Πιστεύω πως η ομιλία του ήταν μια εξαιρετική σύνοψη της πολιτικής του παρακαταθήκης αλλά και των σύγχρονων θεμάτων της Αμερικάνικης πολιτικής - η τουλάχιστον των θεμάτων που θέλουν οι Αμερικάνοι να φαίνεται πως είναι προτεραιότητά τους. Επιπλέον αποτελεί και μια ταχύρρυθμη εκπαίδευση στην τέχνη της ισορροπίας. Δεν άφησε κανέναν δυσαρεστημένο. Δεν υποσχέθηκε τίποτε (πως θα μπορούσε άλλωστε; για δύο μήνες μόνο θα είναι ακόμη πρόεδρος). Αλλά μας έκανε να νιώσουμε πως μας έδωσε τον κόσμο ολόκληρο.
ARIS MESSINIS via Getty Images

Η πρόσκληση για την ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα, ήρθε στο mail μου από το τμήμα δημοσίων σχέσεων της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα και ομολογώ με εξέπληξε πολύ. Όχι μόνο γιατί ήταν αναπάντεχη, («εγώ; Θα είμαι ένας από τους μόλις 1000 παρόντες; πως; γιατί;») αλλά κυρίως διότι στην διαδικασία υπήρχε μια αύρα μυστηρίου. Το mail ήταν σαφές. Αν (...) με ενδιέφερε να ακούσω και να δω τον πρόεδρο της Αμερικής (...), τότε έπρεπε να στείλω, την ίδια εκείνη ημέρα, το συντομότερο, mail που να δηλώνω το ενδιαφέρον μου. Ύστερα να περιμένω το μήνυμα με οδηγίες για τα περαιτέρω, το οποίο θα ερχόταν «κάποια στιγμή» τις επόμενες μέρες. Μυστικοπάθεια. Αλλά ομολογώ, ισάξια του θρυλικού στάτους των διαδικασιών που (φανταζόμουν πάντα να) αφορούν την ασφάλεια του προέδρου των ΗΠΑ.

Φυσικά, με ενδιέφερε, φυσικά έστειλα το απαντητικό mail σε τρία λεπτά, φυσικά. Και πράγματι, το ίδιο βράδυ ήρθε το mail με τις οδηγίες. Έπρεπε την επόμενη μέρα το πρωί (που δεν ήταν εργάσιμη) να πάω σε ένα συγκεκριμένο μέρος στην Αθήνα με το διαβατήριό μου για να παραλάβω από τους ανθρώπους της πρεσβείας, το δελτίο εισόδου μου στην ομιλία. Όπως και έγινε. Πάνω στο δελτίο, υπήρχαν σαφείς οδηγίες: Έπρεπε να είμαι με το εισιτήριο και απαραίτητα με το διαβατήριο με το οποίο το παρέλαβα, από τις 11:30 μέχρι τις 12:30 το πρωί της 16ης Νοεμβρίου στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Απαγορεύονταν οι τσάντες, τα αιχμηρά και μεταλλικά αντικείμενα, τα πάνω με συνθήματα, οι ομπρέλες, τα υγρά... και θα περνούσαμε από έλεγχο ασφάλειας αντίστοιχο με αυτό των αεροδρομίων.

Την μεγάλη ημέρα έφτασα στο Ίδρυμα Νιάρχος στις 11:25. Πίστευα πως θα ήμουν από τους πρώτους, και όμως η ουρά ήταν ήδη πολύ μεγάλη - προνοητικοί πολλοί από τους προσκεκλημένους, είχαν έρθει αρκετά νωρίτερα - και στην επόμενη ώρα έγινε ακόμη μεγαλύτερη. Η αναμονή, περισσότερο από μια ώρα, πέρασε ευχάριστα, κάναμε και γνωριμίες, με νέους ενδιαφέροντες ανθρώπους. Δεν είχα ξαναπάει στο Ίδρυμα Νιάρχος και ομολογώ πως με εντυπωσίασε. Μεγάλο, βιομηχανικής αίσθησης, καλοφτιαγμένο. Έχει μια αίσθηση μεγαλείου που μου έφερε λίγο στο μυαλό τις Αμερικάνικες μεγαπόλεις των τελευταίων ταινιών Star Trek. Μόνο το διαστημόπλοιο έλειπε, να πέφτει φλεγόμενο από τον ουρανό έλειπε.

