Στο άκουσμα της λέξης «ρομπότ», οι περισσότεροι από μας ακόμα έχουν στο μυαλό τους την εικόνα ενός (φιλικού) ανθρωποειδούς που θα κάνει τις δουλειές που εμείς βαριόμαστε, δεν έχουμε το χρόνο ή απλώς δεν έχουμε το σθένος να φέρουμε εις πέρας. Τις χοντροδουλειές του σπιτιού για παράδειγμα.
Δεκαετίες μετά τα συμπαθέστατα ρομπότ του «Πολέμου των Άστρων», τον R2-D2 και τον C-3PO, και με την τεχνολογία να έχει πραγματοποιήσει τεράστια άλματα, θα περίμενε κανείς πως θα είχαμε φτάσει στο σημείο αυτό.
Κι όμως. Σύμφωνα με την κατατοπιστικότατη ταινία "Ι, Android. The age of robots" που παρακολουθήσαμε πριν μερικές μέρες στο Ινστιτούτο Θερβάντες, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Επιστημονικών Ταινιών CAID, η τεχνολογία δεν έχει εξελιχθεί ακόμα τόσο ώστε να μπορούμε να αποκτήσουμε ένα οικιακό ρομπότ. Το πρόβλημα είναι πως οι δουλειές του σπιτιού απαιτούν λεπτές κινήσεις των άκρων, όμως οι ειδικοί δεν έχουν καταφέρει να μιμηθούν τα ανθρώπινα χέρια...Χρειάζεται ακόμα χρόνος ώστε τα ρομπότ να υιοθετήσουν την ανθρώπινη ανατομία. Αυτή τη στιγμή οι επιστήμονες δουλεύουν πολύ με τους βραχίονες. Αν δεν φτάσουν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, τα ρομπότ δεν θα μπορούν να μεταφέρουν βάρη και να χρησιμοποιούν εργαλεία. Γι΄ αυτό και θα αργήσουν να μπουν στα σπίτια μας: είναι πανάκριβα, και καθόλου επιδέξια στο καθάρισμα των σπιτιών και τη λάντζα!
Εδώ κάνω μια παρένθεση: το CAID είναι από τα πλέον αξιόλογα κινηματογραφικα φεστιβάλ στην Ελλάδα, αν και όχι τόσο γνωστό όσο θα έπρεπε. Παίζει ταινίες-υπερπαραγωγές επιστημονικής θεματολογίας που παρακολουθούνται με κομμένη την ανάσα (και) από αδαείς. Το Caid, το Κέντρο Κοινωνίας Επιστήμης και Τέχνης, είναι δημιούργημα τριών δραστήριων γυναικών: της ψυχολόγου Φούλης Λεανδρή, της οδοντιάτρου Λευκής Χριστίδου και της ζωγράφου Κατρίν Φολάτρ, που σε δύσκολες εποχές, που, όπως όλοι ξέρουμε, οι επιστήμες και οι τέχνες έρχονται σε δεύτερη μοίρα, επενδύουν τον χρόνο τους (και όχι μονο...) ακριβώς σε αυτές...
Σύμφωνα λοιπόν με το συναρπαστικό ντοκιμαντέρ που μας έδειξαν, δεν απέχει και τόσο η εποχή που θα ζουν ανάμεσά μας ανθρωποειδή. Ήδη έχει δημιουργηθεί το γλυκύτατο i-Cub από την Γένοβα. Είναι ένα ρομπότ που μοιάζει με 3χρονο παιδάκι, υπακούει σε ηχητικές εντολές και αναγνωρίζει αντικείμενα. Έχει ύψος 1.04 εκ. και βάρος 25 κιλά. Διαθέτει αισθητήρες και πολλές αρθρώσεις και αλληλεπιδρά με το περιβάλλον. Είναι το μόνο καλυμμένο με «δέρμα» -κάτι σαν touch screen,αλλά μαλακό και καμπύλο που του επιτρέπει να επικοινωνεί με τον κόσμο. Έχουν κατασκευαστεί 28 μοντέλα που κοστίζουν 250.000 ευρώ έκαστο. Πρόκειται για ένα ρομπότ-μωρό που συνεχώς μαθαίνει. Ο βασικός στόχος άλλωστε είναι τα ρομπότ να γίνουν όσο γίνεται πιο ανθρώπινα. Βέβαια να μπορούμε να συνυπάρχουμε με ασφάλεια. Προφανώς και δεν θέλουμε να καταλήξουμε θύματα ενός νέου ....«Εξολοθρευτή». Οι επιστήμονες θέλουν τα ρομπότ ασφαλή, ανθεκτικά, ελκυστικά, πρόθυμα να εξυπηρετούν τον άνθρωπο -και προπάντων υπάκουα. Ας μην ξεχνάμε πως «ρομπότ» στα τσέχικα σημαίνει σκλάβος...
