Η αιγυπτιακής καταγωγής μουσουλμάνα μαθήτρια, που συμμετείχε στη μαθητική παρέλαση της 24ης Μαρτίου στην Αθήνα, πυροδότησε αντιγνωμίες αναφορικά με το δικαίωμά της να ενδύεται δημόσια την παραδοσιακή μαντίλα και να μετέχει έτσι σε μία τέτοια εκδήλωση με κεντρικό θέμα τους εθνικούς αγώνες και την ελευθερία.
Από τη μία πλευρά, οι νεοσυντηρητικοί διαφώνησαν με τη συμμετοχή της επειδή ως μουσουλμάνα δεν πρέπει να λαμβάνει μέρος σε μια εκδήλωση «χριστιανικού χαρακτήρα» κι επειδή διασπά την «ιδεολογική ενότητα» (sic) της παρέλασης. Η καχυποψία για την τάχα αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας, με συνέπεια στο μέλλον να παρελαύνουν περισσότεροι μουσουλμάνοι, σκανδάλισε πολλούς πολίτες οι οποίοι αισθάνθηκαν ότι προσβάλλεται το ιστορικό περιεχόμενο της τελετής.
Από την άλλη, οι νεοφιλελεύθεροι εξανέστησαν επειδή στην αμφίεση της είδαν να αντανακλάται η δήθεν αποδοχή της καταπίεσης των γυναικών και ταυτόχρονα η αμφισβήτηση του κυρίαρχου δυτικού μοντέλου της άθεης κοινωνίας. Η παρέλαση με μαντίλα ισούται -κατ' αυτή την άποψη- με οπισθοδρόμηση και συνθηκολόγηση με σύμβολα ασύμβατα με το πολιτισμικό μας επίπεδο.
Η ταύτιση των δύο -φαινομενικά αντίθετων- ρευμάτων σκέψης δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, αφού αμφότερα έχουν αποστραγγίσει τα ανθρωποκεντρικά στοιχεία των καταγωγικών τους προσεγγίσεων απορρίπτοντας τον τελεολογικό χαρακτήρα του ανθρωπισμού υπέρ ενός (μετά)νεωτερικού παραδείγματος του ιστορικού υλισμού. Στον διάλογο μεταξύ «νέο-» και «νέο-» το άτομο έχει εργαλειακό χαρακτήρα και η ετερότητα -ως στοιχείο πλουραλισμού- πρέπει να απορριφθεί για να συνεχιστεί γραμμικά η «πρόοδος».
Έτσι, ενώ η μαντίλα μετουσιώνει όλες τις αρνητικές προσλαμβάνουσες, η περιβολή κέντρου διασκέδασης σε παρελάσεις που τιμούν εθνικούς αγώνες και πεσόντες δεν εγείρει καμία ένσταση.
Εδώ όμως πρέπει να γίνουν κάποιες παρατηρήσεις. Πρώτον, ο αγώνας για την ελευθερία δεν διεξάγεται μόνο από τους «δικούς μας». Η έπαρση πολλών εκπροσώπων σύγχρονων δυτικών κοινωνιών ότι μόνο εκείνες μετέχουν στον πολιτισμό ενώ πέραν των ορίων τους βρίσκεται η βαρβαρική άβυσσος, είναι πολιτικά και ιστορικά εσφαλμένη. Η εγγενής απόρριψη όλων των ετερογενών στοιχείων που δεν μπορούν να γίνουν κατανοητά υπό τους υφιστάμενους κοσμικούς όρους καλλιεργεί συγκρουσιακές νόρμες μεταξύ των πολιτισμών και μακροπρόθεσμα εμποδίζει την ήπια προσαρμογή κι ενσωμάτωση των ετερόκλητων στοιχείων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Δεύτερον, διαφεύγει σε πολλούς ότι εντός της ελληνικής επικράτειας υπάρχει μία μεγάλη μουσουλμανική μειονότητα. Είναι Έλληνες πολίτες που ασπάζονται το Ισλάμ και προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες. Επίσης, υπηρετούν στον ελληνικό Στρατό ακόμη κι αν δεν προβλέπεται στις στολές τους σύμβολο με την ημισέληνο. Η κριτική προς τη νεαρή μαθήτρια υπονοεί ότι οι Έλληνες μουσουλμάνοι γίνονται δεκτοί από τις παραπάνω ομάδες ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Τρίτον, η νεαρή μουσουλμάνα τιμά με την παρουσία της τους Αγώνες του ελληνικού Έθνους και εκφράζει τη βούλησή της να είναι μέρος του. Η θρησκευτική της ιδιαιτερότητα δεν την εμποδίζει να μετέχει στο κοινωνικό γίγνεσθαι ούτε να εκφράζει την εθνική της ταυτότητα. Με αυτή την παραδοχή, γίνεται προφανές ότι στην ελληνική κοινωνία υπάρχει ακόμη μία σημαντική δυναμική που μπορεί να αφομοιώνει ακόμη και σε μια περίοδο σοβαρής κοινωνικής κρίσης. Θα έπρεπε να μας απασχολεί πώς θα ενισχύσουμε αυτή τη δυναμική και όχι πώς θα την περιορίσουμε.
