Έχουν περάσει 4 χρόνια από την εξαγγελία του τότε Υπουργού Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου για εμπορική αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και συνολικές αποκρατικοποιήσεις ύψους 50 δισ. ευρώ εντός των επόμενων ετών. Την εξαγγελία ακολούθησε η ίδρυση του ΤΑΙΠΕΔ, του φορέα που συστήθηκε σε ρόλο μεσίτη για την εισροή εσόδων στα κρατικά ταμεία από την παραχώρηση δημόσιων επιχειρήσεων, υποδομών και ακινήτων σε ιδιώτες. Ύστερα όμως από 4 κυβερνήσεις και 5 διαφορετικές διοικήσεις στο ΤΑΙΠΕΔ, τα μέχρι σήμερα δημόσια έσοδα του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων απέχουν πολύ ακόμη κι από τον αναθεωρημένο προς τα κάτω στόχο του 2014. Πιο συγκεκριμένα:
ΣΗΜ: Εκκρεμεί η είσπραξη συνολικού ύψους €3 δισ. ευρώ από τις ολοκληρωμένες συμφωνίες που όμως έχουν «παγώσει» το τελευταίο διάστημα: Περιφερειακά Αεροδρόμια 1,2 δισ. ευρώ, Ελληνικό 0,9 δισ. ευρώ, Αστέρας Βουλιαγμένης 0,4 δισ. ευρώ, Διάφορα Ακίνητα 0,3 δισ. ευρώ. Επίσης το υπόλοιπο 50% από το ψηφιακό μέρισμα (0,2 δισ. ευρώ).
Τα αίτια της αποτυχίας είναι γνωστά: 1) η μη επαρκής ενημέρωση της κοινωνίας για την αναγκαιότητα των αποκρατικοποιήσεων, που δημιούργησε ένα αρνητικό κλίμα στην κοινή γνώμη, η οποία σε ένα βαθμό έχει συνδέσει την αξιοποίηση των δημόσιων αγαθών με το «ξεπούλημα» τους. 2) ο ελάχιστος διαθέσιμος χρόνος για τη σύλληψη και εκτέλεση ενός τόσο μεγάλου εγχειρήματος, 3) η απουσία στρατηγικού πλάνου και επαρκούς τεχνικής προετοιμασίας, 4) η μηδενική συνεργασία και συνεννόηση με τους τοπικούς φορείς και φυσικά 5) το δυσμενές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μέσα σε συνθήκες ύφεσης και αβεβαιότητας.
Στη νέα συμφωνία της Ελλάδας με τους πιστωτές προβλέπεται η αντικατάσταση του ΤΑΙΠΕΔ με τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων με βάση την Ελλάδα, το οποίο θα το διαχειρίζονται μεν οι ελληνικές αρχές, υπό την επίβλεψη όμως των θεσμών. Οι στόχοι του ταμείου είναι εξίσου φιλόδοξοι. Έσοδα 50 δισ. ευρώ από τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου τα επόμενα έτη: 1) 25 δισ. ευρώ θα προέλθουν από την ιδιωτικοποίηση των τραπεζών. Τα χρήματα αυτά θα επιστρέψουν στο ESM ως αποπληρωμή του ποσού που θα δώσει άμεσα για την ανακεφαλαιοποίησή τους. 2) Τα υπόλοιπα 25 δισ. ευρώ θα προέλθουν κατά 50% (12,5 δισ. ευρώ) από την ιδιωτικοποίηση δημόσιων επιχειρήσεων & υποδομών και κατά 50% (12,5 δισ. ευρώ) από την εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του δημοσίου. Από αυτά τα χρήματα τα μισά θα δοθούν για αποπληρωμή του δημόσιου χρέους και τα άλλα μισά θα πέσουν ως αναπτυξιακό πακέτο στην πραγματική οικονομία (πρόκειται για βελτιωμένο όρο, καθώς στην προηγούμενη σύμβαση το 100% των εσόδων πήγαινε στο χρέος).
