Στο γραφείο του κυκλοφορεί ξυπόλυτος. Το παντελόνι του είναι ελαφρώς σκισμένο στο ύψος του γονάτου και στον αγκώνα του έχει μια γερή γρατζουνιά. Το ίδιο πρωί ένα ατύχημα με την μηχανή έχει κοστίσει στον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο διάφορα επώδυνα «αναμνηστικά» που τώρα έχει καλύψει πρόχειρα με hansaplast. Ήρεμος πια, κάθεται οκλαδόν στον δερμάτινο καναπέ και παραδέχεται με περηφάνια ότι αποτελεί «την απόλυτη διάψευση του υπαλλήλου γραφείου». Παρότι, τους τελευταίους δύο μήνες δεν είναι ακριβώς αυτό αλλά ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελληνικού Φεστιβάλ. Φέρνει, ακαριαία, το καλό παράδειγμα της Μελίνας Μερκούρη, που ως υπουργός Πολιτισμού συνήθιζε να υποδέχεται τον κόσμο στο γραφείο της - μεταξύ των οποίων και τον ίδιο - δίχως τα γοβάκια της. Και συχνά με τα καλλίγραμμα πόδια της απλωμένα πάνω στα έπιπλα. Μήπως λοιπόν, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος θέλει να είναι και η απόλυτη διάψευση αυτού που έχουμε κατά νου ως καλλιτεχνικού διευθυντή κρατικού οργανισμού;
Έχει, πάντως, ενδιαφέρον το γεγονός ότι σιχαίνεται τη λέξη «όραμα».
Είχατε σκεφτεί ως τώρα την ανάληψη καθηκόντων σε ένα κρατικό φορέα πολιτισμού; Ήταν μέσα στους στόχους σας;
Όλα τα χρόνια και κυρίως τα τελευταία είχα προτάσεις, από διαφορετικές κυβερνήσεις. Πάντα απαντούσα αρνητικά. Ωστόσο, δεν αρνιόμουν για πολιτικούς λόγους αλλά γιατί δεν μ' ενδιέφερε καθόλου. Είχα και έχω το Θέατρο του Νέου Κόσμου, αυτό είναι το σπίτι μου, το αγαπώ, το πονάω, γίνεται 20 ετών τον επόμενο χειμώνα, έχει συγκεντρώσει μια πολύ καλή ομάδα εργασίας - στην οποία προστέθηκε και ο γιος μου Μίλτος Σωτηριάδης ο οποίος έχει αναλάβει τη διεύθυνση του θεάτρου τα δύο τελευταία χρόνια. Κι έτσι όταν μου προτάθηκε για πρώτη φορά η διεύθυνση του Ελληνικού Φεστιβάλ, αρνήθηκα γιατί δεν ήθελα να μπω σε αυτό το άσχημο κλίμα μα και γιατί δεν είχα κανένα λόγο να ταυτιστώ με τη μία ή την άλλη πλευρά. Όταν όμως, μεσολάβησε η ιστορία με τον Φαμπρ και με όλα τα αντιφατικά αισθήματα για την έκβαση της - το persona non grata που δεν με εκπροσωπούσε, το έβρισκα ρατσιστικό - είπα αυτόματα «ναι» στη νέα πρόταση Μπαλτά. Σκέφτηκα πως θα ήταν ήττα όλων μας αν έκλεινε το Φεστιβάλ αφού ανήκει σε όλους. Και πως ήταν εύκολο να ρίχνουμε τις ευθύνες σε κάποιον άλλο είτε λέγεται Μπαλτάς, Φαμπρ ή Λούκος.
