Τα απομεινάρια μιας μέρας: Μετά το δημοψήφισμα, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι λιγότερο ενωμένο παρά ποτέ. Η ευρωπαϊκή ιδέα περισσότερο τραυματισμένη παρά ποτέ. Και η παγκόσμια οικονομία αντικρύζει ξανά την άβυσσο. Υπερβολή; Ας τα πάρουμε ένα-ένα.
- Το δημοψήφισμα διαίρεσε την Μεγάλη Βρετανία με αλλεπάλληλες διαχωριστικές γραμμές. Οι νέοι ψήφισαν διαφορετικά από τις μεγαλύτερες ηλικίες, ψήφισαν με την Κοξ όχι με τον δολοφόνο της. Οι Ουαλοί και και οι Άγγλοι ψήφισαν διαφορετικά απ ότι οι Σκώτοι και οι Ιρλανδοί, το Λονδίνο και οι μεγάλες μητροπόλεις πολύ διαφορετικά απ ότι η αγροτική Αγγλία και η Αγγλία των μικρών κομωπόλεων. Τα δύο μεγάλα κόμματα απέδειξαν ότι έχουν ρηχή επιρροή. Μπορεί η ψήφος για το brexit να έχει μια πατριωτική-νοσταλγική-ξενοφοβική ερμηνεία. Μπορεί επίσης να είναι μια πληβειακή εξέγερση των χαμένων της παγκοσμιοποίησης εναντίον των ελίτ του Σίτι. Σίγουρα είναι μια ψήφος που κόβει την Βρετανία στα δύο και θέτει εν αμφιβόλω την συνοχή της.
- Στις βρετανικές κάλπες, η Ευρώπη ηττήθηκε- δεν υπάρχει αμφιβολία. Κι ήταν η χειρότερη ήττα της από τον Μάρτιο του 1957, όταν οι έξι ίδρυσαν την ΕΟΚ. Αλλά ποια Ευρώπη ηττήθηκε; Η Ευρώπη της καλοζωισμένης γραφειοκρατίας των Βρυξελλών που εκδίδει κανονισμούς για το μήκος των πτερύγων του βακαλάου ή το πάχος του χαρτιου υγείας; Η σκυθρωπή, προτεσταντική Ευρώπη, που έχει προορισμό της να τιμωρεί τους αμαρτωλούς με την τιμωρία της λιτότητας; Ή, μήπως, όπως φοβάμαι, καμμία από τις δύο- μήπως ηττήθηκε η Ευρώπη, που κάποτε ενέπνεε εμπιστοσύνη, ως έσχατο και ασφαλές καταφύγιο για τις ελευθερίες και τα δικαιώματα, για τις κοινωνίες της ανοχής και της αλληλεγγύης, για το κοινωνικό κράτος δικαίου;
- Όσο για την αναταραχή των αγορών μένει να δούμε, αν θα διαρκέσει όσο και το σοκ του αποτελέσματος ή αν θα αποδειχθεί ένα μοιραίο χτύπημα σε ένα εύθραυστο περιβάλλον, όπου η ανάκαμψη των οικονομιών της Δύσης παραμένει ασθενική και ο καλπασμός των ανερχόμενων οικονομιών των BRICS έχει αναχαιτισθεί.
Από την οπτική γωνία της Αθήνας, ο ορίζοντας μοιάζει σκοτεινός. Από την μια μεριά υπάρχει ο κίνδυνος το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος να ανοίξει ασκούς του Αιόλου, να φέρει παντού στο προσκήνιο τους φίλους του Φάρατζ και να βρεθούμε σε λίγο σ έναν κόσμο που θα κυβερνιέται από τους Μπόρις Τζόνσον και τους Ντόναλντ Τραμπ, τους Λεπέν, τους Όρμπαν και τους Γκρίλλο, παρέα με τους Πούτιν και τους Ερντογάν της γης. Από την άλλη μεριά υπάρχει ο κίνδυνος μιας Ευρώπης που, για να αμυνθεί στο brexit, συρρικνώνεται και επιστρέφει στα σύνορα της Ευρώπης του Καρλομάγνου, στην επικράτεια μιας αυστηρής αγίας αυτοκρατορίας της οικονομικής ορθοδοξίας.
Με οποιαδήποτε από τις δύο αυτές εκδοχές- που άλλωστε θρέφει η μία την άλλη- το μέλλον προβλέπεται ξηρό και άνυδρο. Η Αθήνα δεν έχει περιθώρια να αδρανήσει ή να επαναπαυθεί. Πρέπει να ταχθεί όσο πιο ενεργά μπορεί στο πλευρό εκείνων που αντιστέκονται, στο όνομα της δημοκρατίας. Εκείνων που θα ήθελαν το βρετανικό δημοψήφισμα να είναι εγερτήριο σάλπισμα κι όχι πένθιμη καμπάνα νεκροταφείου.-