Ο Reem από την Βαρκελώνη έχει ύψος 1.70. Ανήκει στην κατηγορία των ρομπότ εξυπηρέτησης. Ήδη χρησιμοποιείται ως οδηγός σε μουσεία και σε εμπορικά κέντρα. Διαθέτει οθόνη αφής και είναι σε θέση να απαντά σε ερωτήσεις δίνοντας προφορικές απαντήσεις. Ωστόσο, τα χέρια του είναι σκληρά -δυσκολεύεται στη χειραψία. Οι επιστήμονες δουλεύουν εντατικά ώστε να δημιουργήσουν ρομποτικούς βραχίονες που να παραπέμπουν στους ανθρώπινους τένοντες. Ήδη πάντως, κάποια ρομποτ καταφέρνουν να πιάσουν δύο μπάλες στον αέρα.
Πολύ σύντομα θα βλέπουμε ρομπότ σε εστιατόρια, αεροδρόμια, μουσεία, πανεπιστήμια, εμπορικά κέντρα και δημόσιους χώρους. Ο ρόλος τους θα είναι να δίνουν πληροφορίες. Αυτό ήδη συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις. Και ο κόσμος μένει έκθαμβος.
Yπάρχει ήδη μια μεγάλη ποικιλία ρομπότ με ποικίλες δεξιότητες: το Eccerobot μοιάζει με κύκλωπα καθώς διαθέτει ένα μάτι...Η Isla εκπαιδεύεται ως ρομπότ-αστροναύτης. Ο Jules έχει ρομποτικό κεφάλι ανδροειδούς. Και τα Naroείναι υδρόβια ρομπότ -ένα είδος ρομποτικών ψαριών.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ρομποτάκια, ο Nao, κυκλοφορεί ήδη στην αγορά (εμείς το βρήκαμε στην τιμή των 9.500 δολαρίων): κατάγεται από την Γαλλία, έχει βάρος 4,3 κιλά, μοιάζει με ζωντανό πλασματάκι, μπορεί να χορέψει, να κάτσει, να σηκωθεί, να μιλήσει, να παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα γύρω του, και βέβαια αντιλαμβάνεται πότε κάποιος του μιλάει. Πρέπει να πέσει 3.000 φορές για να σπάσει. Ήδη, χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση από παιδιά, ερευνητές και εκπαιδευτικούς και εκτελεί εντολές μέσω εφαρμογών (το πρόγραμμα τιτλοφορείται «Ρωτήστε το Νάο»). Μάλιστα έχει αποδειχθεί πως είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός με τα αυτιστικά παιδιά που ενώ δυσκολεύονται στην επικοινωνία, αλληλεπιδρούν κατά τρόπο εντυπωσιακό μαζί του...Τα παιδιά, γενικώς, καθώς είναι πλέον απόλυτα εξοικειωμένα με τα tablet, τις διάφορες συσκευές και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, έχουν την τάση να αντιμετωπίζουν τα ρομπότ σαν ανθρώπους και ξετρελαίνονται μαζί τους.
Τα ρομπότ ψυχαγωγίας αποτελούν μια σημαντική υποκατηγορία. Ας μην ξεχνάμε πως το σινεμά είχε ανέκαθεν μια σχέση πάθους με τα ρομπότ -ήδη από την «Μαρία» στο «Metropolis». Φαίνεται πως στο μέλλον θα πληρώνουμε για να συναναστρεφόμαστε με ρομπότ: για παράδειγμα θα γίνονται αγώνες μποξ με ανθρωποειδή. Ήδη πραγματοποιείται το Robocup: ένα τουρνουά ποδοσφαίρου με ρομπότ!
Πάντως σήμερα υπάρχει μέχρι και ρομποτικός ηθοποιός! Ο Robo Thespian τραγουδά το "Singing in the rain" και απαγγέλει Σέξπιρ: «Να ζει κανείς ή να μην ζει;». Φυσικά ακόμα απαιτείται προηχογράφηση από αληθινό ηθοποιό...
