Εγκώμιον αποτυχίας

Ίσως θα το έχετε διαβάσει κι εσείς. Ο Γουόλτ Ντίσνει στα νιάτα του απολύθηκε από μια εφημερίδα της πολιτείας του Μιζούρι γιατί, όπως του είπαν: «δεν είχε φαντασία, ούτε καλές ιδέες». Ο θρύλος Μάικλ Τζόρνταν απορρίφθηκε από την ομάδα μπάσκετ του σχολείου του. Η Όπρα Γουίνφρι στα πρώτα της βήματα κρίθηκε ως ακατάλληλη για την τηλεόραση. Ο δάσκαλος του Έλβις Πρέσλει στο γυμνάσιο του έβαλε ένα μεγαλόπρεπο «C» και του είπε κατηγορηματικά ότι δεν μπορούσε να τραγουδήσει. Ο Μαχάτμα Γκάντι φοβόταν να μιλήσει δημόσια και, κατά τη διάρκεια της πρώτης του υπόθεσης ως δικηγόρος, εγκατέλειψε την αίθουσα του δικαστηρίου. Και η J.K Ρόουλινγκ έγραψε τον πρώτο Χάρι Πότερ σε καφετέριες, σε μια χρονιά που, μόλις χωρισμένη και μ' ένα μωρό, ζούσε χάρη στη βοήθεια της πρόνοιας.
PhotoAlto/Milena Boniek via Getty Images

Ίσως θα το έχετε διαβάσει κι εσείς.

Ο Γουόλτ Ντίσνει στα νιάτα του απολύθηκε από μια εφημερίδα της πολιτείας του Μιζούρι γιατί, όπως του είπαν: «δεν είχε φαντασία, ούτε καλές ιδέες». Ο θρύλος Μάικλ Τζόρνταν απορρίφθηκε από την ομάδα μπάσκετ του σχολείου του. Η Όπρα Γουίνφρι στα πρώτα της βήματα κρίθηκε ως ακατάλληλη για την τηλεόραση. Ο δάσκαλος του Έλβις Πρέσλει στο γυμνάσιο του έβαλε ένα μεγαλόπρεπο «C» και του είπε κατηγορηματικά ότι δεν μπορούσε να τραγουδήσει. Ο Μαχάτμα Γκάντι φοβόταν να μιλήσει δημόσια και, κατά τη διάρκεια της πρώτης του υπόθεσης ως δικηγόρος, εγκατέλειψε την αίθουσα του δικαστηρίου. Και η J.K Ρόουλινγκ έγραψε τον πρώτο Χάρι Πότερ σε καφετέριες, σε μια χρονιά που, μόλις χωρισμένη και μ' ένα μωρό, ζούσε χάρη στη βοήθεια της πρόνοιας. Ο Χάρι Πότερ απορρίφθηκε από 12 εκδοτικούς οίκους πριν γίνει αυτή η τεράστια επιτυχία.

Όλα αυτά είναι ιστορίες αποτυχίας με καλό τέλος. Και οι ιστορίες αποτυχίας με καλό τέλος είναι συναρπαστικές. Έχουν μέσα τους αυτά που οι περισσότεροι αγαπάμε: συναίσθημα, ανάδειξη της προσπάθειας και μια αίσθηση ηθικής δικαίωσης στο τέλος, όπου ο καλός νικάει και τα καταφέρνει.

Στην πραγματική ζωή, οι ιστορίες αποτυχίας είναι πιο δύσκολο πράγμα. Ειδικά όταν συμβαίνουν. Ειδικά στη μέση τους, όταν δεν ξέρουμε ακόμα πώς θα καταλήξουν. Ειδικά όταν συμβαίνουν στους αγαπημένους μας - ή σε εμάς. Στην πραγματική ζωή, οι αποτυχίες είναι δύσκολο μέγεθος. Και η διαχείρισή τους μέχρι να φτάσει το ποθητό καλό τέλος, αν φτάσει, μόνον ανέφελες δεν είναι.