Για να γίνει πιο χειροπιαστό το επιχείρημα, αν έπρεπε να αντισταθούμε σε μία δύναμη που απειλεί την ελευθερία μας, οι ακραίες φωνές θα πρότειναν να «αστυνομεύουμε» τους μουσουλμάνους Έλληνες από τον φόβο της αυτομόλησης, αντί να τους αξιοποιήσουμε στην υπεράσπιση των συνόρων μας. Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι στον Β' ΠΠ οι Αμερικανοί οδήγησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης τους πολίτες ιαπωνικής καταγωγής (περίπου 110.000 άτομα) από φόβο μήπως διαπράξουν εχθρικές ενέργειες. Εμείς, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον πολιτισμό μας ως όχημα για την περαιτέρω ενσωμάτωση όλων των πολιτών, στη βάση των συνταγματικών επιταγών και της λαϊκής μας παράδοσης. Μόνο η ενότητα της κοινωνίας (σε εθνικό κι ευρωπαϊκό επίπεδο) και η συλλογική ταυτότητα μπορούν να εγγυηθούν την ασφάλεια και τη συνοχή, όχι ο αποκλεισμός ή ο περιορισμός μερίδας πολιτών από φόβο.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη, θα έπρεπε να έχουν περισσότερη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους, στους θεσμούς και στους ανθρώπους. Η ουσία τους Διαφωτισμού βρίσκεται στην ελευθερία της έκφρασης, δηλαδή της σκέψης και της δυναμικής που αναπτύσσει ο διάλογος στην αναζήτηση της αλήθειας. Αυτό δεν σημαίνει ότι καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει ή ό,τι ορίζει η θρησκεία του αλλά ότι όλοι υποτάσσονται στους ίδιους πολιτικούς κανόνες.
Σήμερα, είναι ορατό ότι η Ευρώπη οχυρώνεται πίσω από μία στερεοτυπική προσέγγιση της ταυτότητας, εν μέρει δικαιολογημένα λόγω του φόβου της τρομοκρατίας αλλά κυρίως επειδή έχει απορρίψει την αμφισβήτηση, που αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της επιστημονικής γνώσης. Η κοινωνία μας μπορεί ακόμη να αφομοιώνει διαφορετικά στοιχεία και αυτό αποτελεί ελπιδοφόρο δείγμα για το μέλλον. Δε χρειάζεται να περιμένουμε ότι όσοι βρίσκονται δίπλα μας θα είναι όμοιοι με εμάς, αλλά ότι θα σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, θα έχουν τις ίδιες αξίες, θα σέβονται τη δημοκρατία και θα αγαπούν την πατρίδα μας.
Ίσως κάποια μέρα, η μαθήτρια αποχωριστεί τη μαντίλα της, το σημαντικότερο όμως θα είναι να παραμείνει μέτοχος του φιλελεύθερου πολιτισμού μας και προσηλωμένη στις βασικές αρχές που μας διαφοροποιούν από τα άκρα του φονταμενταλισμού, του εθνικισμού και της αναρχίας. Για την ώρα, κατάφερε να ανοίξει μια επίκαιρη συζήτηση που θα μας απασχολήσει αρκετά στο μέλλον.