Οι σκηνοθέτες στο Χόλιγουντ ενημερώνονται συνεχώς για την πρόοδο της ρομποτικής και της βιονικής. Αλλά όπως μαθαίνουμε, υπάρχουν κάποια αληθινά ρομπότ που μοιάζουν να έχουν αποδράσει από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Αξίζει να αναφέρουμε το γιγαντιαίο ρομποτ Mantis που θυμίζει τεράστια αράχνη, το οποίο οι δημιουργοί του εμπνεύστηκαν από τα έντομα. Πρόκειται για μια εξάποδη μηχανή-έντομο βάρους 2 τόνων (!). Ωστόσο είναι ακόμα αρκετά αργό.
Το μεγαλύτερο ρομπότ πάντως θεωρείται ο τεράστιος δράκος Tradino, o oποίος συμμετέχει σε δρώμενο ενός Βαυαρικού χωριού. Είναι άλλωστε ένα γερμανικό δημιούργημα που ζυγίζει 11 τόνους!
Στο εξωτερικό υπάρχουν θεματικά πάρκα με ρομπότ που σε κουβαλούν στα χέρια, σε αναποδογυρίζουν και κάνουν διάφορα κόλπα που συνεπαίρνουν τους πιτσιρικάδες. Μέχρι και ρομπότ-πιανίστας υπάρχει: ονομάζεται Teotronica, έχει μια χαριτωμένη φατσούλα, μας κλείνει το μάτι, παίζει από κλασική μέχρι τζαζ και ροκ και δεν έχει ποτέ τρακ! Μάλιστα μπορεί να αυτοσχεδιάσει με άλλα δύο ρομπότ που παίζουν ντραμς. Προσοχή όμως: η απόδοσή του είναι εντελώς ψυχρή. Δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση πρόκληση για τους αληθινούς μουσικούς. Στην πραγματικότητα, δημιουργήθηκε ακριβώς για να καταδείξει την μεγάλη διαφορά μεταξύ μιας ρομποτικής και μιας ανθρώπινης, παθιασμένης εκτέλεσης. Κι όμως κάποιοι συνθέτες έγραψαν επι τούτου κομμάτια γι' αυτόν...
Αρκετοί πάντως παραμένουν δύσπιστοι έως και εχθρικοί απέναντι στα ρομπότ. «Κάτι σαν Φρανκεστάϊν μου θυμίζουν όλα αυτά», σχολιάζει ένας στην ταινία, ενώ όπως μαθαίνουμε κάποιος επιχείρησε να...σκοτώσει ένα ρομπότ σε μια έκθεση!
Η μεγάλη πρόκληση πάντως δεν είναι τόσο η ομοιότητα με τον άνθρωπο αλλά η νοημοσύνη. «Στόχος μας είναι τα ρομπότ να σκέφτονται», εξηγεί ένας κατασκευαστής στην ταινία. «Αυτό σημαίνει πως πρέπει να αφομοιώσουν εκατομμύρια ερεθίσματα». Και βέβαια «πώς θα είμαστε σίγουροι ότι δεν θα κινδυνεύουμε; Πρέπει να διασφαλίσουμε πως θα υπάρχει έλεγχος πριν τα φτιάξουμε πανέξυπνα».
Ήδη μάλιστα κάποιους απασχολούν μελλοντικά ζητήματα ηθικής: «Αν φτιάξουμε πανέξυπνες οντότητες, δεν θα πρέπει κι αυτές να έχουν τα ίδια δικαιώματα; Κι αν κάνουν λάθη δεν θα πρέπει να τιμωρούνται; Υπάρχει κίνδυνος να διαπράξουμε ηθικά εγκλήματα σε βάρος τους ειδικά αν σταδιακά αποκτήσουν συνείδηση. Πώς θα πρέπει να φερόμαστε σε μια μηχανή με συναισθήματα;».
Κάποιοι το τραβάνε ακόμα περισσότερο. «Αν υπάρξουν ρομπότ με αισθήματα, γιατί να μην μπορούν στο μέλλον να προκαλούν αισθήματα και σε ανθρώπους; Δεν είναι καθόλου απίθανο κάποιοι να έλκονται από αυτά. Πρέπει να παραδεχθούμε πως υπάρχει το ενδεχόμενο ακόμα και του σεξ με ρομπότ...».