Ζεϋνέπ Φαντιλίογλου: Η πρώτη γυναίκα σχεδιάστρια τζαμιού στην Τουρκία!

Βγάζω τα παπούτσια μου, φοράω μαντήλα και εισέρχομαι μέσα στον μεταλλικό θόλο του τζαμιού.Ο θόλος αλλά και όλα τα υπόλοιπα συστατικά είναι μοντέρνα. Ο πολυέλαιος σε σχήμα σταγόνων βροχής, το μιχράμπ (η κυκλική εσοχή στο βάθος του δωματίου) σαν τηλεμεταφορέας του Εντερπράϊζ και το μινμπάρ (άμβωνας) κεραμεικό και εξαιρετικά φινετσάτο. Το γυναικείο κομμάτι του τζαμιού διαθέτει περισσότερο χώρο και φωτισμό από τα συνηθισμένα. Σχεδιασμένο από την Zeynep Fadillioglu, που εκτός των πολυάριθμων βραβείων της, τιμά και μια διεθνή αναγνώριση: της πρώτης γυναίκας σχεδιάστριας τζαμιού στην Τουρκία!
Murad Sezer / Reuters

Το Σακιρίν Τζαμί μοιάζει πιο πολύ με διαστημόπλοιο του Σταρ Τρεκ παρά με τόπο λατρείας. Στην άκρη ενός μεγάλου νεκροταφείου, στα σύνορα Καντίκιοϊ και Ουσκουντάρ, μπαίνω στον προαύλιο χώρο την στιγμή που ο ιμάμης ξεκλειδώνει την είσοδο του μπροστινού πυργίσκου για ν' αρχίσει την προσευχή. Στο κέντρο της μπροστινής αυλής βρίσκεται ένα ημισφαίριο μεταμοντέρνο συντριβάνι για την υγιεινή των πιστών. «Σεβαστείτε τις συνήθειες του Ισλάμ», λέει η ταμπέλα. Βγάζω τα παπούτσια μου, φοράω μαντήλα και εισέρχομαι μέσα στον μεταλλικό θόλο του τζαμιού.Ο θόλος αλλά και όλα τα υπόλοιπα συστατικά είναι μοντέρνα. Ο πολυέλαιος σε σχήμα σταγόνων βροχής, το μιχράμπ (η κυκλική εσοχή στο βάθος του δωματίου) σαν τηλεμεταφορέας του Εντερπράϊζ και το μινμπάρ (άμβωνας) κεραμεικό και εξαιρετικά φινετσάτο. Το γυναικείο κομμάτι του τζαμιού διαθέτει περισσότερο χώρο και φωτισμό από τα συνηθισμένα.

Σχεδιασμένο από την Zeynep Fadillioglu, που εκτός των πολυάριθμων βραβείων της, τιμά και μια διεθνή αναγνώριση: της πρώτης γυναίκας σχεδιάστριας τζαμιού στην Τουρκία!

Το πιο μοντέρνο τζαμί της Τουρκίας αποτελεί «παράδειγμα για το πώς μπορούν να συνδυαστούν το σύγχρονο με το παλιό», λέει η Φαντιλίογλου, κοσμική αγγλοτραφής Τουρκάλα, σχεδιάστρια πολυτελών παλατιών, εστιατορίων, ξενοδοχείων και κατοικιών στην Ινδία, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και την Αγγλία.

«Στο τέμενος αυτό, η τουρκική κλασική αρχιτεκτονική έχει προστατευθεί, όμως ταυτόχρονα είναι ένα μοντέρνο κτίριο. Είναι συναρπαστικό τα έργα μου να εκτίθενται στο σαλόνι Christophe στο Παρίσι, μαζί με εκείνα επιλεγμένων σχεδιαστών από όλο τον κόσμο».

Η Φαντιλίογλου κατόρθωσε αριστοτεχνικά να ενώσει την ανατολή με τη δύση, το παλιό με το σύγχρονο, μέσω του «interior design», με σεβασμό στην οθωμανική παράδοση και στην σύγχρονη κατανόηση των πολιτιστικών αξιών.