Τώρα που είστε εδώ πώς αντιμετωπίζετε την κατάσταση;
Παρότι ανέλαβα κάτω από δύσκολες συνθήκες, από την επόμενη μέρα έπαψα να τις αντιμετωπίζω έτσι. Με αυτό τον τρόπο λειτουργώ και σαν σκηνοθέτης: Πριν ξεκινήσω να δουλεύω σε μια παράσταση συνήθως πανικοβάλλομαι. Αναρωτιέμαι αν μπορώ να την σκηνοθετήσω, αν είμαι έτοιμος, κατάλληλα προετοιμασμένος. Θυμάμαι πως όταν ανέλαβα την πρώτη μου σκηνοθεσία είχα μελετήσει πολύ το τι θα πω στην ομάδα των ηθοποιών, είχα κρατήσει μάλιστα και σημειώσεις. Όταν όμως μπήκα στην πρόβα ένιωσα πως ήταν περιττές. Έτσι κι εδώ, όλο αυτό το υλικό που έχει σωρευτεί μέσα μου διοχετεύτηκε σ' αυτό που μου ανατέθηκε να κάνω. Θα προσπαθήσω λοιπόν βάσει αυτού που είμαι• γιατί να αγχωθώ;
Δηλαδή, δεν νιώσατε αγωνία το τελευταίο διάστημα;
Θα σας πω το εξής: Με το που έγινε η παρουσίαση του προγράμματος και πήγα σπίτι μου, χάθηκε η φωνή μου. Δεν ανησύχησα, έπεσα για ύπνο. Όταν πια ξύπνησα, ήμουν καλά. Όλο αυτό ήταν μια εκδήλωση συσσωρευμένου άγχος. Το ίδιο μου συμβαίνει κι όταν ολοκληρώνω μια σκηνοθεσία• νιώθω εξαντλημένος και σκέφτομαι διακοπές. Το κακό είναι πως στην εβδομάδα πάνω, βαριέμαι αφόρητα. Θέλω να επιστρέψω στη δουλειά. Είμαι άνθρωπος της δουλειάς.
Ας πούμε λοιπόν, ότι σας αρέσει αυτό που κάνετε. Θα υπάρχουν σίγουρα και πράγματα που δεν σας αρέσουν.
Δεν μου αρέσει ότι πληρώνουμε 23.000 ενοίκιο το μήνα για το κτήριο του Ελληνικού Φεστιβάλ. Θεωρώ ότι πρέπει να βρεθεί ένας άλλος χώρος στον οποίο να πληρώνουμε το 1/3 των χρημάτων και τα υπόλοιπα να τα διαθέτω στον προγραμματισμό. Πρέπει να κάνουμε ανακαίνιση στους χώρους της Πειραιώς για να μην είναι σπάταλοι ενεργειακά, πρέπει να μεταφερθούν εκεί τα γραφεία του ΕΦ σε βάθος χρόνου κι επίσης ονειρεύομαι να φτιάξουμε εκεί έναν παιδικό σταθμό ώστε οι γονείς να αφήνουν τα παιδιά τους όσην ώρα παρακολουθούν την παράσταση. Ξέρετε, την πρώτη μέρα που μπήκα εδώ και μίλησα στους εργαζόμενους του οργανισμού δεν είπα τίποτα περισσότερο από το «μην ξεχνάτε πως εδώ είμαστε για να παράγουμε Τέχνη. Δεν είμαστε για να διατηρούμε τη θέση μας, ούτε εγώ, ούτε εσείς». Κι αυτό δεν θέλω να το ξεχάσω, κυρίως για τον εαυτό μου.
