Από την παιδική ηλικία μαθαίνουμε πως να φροντίζουμε τις σωματικές πληγές και τον σωματικό πόνο. Αν πέσουμε και χτυπήσουμε το γόνατο μας, αν κόψουμε το δάχτυλο μας, αν κάψουμε το χέρι μας, ξέρουμε τις πρώτες βοήθειες για να το φροντίσουμε. Αν είναι κάτι πιο σοβαρό, θα απευθυνθούμε σε ένα γιατρό ή στο νοσοκομείο. Αν δεν το φροντίσουμε, ίσως μολυνθεί, ίσως χειροτερέψει. Τι γίνεται όμως με τον ψυχικό πόνο και τις «ψυχολογικές πληγές»;
Έρευνες υποστηρίζουν ότι όταν βιώνουμε συναισθηματικό πόνο ενεργοποιούνται οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν νιώθουμε σωματικό πόνο. Εξελικτικά υποστηρίζεται ότι αναπτύχθηκε ένα νευρικό σύστημα για τον πόνο, είτε αυτός είναι συναισθηματικός, είτε σωματικός. Βέβαια ο πόνος είναι συνήθως μια σύνθετη εμπειρία, σωματική και συναισθηματική. Αν χτυπήσω, θα πονέσω, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να θυμώσω, να φοβηθώ. Από την άλλη όταν βιώνουμε έναν ψυχικό πόνο, ταυτόχρονα μπορεί να έχουμε και σωματικά συμπτώματα. Δέχθηκα μια απόρριψη, συναισθηματικά ένιωσα απογοήτευση, στενοχώρια, αλλά και σωματικά μπορεί να έχω πονοκέφαλο ή πόνο στο στομάχι.
Ωστόσο μπορεί για τον σωματικό πόνο να παίρνουμε ένα παυσίπονο, αυτό δεν φαίνεται μακροπρόθεσμα να βοηθά στον συναισθηματικό πόνο, καθώς μπορεί ο πονοκέφαλος να περάσει, αλλά η στενοχώρια, η απογοήτευση, ο φόβος δεν θα απαλυνθούν με αυτό.
Οι μη φροντισμένες ψυχολογικές πληγές, όπως και οι σωματικές, μπορεί να χειροτερέψουν, ακόμη και να προκαλέσουν άλλες πληγές. Για παράδειγμα, αν δεν φροντίσουμε τον συναισθηματικό πόνο που προκαλείται από μια αποτυχία, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, σε μια αρνητική αντιμετώπιση της ζωής, στην απουσία διεκδικητικότητας και προσπαθειών, σε χαμένες ευκαιρίες, απογοήτευση, ίσως και σε κατάθλιψη. Μια απόρριψη μπορεί να οδηγήσει σε ανασφάλεια, αποφυγή, απομόνωση, μοναξιά.
Παρότι τείνουμε να μην δίνουμε την απαραίτητη σημασία στον συναισθηματικό πόνο, αυτός μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην ζωή μας. Έτσι είναι σημαντικό μάθουμε τους καλύτερους, αποτελεσματικότερους για τον καθένα τρόπους να τον φροντίζουμε.
Φτιάξτε το δικό σας «κουτί πρώτων ψυχολογικών βοηθειών».
•Παρατηρήστε, αναγνωρίστε και δεχθείτε τα συναισθήματά σας, χωρίς να τα κρίνετε. Η προσπάθεια αγνόησης του συναισθηματικού πόνου δεν βοηθά, γιατί αυτός είναι ήδη εκεί. Όσο προσπαθούμε να το αγνοήσουμε και να μην το δεχθούμε, τόσο δυναμώνει. Είναι δύσκολο να «μείνουμε» με τα συναισθήματα μας, αλλά με εξάσκηση μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αναγνωρίζοντας τον συναισθηματικό πόνο θα ξέρουμε πώς να αναρρώσουμε και να γίνουμε πιο δυνατοί στο μέλλον.
•Εστιάστε στο παρόν, αντί να χανόσαστε ξανά και ξανά στην εμπειρία και το δυσάρεστο συναίσθημα. Είναι σαν να ξύνετε μια πληγή και αυτό μπορεί να σας εξαντλήσει συναισθηματικά και νοητικά.