«Τα σχέδια μου υπηρετούν πάντα τα αιτήματα και τις ανάγκες του πελάτη. Με σεβασμό στο περιβάλλον και στην αρχιτεκτονική του κτιρίου. Κατά το σχεδιασμό ενός τζαμιού, οι θρησκευτικοί κανονισμοί καθορίζουν το πλαίσιο του αλλά και οι ανάγκες των πιστών, οι οποίοι θα προσεύχονται. Ένα τζαμί θα πρέπει να παρέχει γαλήνια ατμόσφαιρα στον πιστό και χρειάζεται μεγάλη προσοχή, για να μην προσβληθούν οι παραδόσεις. Καλλιγραφίες με αποσπάσματα του Κορανίου σε συνδυασμό με αραβουργήματα για τον εσωτερικό διάκοσμό, ενώ η υαλουργία, η υφαντική, η ξυλογλυπτική, η σμαλτοτεχνία, η μεταλλουργία και η ταπητουργία αποτελούν σημαντικούς τομείς καλλιτεχνικής έκφρασης».

Επικρίθηκε από συναδέλφους της, ότι θα «μπορούσαν να το έχουν κάνει καλύτερα, με κίνητρό τους τη ζήλια», όπως λέει, «επειδή το έργο δεν ανατέθηκε σε αυτούς. Ο έπαινος ήρθε από προσκυνητές από όλη τη χώρα, από διεθνείς επισκέπτες και τον Τύπο από όλο τον κόσμο». Σήμερα, το «Sakirin» τζαμί ανήκει στην κατηγορία «πρέπει να βλέπει» της Κωνσταντινούπολης.

«Όλα τα θρησκευτικά κτίρια έχουν ένα κοινό στόχο: ν' ανοίγουν το δρόμο στους πιστούς για να συνδέονται με τα θεία τους».

Η καινοτόμος Φαντιλίογλου οργάνωσε μια ομάδα από παραδοσιακούς καλλιτέχνες τζαμιών, που ειδικεύονται στην ισλαμική καλλιγραφία, μαζί με τεχνίτες στην υαλουργία, στο μέταλλο «casting» και στο φωτισμό που, όπως λέει η ίδια «εργάζονται αποκλειστικά στον τομέα της κοσμικής αρχιτεκτονικής και του σχεδίου».

Ο Βρετανός σύζυγός της, την ενθάρρυνε να βρει το δικό της γραφείο και η ίδια σιγά-σιγά μέσα από ένα ευρύ φάσμα έργων της, απέκτησε, διατήρησε και αποτύπωσε την αρχιτεκτονική της ταυτότητα.

«Τη δουλειά μου αντανακλά μια σύγχρονη κατανόηση των παραδοσιακών αξιών. Χρησιμοποιώντας την πατρίδα μου, την Κωνσταντινούπολη, ως κύριο μέρος της έμπνευσής μου, στα σχέδιά μου συνδυάζω την ανατολική και τη δυτική αισθητική. Δουλεύω με τεχνίτες και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο και έτσι στα έργα μου απεικονίζονται η τοπική αίσθηση και η καθολική έκκληση».

Ένας από τους στόχους της ήταν να σχεδιάσει με ιδιαίτερη προσοχή το τμήμα των γυναικών του τζαμιού, περιοχή που συχνά παραμελείται από τους αρχιτέκτονες. Σύμφωνα με την ισλαμική παράδοση, οι πιστοί διαχωρίζονται με βάση το φύλο στα τζαμιά.

«Έχω δει τζαμιά, όπου οι γυναίκες έχουν ωθηθεί προς το χειρότερο μέρος της σκάλας, στριμωγμένες, σαν να είναι ανεπιθύμητες», είπε. Στο Sakirin, προσεύχονται στο «μπαλκόνι» με ανεμπόδιστη θέα στον τρούλο, στον περίτεχνο πολυέλαιο και την περιοχή όπου ο ιμάμης καθοδηγεί τις προσευχές. Θέλω οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου, να αισθάνονται ειρηνικά και να «μένουν» με τον εαυτό τους όσο το δυνατόν περισσότερο».