Τελικά, θωρείτε φυσική συνέχεια στη διαδρομή σας να βρίσκεστε σε μια τέτοια θέση;
Δεν νομίζω ότι μπορώ ν' απαντήσω εγώ σε αυτό, αλλά εσείς. Πάντως, από τα χρόνια της δραματικής σχολής, όταν ήμουν ακόμα σπουδαστής, με ενδιέφεραν τα κοινά εντός του θεάτρου κι εντός της κοινωνίας. Με απασχολούσε η έννοια της ομάδας - με ότι κουβέντα σηκώνει αυτό. Στη συνέχεια, για οκτώ χρόνια, συμμετείχα στο Θέατρο της Άνοιξης, ένα μεγάλο σχολείο για μένα γιατί εκεί δοκίμασα τον εαυτό μου όχι μόνο ερμηνευτικά αλλά και κάτω από ποιες συνθήκες κάνει κανείς θέατρο. Κάτω από ποιες συνθήκες μπορώ να είμαι χρήσιμος. Σας διαβεβαιώνω ότι και τώρα δεν αισθάνομαι ικανός για τα πάντα. Δεν είμαι σοφός, δεν είμαι υπεράνθρωπος. Είναι πολλά που δεν ξέρω, αλλά κι αυτά που ξέρω τα βάζω σε ένα τραπέζι συζήτησης. Γι' αυτό το λόγο, το πρώτο πράγμα που έκανα είναι να δημιουργήσω μια ομάδα γύρω μου - με αυτό τον τρόπο έχω μάθει να δουλεύω. Βεβαίως, ξέρω ότι εγώ έχω την ευθύνη και δεν την μοιράζομαι. Όπως και σε μια παράσταση, αν ένας ηθοποιός μου δεν είναι καλός, δεν αποδώσει αυτό που μπορεί, η ευθύνη ανήκει σε μένα. Πρώτον γιατί τον διάλεξα, δεύτερον γιατί εγώ τον καθοδήγησα. Συνεπώς πως θα ρίξω το μπαλάκι στον άλλο; Μοιράζομαι λοιπόν, τη δουλειά, δίνω χώρο, αλλά δεν μοιράζομαι την ευθύνη.
Η ομάδα στην οποία αναφέρεστε είναι τέσσερις σύμβουλοι. Δεν φοβηθήκατε πως θα κατηγορηθείτε για μαξιμαλισμό;
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις σύμβουλοι, θα μπορούσαν να υπάρχουν και 14. Μου ήταν απόλυτα αναγκαίοι γιατί όσο μουσικόφιλος κι αν είμαι, όσο φίλος των εικαστικών και του χορού να είμαι, παραμένω σκηνοθέτης του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου.
Έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας ότι θα τα καταφέρετε;
Ούτε πριν αναλάβω μα ούτε και τώρα που εργάζομαι γι' αυτό είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρω. Δεν είμαι σίγουρος για τίποτα. Στη ζωή μου δεν έχω πει ποτέ «έχω κάνει μια πολύ καλή παράσταση». Έτσι και στο Φεστιβάλ μπήκα στον αγώνα, με όποιες δυνατότητες κι όποιες ελλείψεις έχω.
Έχετε επίγνωση των αδυναμιών σας;
Ναι, αλλά δεν θα σας τις πω! Δεν φτάνει που με βασανίζουν και παλεύω μαζί τους, να τις δηλώσω κιόλας; Οι καλλιτεχνικές μου αδυναμίες πάντως ξεκινούν από την ελλειμματική παιδεία που έχουμε στο θέατρο. Δεν έχω φοιτήσει σε σχολή σκηνοθεσίας, οπότε πως να μην έχω αδυναμίες; Πρακτικοί είμαστε όλοι οι σκηνοθέτες της γενιάς μου. Μόνο κάποια παιδιά της νεότερης γενιάς έχουν σπουδάσει σκηνοθεσία στο εξωτερικό.
Θα λέγατε πως είστε ένας καλός σκηνοθέτης;
Δεν έχω πάψει να μπορώ να ακούω - αυτό δεν έχω χάσει μέσα στη διαδρομή μου. Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου συγκατοικώ συνειδητά με 15-20 ομάδες κάθε χρόνο που για μένα είναι ένα σχολείο. Δεν είμαι κλεισμένος μόνος μου σ' ένα πύργο, όλη αυτή η φρεσκάδα με βάζει στην πρίζα να μην χάνω την αίσθηση του σήμερα.
