Η πολιτική αντιπαράθεση των τελευταίων ημερών έχει εστιαστεί στην τοποθέτηση του ερωτήματος του δημοψηφίσματος, δηλαδή στη διαμόρφωση της ερμηνείας που θα δοθεί από τους ψηφοφόρους. Τα ΜΜΕ συγχρόνως με εγχώριους και ευρωπαϊκούς πολιτικούς κύκλους, γνωρίζοντας πως η διαμόρφωση του ερωτήματος θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα, προσπαθούν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη ακριβώς σε αυτό το σημείο: στη διαμόρφωση του ερωτήματος.
Αν ο ψηφοφόρος της Κυριακής αναγνωρίσει το τεχνητό αυτό πολιτικό τρικ, που στόχο έχει την υφαρπαγή της ψήφου του, πιστεύω πως υπάρχει μία εναλλακτική προσέγγιση των πραγμάτων που στερείται της υποκειμενικότητας που επιδέχεται η ερμηνεία του ερωτήματος. Αρκεί να αντιληφθεί κανείς πως οι επιπτώσεις ενός «ΝΑΙ» ή ενός «ΟΧΙ» είναι πολύ πιο ξεκάθαρες και - θα έλεγα (σε ένα βαθμό) - ανεξάρτητες οιασδήποτε ερμηνείας.
Κατά την εκτίμησή μου, τα πιθανά σενάρια και οι συνέπειες τους έχουν ως εξής:
1. Καταφατική ψήφος
Μετά από μια καταφατική ψήφο των πολιτών, η πρόταση των θεσμών θα έχει λάβει την έγκριση του Ελληνικού λαού και θα κινηθούν οι διαδικασίες ώστε αυτή να γίνει νόμος του κράτους. Την επομένη του δημοψηφίσματος, η ΕΚΤ θα αποφασίσει να παράσχει μια ανάσα ρευστότητας στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα αλλά το χρηματοδοτικό πρόβλημα της Ελλάδας θα παραμένει άλυτο έως ότου υπάρξει κάποια συμφωνία για ένα νέο πρόγραμμα μεταξύ Ελλάδας και δανειστών. Τα capital controls φυσικά δε θα αρθούν παρά μόνο όταν επιστρέψει η «εμπορική πίστη» στην ελληνική αγορά.
Σχετικά σύντομα, θα ακολουθήσει η παραίτηση των κυρίων Τσίπρα και Βαρουφάκη συνοδευόμενη από το σχηματισμό νέας κυβέρνησης και, ενδεχομένως, την προκήρυξη εκλογών. Είναι δεδομένο πως η χώρα θα περιέλθει σε καθεστώς έντονης και παρατεταμένης πολιτικής αστάθειας, ενώ σχετικά σύντομα θα πρέπει να συναφθεί μία νέα συμφωνία ώστε να καλυφθούν οι δανειακές υποχρεώσεις της Ελλάδας τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Επί παραδείγματι, θυμίζω ότι στις 20 Ιουλίου λήγει ένα ομόλογο που έχει στην κατοχή της η ΕΚΤ ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Με τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας πλήρως αποδυναμωμένη μετά από ένα «ΝΑΙ» και το χρόνο να πιέζει μέσα σε ένα σκηνικό πολιτικής αποσάθρωσης, θα πρέπει λοιπόν να προχωρήσουμε στη σύναψη μιας νέας δανειακής σύμβασης. Είναι προφανές ότι οι όροι αυτής της νέας δανειακής σύμβασης θα είναι σαφώς σκληρότεροι από ό,τι έχουμε δει μέχρι τώρα.
