Σε χθεσινή του συνέντευξη ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών κ. Αλεξιάδης ανέπτυξε τη σκέψη του για την καθιέρωση φόρου επί των ακινήτων στο εξωτερικό, των οποίων ιδιοκτήτες είναι Έλληνες φορολογούμενοι. Μάλιστα δεν προτίθεται να περιοριστεί μόνο στην ακίνητη περιουσία, αλλά να επεκταθεί και στη φορολόγηση νόμιμων καταθέσεων στο εξωτερικό, καθώς και επενδύσεων σε ξένα χρηματοοικονομικά προϊόντα.
Για παράδειγμα, έστω ότι κάποιος κατέχει ένα διαμέρισμα στη Μαδρίτη για το οποίο έχει ήδη πληρώσει φόρο ιδιοκτησίας στην Ισπανική κυβέρνηση. Αν ο φόρος που πλήρωσε ήταν 500 ευρώ, ενώ ο αντίστοιχος ΕΝΦΙΑ που θα πλήρωνε στην Ελλάδα ήταν 1,000 ευρώ, θα κληθεί να πληρώσει τη διαφορά των 500 ευρώ (βάσει της νομοθεσίας για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης). Τίθεται βέβαια εύλογα το ερώτημα με βάση ποιές αντικειμενικές αξίες και ποιές παραμέτρους θα καθοριστούν οι συντελεστές φορολόγησης για ακίνητο σε ξένη χώρα; Επίσης, είναι πιθανό να υπάρξει έντονη αρνητική αντίδραση των κρατών που πλήττονται καίρια, καθώς παρουσιάζεται ένα ισχυρό αντικίνητρο για ελληνικές επενδύσεις και εισροή κεφαλαίων στη χώρα τους.
Επιπλέον, στη λογική να δοθεί κίνητρο επιστροφής των χρημάτων στις Ελληνικές τράπεζες, βασίζεται το σκεπτικό του υπουργού για φόρο περιουσίας σε νόμιμες καταθέσεις και λοιπές επενδύσεις σε χρηματοοικονομικά προϊόντα. Δύσκολα όμως μία τέτοια σκέψη μπορεί να χαρακτηριστεί ρεαλιστική, χωρίς να συνυπολογίσουμε και τις ισχυρές αντιδράσεις που θα συναντήσει.
Εντύπωση ακόμη προκαλεί το γεγονός ότι ο υπουργός πήγε ένα βήμα παραπέρα και πρότεινε την επιβολή φόρου περιουσίας ακόμη και στα έργα τέχνης μεγάλης αξίας που κατέχει κάποιος φορολογούμενος! Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο θα πρέπει πρώτα να διενεργηθεί ανεξάρτητη αποτίμηση της αξίας όλων των καλλιτεχνικών έργων. Κάτι τέτοιο όμως δε φαντάζει ρεαλιστικό. Το πλέον λογικό πίσω από αυτή τη διατύπωση είναι ότι στο υπουργείο οικονομικών πιθανόν προσπαθούν να πιάσουν υποθέσεις φοροδιαφυγής που κρύβονται πίσω από την κατοχή έργων τέχνης υψηλής αξίας. Για μεγάλο διάστημα άλλωστε ένας αποτελεσματικός τρόπος ξεπλύματος μαύρου χρήματος ήταν μέσα από εικονικές δημοπρασίες, όπου η πώληση ακόμα και έργων αμφιβόλου αξίας έφτανε σε αστρονομικά ποσά.
Το σκεπτικό του σχεδίου είναι να διευρυνθεί η βάση του φόρου περιουσίας και στο εξωτερικό με προφανή στόχο αφενός η μνημονιακή δέσμευση για ετήσια είσπραξη €2,65 δισ. από τον ΕΝΦΙΑ να επιτευχθεί πιο εύκολα (διότι θα περιλαμβάνει και την εξωχώρια περιουσία), αφετέρου να υπάρξουν μειώσεις φορολογικών βαρών στο βαθμό που κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Αυτό το εγχείρημα ασφαλώς εμπεριέχει μεγάλες δυσκολίες.
Εκτός από τα ανυπέρβλητα εμπόδια που ενδέχεται να συναντήσει, ένα μεγάλο μέρος των περιουσιακών στοιχείων που είναι επενδυμένα στο εξωτερικό βρίσκονται υπό την σκέπη offshore εταιρειών και άλλων εταιρικών σχημάτων, που ως γνωστόν υπόκεινται σε ελάχιστους φορολογικούς συντελεστές, ενώ ακόμη το κράτος δεν έχει βρει τρόπο να αποκομίσει όφελος από αυτά.
Από τεχνικής άποψης, το σχέδιο φιλοδοξεί να βασιστεί στη θέσπιση και σταδιακή εφαρμογή του περιουσιολογίου. Στα πρότυπα του Ε9, όπου καταγράφεται η ακίνητη περιουσία, ο κάθε φορολογούμενος θα κληθεί να δηλώσει συμπληρωματικά όλη την περιουσία του, κινητή και ακίνητη, σε Ελλάδα και εξωτερικό. Αν εμφανιστούν περιουσιακά στοιχεία που δεν δικαιολογούνται επαρκώς από τα δηλωθέντα εισοδήματα των φορολογουμένων, θα διενεργείται έλεγχος και θα είναι απαραίτητη η επαρκής αιτιολόγηση της διαφοράς. Κι εδώ όμως αναμένεται να προκύψει πλήθος περιπτώσεων που παρότι κάποιο περιουσιακό στοιχείο αποκτήθηκε καθόλα νόμιμα, για διάφορους λόγους το σύστημα εμφανίζει απόκλιση. Χρειάζεται λοιπόν το όλο εγχείρημα να δομηθεί με αυστηρές διαδικασίες και σαφείς οδηγίες και να προβλέπει όλες τις επί μέρους παραμέτρους, ώστε να μην αμφισβητηθεί η εγκυρότητά του και τελικά απαξιωθεί σταδιακά.
Το πιο σημαντικό όμως είναι το περιουσιολόγιο να λειτουργήσει ως ένα εργαλείο πάταξης της φοροδιαφυγής και όχι ως ένας έμμεσος τρόπος οριζόντιας φορολόγησης ή ακόμη χειρότερα ως ένα εύσχημο όχημα εσωτερικού δανεισμού σε περίπτωση που δεν πιάνονται οι δημοσιονομικοί στόχοι και η χώρα βρίσκεται με περιορισμένη ρευστότητα.
Γενικότερα, η συνολική φορολογική πολιτική θα πρέπει να έχει ως γνώμονα την επίτευξη υψηλής φορολογικής δικαιοσύνης και συνέπειας, ώστε να καλλιεργηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολιτών. Μόνο έτσι και σε συνδυασμό με την καθολική εμπέδωση της φορολογικής ηθικής θα μπορέσουμε να χτυπήσουμε τη φοροδιαφυγή και να αναστήσουμε την οικονομία μας.