Άνθρωποι που έχουν συνδεθεί μαζί σας καλλιτεχνικά και προσωπικά θα βρουν θέση στο Ελληνικό Φεστιβάλ;
Γιατί να μην μπουν στο Φεστιβάλ; Τι άλλαξε; Ήταν ταλαντούχοι όταν έπαιζαν στις παραστάσεις μου και ατάλαντοι σε ενδεχόμενο που μπουν στο Φεστιβάλ υπό τη διεύθυνση μου; Αν έκανα κάτι τέτοιο θα είναι σαν να προσβάλω τον ίδιο μου τον εαυτό. Γιατί να βρεθούν απ' έξω άνθρωποι που εκτιμώ, που θαυμάζω και ξέρω τις ικανότητες τους; Για χάρη ποιας δικαιοσύνης;
Θα συνεργαστείτε και με οικεία σας πρόσωπα;
Στο Φεστιβάλ δεν θα δουλέψει ο γιος μου και η γυναίκα μου, η Κοραλία Σωτηριάδου. Φυσικά, αν ήμουν διευθυντής ενός Φεστιβάλ στη Γερμανία θα μπορούσα να δουλέψουν μαζί μου και ο γιος και η γυναίκα μου. Γιατί δηλαδή, να μας απασχολεί η συγγένεια και όχι ότι μπορούν να κάνουν καλά τη δουλειά τους; Γιατί δεν το σχολιάζουμε αυτό όταν συμβαίνει στον ιδιωτικό τομέα και τρομάζουμε όταν συμβαίνει στο Δημόσιο; Όμως επειδή ζω σ' αυτή τη χώρα, με αυτή τη νοοτροπία, ξεκαθαρίζω πως δεν θα συνεργαστούν με το Φεστιβάλ. Εύχομαι πάντως, να μην μου απαγορεύσουν να συζητώ μαζί τους στο σπίτι μας, για το καλό του Φεστιβάλ.
Πολλοί εκτίμησαν πως, κατά την πρώτη επίσημη ως διευθυντής ότι υπήρξατε συμφιλιωτικός, σε σχέση με τη θητεία Λούκου. Αυτή ήταν μια δημόσια ή μια προσωπική θέση;
Ήταν απόλυτα, μια προσωπική θέση - παρότι δεν μου ταιριάζει ιδιαίτερα η λέξη συμφιλιωτικός. Με απασχολεί όμως, η συνύπαρξη με τους ανθρώπους. Μην ξεχνάτε πως δεν απέχω από την δράση μου σαν σκηνοθέτης παρά 40 μέρες. Συνεπώς, δεν μπορώ να κάνω θέατρο εν μέσω μιας αρρωστημένης κατάστασης. Επιπλέον, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω πως την τελευταία δεκαετία στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου υπήρχε μια πολύ ωραία ανατροπή στο τί συμβαίνει σήμερα στο θέατρο. Ήρθαμε σε επαφή με τον κόσμο και ήταν μια ουσιαστική αλλαγή. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να την πετάξω; Τί είμαι εξυπνάκιας; Αυτό που έκανε ο Γιώργος Λούκος είναι και κομμάτι της δικής μου αισθητικής και Παιδείας. Μακάρι να το πάω ένα βήμα παραπέρα. Κι όχι ένα βήμα διαφορετικό που θα διαγράφει το παρελθόν.
Πιστεύετε ότι θα αναμετριέστε για καιρό με το Φεστιβάλ Λούκου;
Πάντα αναμετριέται κανείς με τους άλλους και με τον εαυτό του. Αλλά φτιάχνει και το δικό του στίγμα
.
Ο φετινός προγραμματισμός έχει πολιτική ενέργεια. Να περιμένουμε ότι αυτό θα είναι μια σταθερά για το Φεστιβάλ;
Το πολιτικό στοιχείο είναι μέσα στο θέατρο. Το θέατρο αφουγκράζεται την κοινωνία. Γι' αυτό και ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος έμειναν μέγιστοι στους αιώνες. Μιλούσαν για την εποχή τους, ασχολούνταν με τον άνθρωπο και τις αγωνίες του.