•Αποτυχίες θα υπάρξουν στη ζωή. Η αποτυχία μπορεί να μας κάνει να βλέπουμε εμάς και τους στόχους μας παραποιημένα, να νιώθουμε αβοήθητοι και ανίκανοι να τα καταφέρουμε. Οι αυτοκατηγορίες και οι αυτοτιμωρίες μας οδηγούν συχνά σε λανθασμένα συμπεράσματα σχετικά με τις δυνατότητες μας. Είναι σημαντικό να μην χάνετε την πίστη στον εαυτό σας, να εστιάζετε στα δυνατά σας σημεία, να κάνετε μια λίστα των παραγόντων που μπορείτε να ελέγξετε και να αλλάξετε, ώστε να τα καταφέρετε στο μέλλον και να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας όλα αυτά που έχετε πετύχει. Το να αναγνωρίσουμε τις ψυχολογικές πληγές μας όταν αποτυγχάνουμε και να μάθουμε πώς να τις φροντίζουμε μας βοηθά να θεραπευτούμε συναισθηματικά και αυξάνει τις πιθανότητες να επιτύχουμε στο μέλλον.
•Επιθυμούμε να είμαστε αρεστοί και αποδεκτοί, αλλά είναι σημαντικό να δεχθούμε ότι δεν μπορεί να είμαστε σε όλους. Η απόρριψη είναι μια δυσάρεστη εμπειρία, η οποία δεν είναι απαραίτητα καθοριστική για τη ζωή μας. Είναι σημαντικό μετά από μια απόρριψη να αποφύγετε αυτό-υποτιμητικές εκφράσεις και αρνητικές ταμπέλες, οι οποίες σαμποτάρουν τις ευκαιρίες να ενισχύσετε τις υπάρχουσες σχέσεις και να κάνετε καινούριες. Η απομόνωση είναι μια παγίδα υποτιθέμενης αυτό-προστασίας από το να ξανά πληγωθείτε, η οποία έχει σαν συνέπεια να απομακρυνόσαστε από τους άλλους. Εμπλακείτε σε κοινωνικές δραστηριότητες παίρνοντας πρωτοβουλίες, ενισχύστε τις παλιές και δημιουργήστε καινούριες σχέσεις.
•Η υπερβολική ενοχή είναι τοξική. Αν όντως έχετε σφάλει, είναι καλό να ζητήσετε συγνώμη, να δεχθείτε την συγχώρεση, να κάνετε τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να επανορθώσετε και να συγχωρέσετε οι ίδιοι τον εαυτό σας.
•Δυστυχώς οι απώλειες είναι κομμάτι της ζωής. Βοηθά να δώσετε λίγο χρόνο στον εαυτό σας να προσαρμοστεί στην αλλαγή που μια απώλεια μπορεί να φέρει στη ζωή σας. Απευθυνθείτε σε κάποιον που εμπιστεύεστε, μοιραστείτε τα συναισθήματα μας, ζητήστε βοήθεια. Βοηθά να δείτε όχι μόνο τι έχετε χάσει αλλά και τι μπορεί να μάθατε μέσα από την απώλεια, όπως να εκτιμάτε τη ζωή και να εστιάζετε σε αυτά και αυτούς που έχουν πραγματική αξία. Μην χάνετε τον εαυτό σας όταν βιώνετε μια απώλεια.
•Δεχθείτε τον θυμό σαν ένα υγιές συναίσθημα, εκφράστε τον με διεκδικητικό τρόπο και αφήστε τον να φύγει. Θυμίστε στον εαυτό σας ότι το να κρατάμε τον θυμό για πολύ καιρό, χωρίς να τον εκφράσουμε με έναν υγιή τρόπο, πονάει περισσότερο από αυτό που συνέβη.
•Ασχοληθείτε με δραστηριότητες για τις οποίες έχετε τις απαραίτητες δεξιότητες ή εκπαιδευτείτε σε νέες δεξιότητες και αυξήστε την αυτοπεποίθηση σας. Υποστηρίζεται τα τελευταία χρόνια συχνά ότι η αυτοπεποίθηση λειτουργεί σαν το συναισθηματικό ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο είναι καλό να κρατάμε δυνατό.
•Μείνετε αισιόδοξοι και κρατήστε την ελπίδα. Φροντίστε την σωματική σας υγεία, ασκηθείτε, ασχοληθείτε με ευχάριστες χαλαρωτικές δραστηριότητες, κρατείστε κοντά σας ανθρώπους που νοιάζονται πραγματικά για εσάς και απομακρύνετε τους «τοξικούς».
Είναι σημαντικό να εξετάσετε ποιες είναι δράσεις που μπορεί να λειτουργούν θεραπευτικά όταν βιώνετε έναν συναισθηματικό πόνο, ώστε όταν χρειαστεί να έχετε τις πρώτες βοήθειες διαθέσιμες.