Αυτό δεν αναιρεί τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, τον τρόπο με τον οποίο κατά κανόνα εξελίσσονται. Οι επιτυχίες περιλαμβάνουν μεγάλη προσπάθεια, συχνές απογοητεύσεις, αλλαγές σχεδίων, ανησυχία και, σχεδόν πάντα, καλά κρυμμένες αποτυχίες. Μία ή περισσότερες, μικρές ή μεγάλες, καθοριστικές ή απλώς ανασχετικές μιας πορείας. Όμως, σ' έναν κόσμο προσανατολισμένο στις μεγάλες επιτυχίες και στα συναρπαστικά αποτελέσματα, η αποτυχία μοιάζει παράταιρη. Την κρύβουμε επιμελώς, την απορρίπτουμε, τη δαιμονοποιούμε - μα παραμένει αναπόσπαστο μέρος της δράσης και της εξέλιξης. Η επιτυχία, αυτή η τόσο επιθυμητή, δεν υπάρχει χωρίς το αντίθετό της.

Στην Ελλάδα δε μιλάμε για τις αποτυχίες. Δεν έχουμε «κουλτούρα αποτυχίας». Αντίθετα, καμωνόμαστε πως όλα πηγαίνουν καλά, πως «θα περάσουν». Συλλογικά, αγαπάμε και μυθοποιούμε τις ατσαλάκωτες εικόνες, αφήνοντας τις ρωγμές για το σκοτάδι. Ακόμα και σήμερα, στην κρίση, στην εποχή που όλα γύρω αλλάζουν, που όλοι είμαστε λιγότερο ή περισσότερο τσακισμένοι, κρύβουμε τις αποτυχίες και τις πληγές μας και προχωράμε με στόμα κλειστό, για να μην εκτεθούμε.

Αν κοιτάξουμε λίγο βαθύτερα, λίγο πιο αντικειμενικά, θα αντιληφθούμε πως η αποτυχία είναι βασικό συστατικό της προσπάθειας, της αναζήτησης, της εξέλιξης. Στενοχωρεί και πληγώνει, απελπίζει και θυμώνει, μα από την άλλη θωρακίζει και πεισμώνει. Δίνει δύναμη και οδηγεί στο καινούργιο.

Δεν ξέρω αν μπορούμε να αγαπήσουμε την αποτυχία, μα σίγουρα χρειάζεται να την αποδεχτούμε. Να μιλήσουμε γι΄αυτήν και να την αποδαιμονοποιήσουμε. Να τη δούμε σαν αυτό που είναι: ένα χρήσιμο και διδακτικό ενδιάμεσο στάδιο, όχι το τέλος. Να την χρησιμοποιήσουμε για τα πολλά που έχει να δώσει, αντί να την κρύβουμε κάτω από το χαλί.

Στην Ελλάδα δε μιλάμε για τις αποτυχίες. Δεν έχουμε «κουλτούρα αποτυχίας». Αντίθετα, καμωνόμαστε πως όλα πηγαίνουν καλά, πως «θα περάσουν».

Δεν είναι εύκολο, μα πρέπει να ξεκινήσει -και δεν υπάρχει καλύτερη εποχή από αυτήν. Σήμερα που δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους, σήμερα που χιλιάδες επιχειρήσεις κλείνουν, σήμερα που τόσοι νέοι άνθρωποι αναζητούν μια αφετηρία κι ακόμα περισσότεροι, μεγαλύτεροι, μια ευκαιρία ακόμα, χρειάζεται να μιλήσουμε για όλα αυτά. Να θυμηθούμε, να καταλάβουμε, να ξορκίσουμε και να δημιουργήσουμε βάσεις για την επόμενη μέρα -ατομικά και συλλογικά. Χρειάζεται να καταλάβουμε πως δεν είμαστε οι μόνοι που αποτύχαμε -και πως δεν είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη ζωή μας.

Η αποτυχία δεν είναι το τέλος. Είναι μια μάχη, όχι ο πόλεμος. Είναι μια ήττα, όχι η πλήρης καταστροφή. Μας κουράζει, μας πληγώνει, μας γεννά αμφισβήτηση, μα δεν μας ορίζει. Και είναι ώρα να τη δούμε σαν αυτό που είναι στ΄αλήθεια. Ένα οδυνηρό, ακριβό αλλά πολύ χρήσιμο μάθημα, που μας δείχνει, όσο τίποτα, τη δύναμή μας.

Δημοφιλή