2. Αρνητική ψήφος
Η βασική θέση της κυβέρνησης είναι ότι μετά από ένα «ΟΧΙ» επιστρέφει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με σκοπό την επίτευξη μιας καλύτερης συμφωνίας εντός ευρώ. Έχει σημασία να επισημάνουμε ότι η κυβέρνηση έχει ήδη καταθέσει στο Eurogroup και στον ESM μια πρόταση από την Τετάρτη 30/6, που υιοθετεί - σχεδόν εξολοκλήρου - την ανανεωμένη πρόταση των θεσμών όπως αυτή δημοσιοποιήθηκε από τον Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ την Κυριακή 28/6. Με τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδα ενισχυμένη από ένα «ΟΧΙ», η κυβέρνηση πιστεύει πως θα καταφέρει να αξιοποιήσει αυτό το «ΟΧΙ» ως μοχλό πίεσης για την επίτευξη συμφωνίας στο θέμα της ρύθμισης του Ελληνικού χρέους και την εξασφάλιση των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας για τα επόμενα δύο χρόνια. Αυτό το σημείο είναι εξαιρετικά σημαντικό γιατί εν πολλοίς καθορίζει την επανάκτηση ή μη της εμπιστοσύνης των επενδυτών αλλά και των επιχειρηματιών στην Ελληνική οικονομία. Και φυσικά το επιχείρημα ενισχύεται από τη δημοσιοποίηση της πρόσφατης έκθεσης του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του Ελληνικού χρέους.
Παρά τις πιέσεις των τελευταίων ημερών - που όπως ανέφερα στην εισαγωγή μου στοχεύουν κυρίως στη διαμόρφωση του ερωτήματος του δημοψηφίσματος - επί του πρακτέου, όλοι οι πολιτικοί παράγοντες της Ευρώπης έχουν διαβεβαιώσει ότι θα βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ακόμη και μετά από ένα «ΟΧΙ». Για να το επιβεβαιώσει αυτό κανείς, μπορεί να ανατρέξει σε πρόσφατες δηλώσεις της Καγκελαρίου της Γερμανίας Α. Μέρκελ, του Υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας Β. Σόιμπλε, του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντ. Τουσκ και άλλων.
Η εκτίμησή μου είναι ότι η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει ένα ενδεχόμενο «ΟΧΙ» με σύνεση και θα καταφέρει να το αξιοποιήσει προς όφελος της Ελλάδας. Αλλά δεδομένης της τρομοκρατίας των τελευταίων ημερών πολλοί φοβούνται τί θα γίνει σε περίπτωση που μετά από ένα «ΟΧΙ» συνεχιστεί η αντιπαράθεση κυβέρνησης - δανειστών. Σε ένα τέτοιο σενάριο (απίθανο κατ' εμέ), που τα πράγματα οδηγηθούν εκ νέου στα άκρα, και επειδή ακόμη και μετά από ένα «ΟΧΙ» η κυβέρνηση δε θα έχει τη δημοκρατική νομιμοποίηση να οδηγήσει τη χώρα εκτός ευρώ, θα υπάρξει ανατροπή της κυβέρνησης από τις εγχώριες πολιτικές δυνάμεις οπότε και επιστρέφουμε στο σενάριο που ανέλυσα προηγουμένως!
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η κυβέρνηση αυτή έκανε πολλά λάθη αναφορικά με την πεντάμηνη διαπραγμάτευση, και εκ του αποτελέσματος μέχρι τώρα έχει αποτύχει. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία πως η κυβέρνηση έχει κάνει πίσω σε πολλές από τις προεκλογικές της δεσμεύσεις. Παρ' όλα αυτά, η συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν έχει κάνει πίσω στη βασική της προεκλογική δέσμευση που ήταν μια έντιμη διαπραγμάτευση για βιώσιμη και μόνιμη λύση στα προβλήματα της Ελληνικής οικονομίας. Επίσης, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η στάση των δανειστών υπήρξε κάτι παραπάνω από πεισματική. Τούτη εδώ την ώρα, λοιπόν, ως Έλληνας επιλέγω να στηρίξω την προσπάθεια αυτής της κυβέρνησης και ψηφίζω «ΟΧΙ».