα αποτελέσματα από το να μην είχε αυτό τον έλεγχο ποτέ. Ας ελπίσουμε να τον ανακτήσουμε σύντομα.