Ασφαλώς πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό, δύσκολα επιτεύξιμο, το οποίο προϋποθέτει πολύ καλή οργάνωση και σχέδιο, όπως φυσικά και σταθερό οικονομικό περιβάλλον, φιλικό προς επενδύσεις. Το αισιόδοξο σενάριο, εφόσον δηλαδή το σχέδιο υλοποιηθεί επιτυχώς και χωρίς προβλήματα, μπορεί να αποφέρει στο κράτος συνολικά περίπου 15 δισ. ευρώ: 10 δισ. ευρώ από επιχειρήσεις και υποδομές και 5 δισ. ευρώ από ακίνητα. Τα 10 δισ. ευρώ μπορεί να επιτευχθούν από την ολοκλήρωση των παγωμένων συμφωνιών και επιπλέον μέσω των επικείμενων ιδιωτικοποιήσεων (βλ. πρόταση της Ελλάδας προς τους Θεσμούς - Μάιος 2015): ΟΛΠ, ΟΛΘ, Εγνατία, ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ΕΕΣΣΤΥ, ΑΔΜΗΕ, ΕΛΤΑ (90%), ΟΤΕ (10%), ΕΛΠΕ (35%), ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, Μαρίνες, Αποθήκες εγκατάστασης φυσικού αερίου, Δίκτυο 4G -5G κτλ.
Επίσης, τα 5 δισ. ευρώ από την ακίνητη περιουσία μπορεί να επιτευχθούν μέσω της εκμετάλλευσης περίπου 3 χιλ. ακινήτων που είναι στη διάθεση του ταμείου (από τα συνολικά 71 χιλ. ανεκμετάλλευτα δημόσια ακίνητα), καθώς και από την αξιοποίηση των Ολυμπιακών Ακινήτων, τα περισσότερα εκ των οποίων ρημάζουν για πάνω από 10 χρόνια.
Παραμένουν όμως ακόμη ορισμένα μεγάλα ερωτηματικά:
1. Πώς θα επιτευχθεί η ανεξαρτησία του ταμείου; Θυμίζουμε ότι το ΤΑΙΠΕΔ είχε μορφή Ανώνυμης Εταιρείας, ώστε θεωρητικά να απολαμβάνει μεγαλύτερη ευελιξία. Στην πράξη όμως η απευθείας υπαγωγή του στον εκάστοτε ΥΠΟΙΚ, χωρίς την ύπαρξη σε ρόλο «κυματοθραύστη» ενός Εποπτικού Συμβουλίου (όπως συνέβη σε αντίστοιχη περίπτωση στη Γερμανία), το κατέστησε ευάλωτο σε πολιτικές παρεμβάσεις.
2. Με ποια διαδικασία και από ποιον φορέα θα γίνεται η επιλογή των μελών του ΔΣ; Ποια θα είναι η ακριβής σύνθεσή του;
3. Ο ρόλος των θεσμών θα παραμείνει καθαρά εποπτικός / συμβουλευτικός;
4. Τι θα γίνει με τους υπόλοιπους κατακερματισμένους φορείς του δημοσίου που διαχειρίζονται τη δημόσια περιουσία (Αρμόδιες υπηρεσίες: ΥΠΟΙΚ, Αγροτικής Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Εθνικής Άμυνας, Πολιτισμού, Τοπικής Αυτοδιοίκησης);
Η επιτυχής διαχείριση του δημόσιου πλούτου πρόκειται ξεκάθαρα για μια μεγάλη πρόκληση και ένα δύσκολο στοίχημα για το ελληνικό κράτος. Στόχος είναι η μεγιστοποίηση της οικονομικής και κοινωνικής ωφελιμότητας, με έμφαση στη μακροχρόνια ανάπτυξη, την αύξηση της απασχόλησης και το σεβασμό των τοπικών ιδιαιτεροτήτων.