Στα πλαίσια της υποχρέωσης του 3ου μνημονίου για θέσπιση ενιαίων κανόνων υπολογισμού των συντάξεων και εφαρμογή τους από 1/1/2016, η επιτροπή «σοφών» για το ασφαλιστικό που έχει συστήσει το υπουργείο εργασίας αναμένεται να καταθέσει εντός των επόμενων εβδομάδων το πόρισμά της προς διαβούλευση, με στόχο να έχει οριστικοποιηθεί και νομοθετηθεί μέχρι το τέλος του έτους. Η υιοθέτηση ενιαίων κανόνων συνταξιοδότησης είναι το πρόπλασμα για την επικείμενη ενοποίηση των ταμείων, μια διαδικασία σύνθετη και χρονοβόρα, που στοχεύει στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και την εξοικονόμηση πόρων.
Οι εμπειρογνώμονες προσπαθούν να καταγράψουν όλα τα ισχύοντα καθεστώτα ασφάλισης και τα διαφορετικά ποσοστά εισφορών ανά ταμείο, ώστε να τα ομογενοποιήσουν σε ένα ενιαίο σύστημα με κοινά κριτήρια προσδιορισμού των συνταξιοδοτικών παροχών για όλους ανεξαιρέτως, παλαιούς και νέους ασφαλισμένους, όπως και τωρινούς συνταξιούχους. Ο ενιαίος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων πλέον θα καλύπτει και την περίοδο ασφάλισης πριν την 1/1/2011. Αποτελεί στην πραγματικότητα τροποποίηση του νόμου Λοβέρδου - Κουτρουμάνη του 2010, ο οποίος τέθηκε τελικά σε εφαρμογή από την κυβέρνηση τον Αύγουστο.
Συγκεκριμένα, η επιτροπή προτείνει στενότερη σύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών με την παρεχόμενη σύνταξη. Στην ουσία προωθεί την κατάργηση του σημερινού ευνοϊκού καθεστώτος, με το οποίο το ποσό της σύνταξης καθορίζεται με βάση τον τελευταίο μισθό ή την καλύτερη μισθολογικά περίοδο από όλα τα χρόνια ασφάλισης. Πιο πιθανή θεωρείται η υιοθέτηση της μεθόδου που ακολουθούν οι περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ, με την οποία η σύνταξη υπολογίζεται με βάση το μέσο μισθό ολόκληρου του εργασιακού βίου. Με αυτό τον τρόπο το ποσοστό αναπλήρωσης του μισθού (= σύνταξη / μισθός) θα πέσει από το 84% που κυμαίνεται σήμερα περίπου στο 55%, λίγο πιο κάτω από τα επίπεδα του μέσου όρου των ευρωπαϊκών χωρών (βλέπε παρακάτω γράφημα). Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των συντάξεων.
Αδιαμφισβήτητα, η κύρια αιτία για τις εκ νέου περικοπές είναι η οικτρή κατάσταση και τα διευρυμένα ελλείμματα των ταμείων. Τα μειωμένα έσοδα λόγω 1) της ανεργίας, 2) της μαύρης εργασίας και 3) των ληξιπρόθεσμων οφειλών, σε συνδυασμό με 4) το κούρεμα των ομολόγων από το PSI, 5) τον εσωτερικό δανεισμό προς το κράτος για την κάλυψη υποχρεώσεων στους 6 μήνες της διαπραγμάτευσης, αλλά και 6) το δημογραφικό πρόβλημα με τη γήρανση του ελληνικού πληθυσμού, έχουν οδηγήσει τα ταμεία σε ασφυξία. Η συνολική περιουσία τους ανέρχεται σήμερα σε €16 δισ., τη στιγμή που η ετήσια συνταξιοδοτική δαπάνη της χώρας ξεπερνά τα €28 δισ.. Το κράτος συνεισφέρει από τον προϋπολογισμό κάθε χρόνο περί τα €12 δις, χωρίς να προσμετρώνται επιπλέον €6 δισ. για την καταβολή των συντάξεων του δημοσίου.
Οι οριζόντιες περικοπές και τα υπόλοιπα μέτρα περιστολής των συνταξιοδοτικών δαπανών που έχουν παρθεί από το 2010, παρότι ξεπερνούν τα €10 δισ., δεν έχουν αποδώσει σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, διότι 1ον) δε συνδυάστηκαν με την κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, με συνέπεια να προστεθεί ένα μεγάλο «κύμα» νέων συνταξιούχων υπό το φόβο της αβεβαιότητας, και 2ον) λόγω της παρατεταμένης ύφεσης που συρρίκνωσε το εργατικό δυναμικό και μείωσε τα έσοδα των ταμείων. Το κλειδί για τη σωτηρία του ασφαλιστικού συστήματος είναι η επίτευξη σταθερών ρυθμών ανάπτυξης για τα επόμενα χρόνια και η προσέλκυση μεγάλου αριθμού επενδύσεων, ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, να μειωθεί η ανεργία και να εισρεύσει ζεστό χρήμα στα ταμεία.