Πώς θα αποφύγετε τον κίνδυνο το Φεστιβάλ να γίνει προθάλαμος για μια σειρά από παραστάσεις που θα επαναλαμβάνονται το χειμώνα;
Μέσα από συνεργασίες. Ήδη συζητώ για συμπαραγωγές του Φεστιβάλ με άλλους φορείς. Με ενδιαφέρουν οι παραγωγές σε ένα τοπικό επίπεδο γιατί είναι και οικονομικά βοηθητικές. Ακόμα, θα ήθελα να διευρύνουμε τη διάρκεια που παίζονται κάποιες παραστάσεις (αντί για δύο να παίζονται πέντε μέρες) και φυσικά να συμμετέχουν περισσότεροι ηθοποιοί αντί να παίζουν οι ίδιοι σε περισσότερες παραγωγές. Αυτή θα ήταν μια προστασία τόσο του καλλιτέχνη όσο και της παράστασης στην οποία παίζει.
Πώς φαντάζεστε να απαντήσετε στο διαρκές αίτημα για αλλαγή στη φυσιογνωμία του Φεστιβάλ Επιδαύρου - πέραν από την ίδρυση του Λυκείου Επιδαύρου;
Καταρχάς, το Λύκειο έπρεπε να είχε γίνει εδώ και 50 χρόνια. Είναι ανάγκη για το Φεστιβάλ Επιδαύρου ώστε το θέατρο να συνδεθεί με την εκπαίδευση. Προσωπικά, δεν μου αρκεί να προτείνεις καλές παραστάσεις, αλλά να δημιουργήσεις κι ένα περιβάλλον εκπαίδευσης και συζήτησης. Να γίνεις συμμέτοχος σε μια μέθοδο, όχι μόνο στο αποτέλεσμα της.
Κατά τα άλλα;
Θέλω οι χώροι να αποκτήσουν μια ταυτότητα, ας πούμε το Ηρώδειο να είναι το σπίτι της Φεστιβαλικής μουσικής - γιατί όχι και μέσα από πλατφόρμες και θεματικές. Επίσης, τα Εικαστικά πρέπει να έχουν ένα λόγο ύπαρξης πιο ευρύ μέσα στο Φεστιβάλ γι' αυτό και ξεκίνησα συνεργασία με την Σχολή Καλών Τεχνών με την οποία στην Πειραιώς μας χωρίζει ένας πέτρινος τοίχος. Γενικά, έχω πολλά πράγματα στο μυαλό μου αλλά δεν θα τα πω ακόμα, αφού δεν είμαι πολιτικός για να λέω «θα». Καμία εξαγγελία δεν έχει νόημα αν δεν γίνει πράξη. Από την πρώτη μέρα πάντως δουλεύω για το αύριο, για μένα δεν είναι ανεξάρτητο από το σήμερα ή από το χθες. Δεν με αφορά να έρθω ως καινούργιος για να γκρεμίσω το παλιό ή να αγνοήσω το προηγούμενο και να ισχυριστώ ότι ανακάλυψα την πυρίτιδα. Τίποτα δεν έχω ανακαλύψει. Το έχω πει ξανά, τη σκυτάλη σήκωσα.
Ως αθλητής ή ως πρωταθλητής;
Η καλλιτεχνική διεύθυνση δεν είναι πρωταθλητισμός, είναι η θέση του επικεφαλής μιας ομάδας. Και μιλάω με αθλητικούς όρους γιατί είμαι αθλητής ακόμα, προπονούμαι καθημερινά σαν κολυμβητής. Πιστεύω πως για να δουλέψω στο θέατρο πρέπει να είμαι γυμνασμένος - να είμαι σωματικά και πνευματικά σε ετοιμότητα. Και το κολύμπι έχει την αρετή να σε γυμνάζει από τη μια και να σε χαλαρώνει από την άλλη. Ξέρετε, τις καλύτερες σκέψεις τις κάνω κολυμπώντας. Το μόνο πρόβλημα είναι πως δεν έχω ένα χαρτί να τις σημειώσω!
Στέλλα Χαραμή