Έχουν περάσει έξι χρόνια που η Ελλάδα παλεύει με τη κρίση. Και δεν τα έχει καταφέρει ακόμη. Και σε όλους μας ένα ερώτημα κυριαρχεί: Θα απελευθερωθούμε από τον μνημονιακό κύκλο; Πότε και πώς;
Είναι πιστεύω σήμερα ορατό από όλους ότι η ελληνική οικονομική κρίση έχει προκαλέσει την ομηρία της χώρας, την υποβάθμιση της ισχύος και της διεθνούς εικόνας της, την έντονη και συνεχιζόμενη φτωχοποίηση και την μετανάστευση των καλύτερων παιδιών μας. Αυτά μαζί με την κοινωνική απογοήτευση και την έλλειψη λαϊκής εμπιστοσύνης προκαλούν συνθήκες συνεχιζόμενης πολιτικής αστάθειας ενώ αντίθετα χρειάζεται πολιτική σταθερότητα. Η συνταγή είναι λάθος αλλά οι εταίροι δεν μπορούν να την αλλάξουν (πάντως όχι έτσι και όχι τώρα) και η ελληνική πολιτική ηγεσία δεν μπορεί να περιγράψει το πώς και το πότε θα βγούμε, δεν μπορεί να συγκροτήσει ένα σχέδιο ελπίδας για να πείσει τον υπομονετικό λαό μας να κάνει και άλλο κουράγιο και να βάλει πλάτη όπως συνήθως λέγεται. Και επιπλέον κινούμεθα σε λάθος κατεύθυνση. Αντί να παράγουμε πλούτο τον κυνηγάμε. Αντί για επενδύσεις γίνονται αποεπενδύσεις.
Η ιστορία διδάσκει ότι η αντιμετώπιση των πολλών κατά την ιστορική διαδρομή κρίσεων κρατικού χρέους γίνεται είτε με πόλεμο (που δεν συνιστά βέβαια επιλογή), είτε με πληθωρισμό (που δεν εξαρτάται από την Ελλάδα), είτε με ανάπτυξη. Δεν υπάρχουν άλλες λύσεις. Και είναι προφανές ότι ο μόνος δρόμος είναι στις παρούσες συνθήκες η ανάπτυξη.
Η ελληνική οικονομική κρίση έχει προσλάβει χαρακτηριστικά αδιεξόδου και βρισκόμαστε μεταξύ ενός πολιτικού Μινώταυρου και ενός οικονομικού και κοινωνικού Σίσυφου. Το αίτημα της εθνικής απελευθέρωσής μας είναι πάλι επίκαιρο.
Επιπλέον δεν προχωρούμε και σε νηφάλια αποτίμηση των θετικών και αρνητικών πτυχών των πεπραγμένων της εξαετίας της κρίσης. Και δεν αναρωτιόμαστε πώς άλλες χώρες (αν και διαφορετικές περιπτώσεις φυσικά) που είχαν πληγεί από την οικονομική κρίση τα κατάφεραν. Τι έφταιξε σε μας;
Κατά τη γνώμη μου πέντε κύριοι παράγοντες:
1. Δεν είχαμε δικό μας εθνικό σχέδιο και δεν αποκτήσαμε ποτέ.
2. Δεν μας δόθηκε αρκετός χρόνος, γιατί κόστιζε.
3. Δεν είμασταν ενωμένοι. Το Αντιμνημόνιο δίχασε και υποσχέθηκε το ψέμα. Και διασαλεύθηκε η λαική εμπιστοσύνη. Επιπλέον υπήρξε έλλειψη πολιτικής ομοψυχίας και ομόνοιας.
4. Δεν είμασταν θετικοί και προληπτικοί αλλά αρνητικοί. Κυριάρχησε το ότι «μας αναγκάζουν να αλλάξουμε» και όχι «το πρέπει να αλλάξουμε μόνοι μας». Δημιουργήθηκε στο συλλογικό υποσυνείδητο η αίσθηση ότι η κρίση μπορεί να περάσει αυτόματα (είδος συλλογικής άρνησης συνειδητοποίησης της πραγματικότητας) ενώ δεν ήταν αλήθεια. Γι αυτό δημιουργήθηκε κύμα αντίστασης κατά της αλλαγής. Λάθος.
5. Η συνταγή είχε λάθη και μας έριξε στον υφεσιακό χωρίς πάτο πηγάδι - είμαστε όμηροι και εμείς και οι δανειστές μας για διαφορετικούς λόγους-. Πρέπει να αλλάξει η συνταγή. Αλλά πώς;
Για να ξεφύγουμε από αυτή τη κατάσταση ομηρίας χρειάζεται να εκπονήσουμε ένα εθνικό σχέδιο, πώς εμείς, προτείνουμε να βγούμε από τη κρίση με τις δυνάμεις μας καταρχήν.
Και προσοχή η Ευρώπη έχει κουρασθεί με την ελληνική κρίση και οι προτεραιότητες της είναι ήδη αλλού.
Τι σημαίνει εθνικό σχέδιο;
Σημαίνει ανάληψη της ευθύνης της κρίσης και ομαδική απόφαση υπέρβασης της.
