Η Ελλάδα της Ευρώπης

Η Ελλάδα, κυρίως λόγω του συνδυασμού ιδιαζόντων ιστορικών, πολιτισμικών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και καταβολών (κλασσική αρχαιότητα, Βυζάντιο, Τουρκοκρατία, εν μέρει ανάπτυξη/εν μέρει εμμονή σε παραδοσιακές δομές κτλ.) κατέχει μέσα στην ευρωπαϊκή κοινότητα μία αξιοπερίεργη θέση, η οποία άλλοτε εντοπίζεται στο κέντρο της (κλασσικό παρελθόν) και άλλοτε πολύ κοντά, αλλά όχι ακριβώς, στο περιθώριο της.
Getty Images

Πριν από εννέα περίπου μήνες έγραφα τα ακόλουθα από το φιλόξενο αυτό βήμα:

Τα δεινά της χώρας είναι πολλά και γνωστά. Ωστόσο, όλη αυτή την κρίση πρέπει κανείς να την δει και ως μία ευκαιρία αναστοχασμού των τρόπων με τους οποίους η Ελλάδα--τώρα με ιδιαίτερη έμφαση, αλλά και παλαιότερα κάπως θολότερα, λόγω και των βαυκαλιστικών θριαμβολογιών περί του (ως δια παρθενογενέσεως) εκσυγχρονισμού--, δια-κρίνεται από τους Ευρωπαίους της «εταίρους». Η ελληνική περίπτωση, λοιπόν, συνιστά ένα από τα ευγλωττότερα παραδείγματα αυτού που θα ονόμαζα παρα-περιθωριοποιημένου (para-marginal): αυτού δηλαδή που δεν εντοπίζεται ούτε στο κέντρο ενός ιδανικού ή εξιδανικευμένου συνόλου (π.χ. Ευρώπη), ούτε ακριβώς εκτός της περιφέρειάς του, ούτε καν στο περιθώριό του--άρα και, εξ ορισμού, εύκολα απορρίψιμου. Απεναντίας, το παρα-περιθωριοποιημένο (ούτε ακριβώς κεντρικό ούτε ακριβώς περιθωριοποιημένο) αναφέρεται σε μία κατάσταση ιδιαίτερα σύνθετη, αφού υποδηλώνει εν μέρει αποδοχή και εν μέρει απόρριψη.

Η Ελλάδα, κυρίως λόγω του συνδυασμού ιδιαζόντων ιστορικών, πολιτισμικών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και καταβολών (κλασσική αρχαιότητα, Βυζάντιο, Τουρκοκρατία, εν μέρει ανάπτυξη/εν μέρει εμμονή σε παραδοσιακές δομές κτλ.) κατέχει μέσα στην ευρωπαϊκή κοινότητα μία αξιοπερίεργη θέση, η οποία άλλοτε εντοπίζεται στο κέντρο της (κλασσικό παρελθόν) και άλλοτε πολύ κοντά, αλλά όχι ακριβώς, στο περιθώριο της. Υπ' αυτή την έννοια, η ελληνική περίπτωση, που τόσο εύκολα, άμα τη ενάρξει της Κρίσεως, αποτέλεσε αντικείμενο στερεοτυπικών αποδοκιμασιών ανά την υφήλιο, συμπεριλαμβανομένης και ικανής μερίδας των Ευρωπαίων «εταίρων» δανειστών της (π.χ. «νέα ελληνική τραγωδία», «τεμπέληδες Έλληνες», «απατεώνες Έλληνες» κτλ.), εκπροσωπεί μία δυνάμει επικίνδυνη για το κέντρο, αφού συνεχώς ταλαντούμενη και άρα δύσκολα προσδιορίσιμη και ελεγχόμενη, θέση. Αλλά ακριβώς αυτή η θέση, που επιτέλους πρέπει κάποτε εμείς οι ίδιοι να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε, είναι που δίνει στην ελληνική πραγματικότητα (και φαντασιακότητα) την όποια δια-κριτή δυναμική έχει σε διάφορους τομείς. Και απ' αυτή την δυναμική πρέπει και τώρα να αντλήσει, αντί να την απεμπολήσει δειλά και άκριτα.

Το διάστημα των εννέα μηνών που έχει εν τω μεταξύ παρέλθει κυοφόρησε πολλές εξελίξεις, οι οποίες καταδεικνύουν, πιστεύω, και επιρρωνύουν την ισχύ των ανωτέρω. Ως επιμύθιο θα ήθελα να προσθέσω ότι για να μπορεί η «ελληνική πραγματικότητα» να (δια)χειρίζεται δυναμικά και δημιουργικά την εκ των πραγμάτων «κριτική» ιδιαιτερότητά της που αποτύπωσα με τα παραπάνω λόγια, πρέπει να το κάνει εκ των έσω, πρέπει, δηλαδή, να συνεχίσει να αποτελεί αναπόσπαστο, ακέραιο και αρραγές τμήμα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας.

Δημοφιλή