Πολύς ντόρος γίνεται τελευταία στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η χώρα μας στο ζήτημα των ενεργειακών πόρων, κυρίως στον τομέα της μεταφοράς αυτών προς μια από τις μεγαλύτερες ενεργειακές αγορές του κόσμου, αυτή της Ενωμένης Ευρώπης. Η συζήτηση έχει ενταθεί το τελευταίο διάστημα κυρίως λόγω των αναταραχών στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική αλλά και λόγω των πρόσφατων ανακαλύψεων νέων ενεργειακών δεξαμενών στη λεκάνη της Μεσογείου (Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος, Ελλάδα). Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, άλλωστε, ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, χαρακτήρισε της χώρας μας ως βασικό ενεργειακό κόμβο στην περιοχή.
Τόνοι μελανιού έχουν χυθεί και πολλά άρθρα έχουν γεμίσει τις κεντρικές σελίδες ειδησεογραφικών ιστοσελίδων σχετικά με τους νέους πιθανούς αγωγούς που σχεδιάζονται για να μεταφέρουν τις νεοανακαλυφθείσες ενεργειακές πηγές στην Ευρώπη και τις προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες ανάπτυξης που κάθε έκαστος μπορεί να έχει. Το άρθρο αυτό δεν θα ασχοληθεί με το ποιες είναι αυτές οι περιπτώσεις, οι οποίες είναι λίγο πολύ γνωστές, αλλά θα επικεντρωθεί στο γιατί η Ελλάδα δεν έχει γίνει ακόμα ενεργειακός κόμβος (energy hub) αλλά τείνει να μετατραπεί σε ενεργειακό θρόμβο!
Αγγίζοντας αυτό το ευαίσθητο ερώτημα, κάποιος θα μπορούσε να το προσεγγίσει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους (γεωπολιτικά, γεωοικονομικά, μακροοικονομικά, πολιτικά, τεχνοκρατικά κλπ). Το σημαντικότερο σημείο προβληματισμού, κατά την προσωπική μου εκτίμηση, είναι το ζήτημα της πολιτικής βούλησης. Η πολιτική απόφαση είναι αυτή που προηγείται όλων των συμφωνιών με έτερα κράτη και πολυεθνικές εταιρίες και είναι αυτή που θα θέσει σε κίνηση όλες τις διαδικασίες για να καταστεί η χώρα μας ενεργειακός κόμβος.
Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το βασικότερο πρόβλημα στην Ελλάδα. Όπως ανέφερε ο Μαθιός Ρήγας, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Energean Oil & Gas, στο συνέδριο με θέμα «Σύγχρονες Προκλήσεις στην Αν. Μεσόγειο» που πραγματοποίησε το Κέντρο Θαλάσσιας Ισχύος και Στρατηγικής (Dartmouth Centre for SeaPower and Strategy) του Πανεπιστημίου του Πλίμουθ της Αγγλίας στον Πειραιά τον περασμένο Δεκέμβρη, «τα τελευταία 8 χρόνια η Ελλάδα είχε 8 Πρωθυπουργούς και 11 Υπουργούς Ενέργειας, ο καθένας με την δική του ατζέντα σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά ζητήματα».
Αυτή και μόνο η διαπίστωση αρκεί για να μας βοηθήσει να αντιληφθούμε ότι φαντάζει ανέφικτο να δημιουργηθεί μια Εθνική Ενεργειακή Στρατηγική η οποία θα καθορίζει τους στόχους και θα προσδιορίζει τα μέσα για υλοποίηση της φιλοδοξίας που διατυπώνεται συνεχώς από όλους τους ανωτέρω πολιτικούς, ανεξαρτήτως πολιτικής προέλευσης, για εγκαθίδρυση της Ελλάδας στην περιοχή ως ενεργειακό κόμβο.
Βεβαίως ο όρος «ενεργειακός κόμβος» δεν περιορίζεται μόνο στην διέλευση ενεργειακών αγωγών από την επικράτεια της Ελλάδας. Εστιάζοντας μόνο σε αυτή την παράμετρο μιλάμε κυρίως για μια χώρα «κομιστή» (transit country), όπως είναι η Ουκρανία και η Τουρκία. Η άλλη βασική παράμετρος που θα καταστήσει τη χώρα μας ενεργειακό κόμβο είναι η εκμετάλλευση των ημέτερων ενεργειακών αποθεμάτων. Αιγαίο, Ιόνιο και Κρητικό αλλά και η ηπειρωτική περιοχή της Δυτικής Ελλάδας εκτιμάται ότι διαθέτουν ικανοποιητικές ποσότητες εκμεταλλεύσιμων υδρογονανθράκων, που θα προσδώσουν άλλο χαρακτήρα στη θέση της Ελλάδας στην ενεργειακή σκακιέρα. Βεβαίως, και εδώ τροχοπέδη αποτελεί η πολιτική βούληση, καθώς, με εξαίρεση τα πετρέλαια του Πρίνου στη Θάσο, πουθενά αλλού, στο θαλάσσιο χώρο δεν έχουν δοθεί άδειες έρευνας και εκμετάλλευσης των ενεργειακών πηγών.
Οι δυνατότητες, τα μέσα, οι πόροι και η τεχνογνωσία υπάρχουν ˙ η πολιτική βούληση είναι αυτή που λείπει. Αν δεν καθορισθεί μια σταθερή Εθνική Ενεργειακή Στρατηγική η Ελλάδα θα εξελιχθεί αναπόφευκτα σε ενεργειακό θρόμβο και οι μνηστήρες που καραδοκούν θα πάρουν τη θέση της στην ενεργειακή σκακιέρα...