Σημαίνει τη συνείδηση από όλους μας ότι δεν θα μας βγάλει από την κρίση κανένα μαγικό χέρι. Αλλά η κοινή μας προσπάθεια οργανωμένη σε σχέδιο.
Αυτό δεν πρέπει να παρερμηνευθεί ως συνηγορία υπέρ μίας οικουμενικής κυβέρνηση. Πολιτική κυβέρνηση χρειάζεται. Προφανώς διακομματική γιατί το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί από ένα ή δύο ή και τρία κόμματα. Θέλει ευρύτερη πολιτική συμφωνία. Και να λεχθεί η αλήθεια στο λαό. Και οι κίνδυνοι και οι προοπτικές.
Εθνικό σχέδιο σημαίνει κοινή απόφαση, ανάθεση εκπόνησης και επεξήγηση από τη πολιτική ηγεσία. Εθνικό σχέδιο σημαίνει διαβούλευση πάνω όμως στη βάση της ελπίδας και της εθνικής αυτοπραγμάτωσης.
Εθνικό σχέδιο σημαίνει παρένθεση στην αντιπαράθεση. Δεν πρόκειται αυτό να ενταφιάσει τη δημοκρατική εναλλαγή. Αντίθετα η έλλειψη ενός εθνικού σχεδίου θα καταπιεί πολιτικά κόμματα και πρόσωπα. Η κρίση υπερβαίνει το ένα ή και τα δύο κόμματα. Είναι εθνική και χρήζει εθνικής συναίνεσης πάνω σε μία οργανωμένη βάση.
Σε τι θα χρησιμεύσει;
Ένα εθνικό σχέδιο: (α) θα δημιουργήσει συνθήκες πολιτικής ενότητας, (β) θα τονώσει το λαϊκό φρόνημα και θα δημιουργήσει ελπίδα, (γ) θα δείξει στους ξένους την αποφασιστικότητα μας και θα επιτρέψει σε άλλη βάση την διόρθωση των μνημονίων και (δ) θα είναι το σχέδιο Β εάν υλοποιηθούν οι εθνικοί κίνδυνοι (ιδίως στη περίπτωση εξόδου από την ευρωζώνη που δεν είναι απίθανη στα μυαλά πολλών από τους εταίρους μας μάλιστα έχει ωριμάσει και φαντάζει ως μόνη λύση).
Ένα εθνικό σχέδιο θα δείξει και κάτι πολύ σημαντικό σε μας και τους άλλους: τη βούληση και την ικανότητα μας να αυτοκυβερνηθούμε, βάση της εθνικής αυτονομίας.
Ποιοι πρέπει να είναι οι άξονες του εθνικού σχεδίου; Τι πρέπει να αλλάξει;
1) Να είναι βάση μεταρρύθμισης του Κράτους, της προστασίας του Δημοσίου και της αλλαγής του μοντέλου διακυβέρνησης.
2) Να αλλάξει η αναπτυξιακή φορά και να πάμε στη παραγωγή κάθε μορφής πλούτου ως προτεραιότητα.
3) Να απελευθερώσουμε τους βασικούς κοινωνικούς θεσμούς (υγεία και παιδεία) και την ιδιωτική πρωτοβουλία στο πεδίο της αλληλεγγύης (κατάργηση κρατικής εποπτείας στα ιδρύματα και θέσπιση άλλων μορφών αλληλεγγύης όπως χορηγίες δημόσιων αγαθών).
4) Να μπει μία άνω τελεία στο φοροκυνήγι χωρίς αυτό να σημαίνει επιστροφή στην ατιμωρησία.
Το εθνικό σχέδιο επείγει πλέον. Γιατί έχουμε μπροστά μας πολλούς κινδύνους. Και άμεσους. Πιθανότητα εξόδου από την ευρωζώνη, εικόνα της χώρας, μετανάστευση και Σένγκεν, συνεχιζόμενη φτωχοποίηση, κατάρρευση του δημοσίου, κοινωνική αναταραχή και πολιτική αστάθεια. Και αυτά σε μία Ευρώπη σε βαθειά υπαρξιακή κρίση. Είναι η ώρα - έστω και αργοπορημένα - της εθνικής ενότητας.
Εμείς πρέπει να πάρουμε τις τύχες μας στα χέρια μας και σε αυτό το αίτημα που έλειψε τραγικά δεν περισσεύει κανείς παρά μόνο η στείρα αντιπαράθεση, η λάσπη και η διχόνοια.
Και ορισμένοι σωστά λένε ότι είναι θέμα δημοκρατίας. Η δημοκρατία μετριέται από την ικανότητα ενός λαού να ορίζει τις τύχες του.
O κ. Χάρης Παμπούκης, Καθηγητής της Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, Δικηγόρος, τ. Υπουργός Επικρατείας είναι ομιλητής του Delphi Economic Forum, με θέμα ομιλίας «Ένα εθνικό σχέδιο για την Ελλάδα», την Παρασκευή, 26 Φεβρουαρίου 2016, στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Περισσότερες πληροφορίες στο www.delphiforum.gr