Όσο ήμουν στην αναμονή, πέρασαν δίπλα μου, για να φτάσουν στο τέλος της ουράς, στελέχη της Νέας Δημοκρατίας (ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, κάποιοι υψηλόβαθμοι της ΟΝΝΕΔ, ο Δένδιας). Δεν μπόρεσα να κρατηθώ και να μην σκεφτώ... πόσο έχει αλλάξει τις «σταθερές» που γνωρίζαμε η πρόσφατη Ιστορία: Άνθρωποι που θεωρητικά γαλουχήθηκαν με συνθήματα αντιαμερικανισμού βρίσκονταν ήδη εντός του Ιδρύματος Νιάρχος, ως κυβερνητικά στελέχη δεν ήταν απαραίτητο να περιμένουν στην ουρά... και άνθρωποι κομμάτων παραδοσιακά πιο φιλοαμερικάνικων να στήνονται στην αναμονή. Μηδένα προς του τέλους μακάριζε, όχι;

Όταν ξεκίνησε ο έλεγχος ασφαλείας, η μεγάλη ουρά από περίπου 1.200 άτομα άρχισε να κινείται γρήγορα και αποτελεσματικά. Χωρίς να είμαι απόλυτα σίγουρος, πιστεύω ότι ο έλεγχος στις εισόδους του κτιρίου της νέας Εθνικής Λυρικής Σκηνής, έγινε μόνο από Αμερικάνους. Όπως αεροδρόμιο: αδειάσαμε τις τσέπες μας και ύστερα περάσαμε από το μηχάνημα με ακτίνες Χ.

Στον χώρο που έγινε η ομιλία, όταν μπήκα, δεν έπεφτε καρφίτσα. Και ας ήμουν από τους όχι τελευταίους. Ούτε λόγος για να βρεθεί κάθισμα στην πολύ εντυπωσιακή αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, την κεντρική σκηνή των νέων εγκαταστάσεων την Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Όμως, ήμασταν, εγώ και τρεις φίλοι, πολύ τυχεροί. Ανακαλύψαμε ένα πολύ ωραίο σημείο, στην άκρη του δεύτερου εξώστη, πάνω από την σκηνή. Είμασταν δηλαδή ακριβώς πάνω από το σημείο όπου βρισκόταν το πόντιουμ, τον βλέπαμε από αρκετά κοντά - και ταυτόχρονα είχαμε και πανοραμική άποψη όλου του χώρου, αλλά και των καθισμάτων των επισήμων, από σημείο που φαίνονταν τα πρόσωπα και οι αντιδράσεις τους. Ποιοι ήταν εκεί; O Υπουργός Άμυνας, ο οποίος καθόταν στην δεύτερη σειρά, μόνος. Ενώ μπροστά του, στην πρώτη σειρά, ήταν ο Νίκος Παππάς και ο Νίκος Κοτζιάς, που κάθονταν δίπλα δίπλα. Εντυπωσιακό: στην σκηνή, υπήρχαν τρεις σημαίες να πλαισιώνουν τον πρόεδρο, η Ελληνική, η σημαία των ΗΠΑ και αυτή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Πέρασε αρκετή ώρα, η αίθουσα ήταν πια κατάμεστη. Εμφανίστηκε κάποιος κύριος ο οποίος έβαλε πάνω στο πόντιουμ σελίδες, σε διαφάνειες περασμένες, με τον λόγο του πρόεδρου και λίγο μετά ένας άλλο κύριος που κρέμασε στο μπροστινό μέρος του πόντιουμ το έμβλημα του Λευκού Οίκου. Λίγα λεπτά μετά... Η φωνή από τα μεγάφωνα μας ανήγγειλε τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας. Μπήκε, έκανε μερικές χειραψίες, και υπό μάλλον χαλαρά χειροκροτήματα, πήρε τη θέση του δίπλα στον Παππά και τον Κοτζιά. Και ύστερα... επιτέλους, η στιγμή που όλοι περιμέναμε. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στην σκηνή. Δεν χρειαζόμουν κάτι να μου το επιβεβαιώσει, πρόκειται για πολύ αγαπητό πρόσωπο - ήταν ολοφάνερο από την ένταση και το πάθος του χειροκροτήματος που τον υποδέχθηκε.

Η ομιλία του ήταν συγκινητική. Πολύ καλοδουλεμένη. Με απλό λόγο μα υψηλά νοήματα. Εξαιρετικό παράδειγμα ισορροπίας και «διπλωματίας». Ξεκίνησε λέγοντάς μας επί της ουσίας «όχι μόνο σας ξέρω, αλλά είστε και σημαντικοί για εμένα». Μας είπε για φουστανέλα και σπανακόπιτα, για Kalispera... αλλά μίλησε και για τις τραγωδίες του Αισχύλου και παρέθεσε και Ελύτη, και βέβαια έδωσε έμφαση πολύ στο ότι εδώ, σε μας γεννήθηκε η Δημοκρατία... στην οποία αναφερόταν με την ελληνική λέξη, όχι την Αγγλική. Μάλιστα, ανέλυσε και την ετυμολογία της: Δήμος και κράτος... Με εντυπωσίασε πολύ η σύνδεση ότι όπως ακριβώς η Δημοκρατία στην Αθήνα του Περικλή δεν ήταν τέλεια έτσι και η σημερινή Δημοκρατία δεν είναι τέλεια. Το άκουσα λίγο και ως μια μη απολογητική απάντηση σε όλους αυτούς που έχουν απογοητευτεί από όσα ήλπιζαν ότι θα άλλαζε ο πρώτος μαύρος πρόεδρος και από πόσα τελικά πέτυχε να αλλάξει.

Αναφέρθηκε σε όλα τα σημαντικά θέματα της παγκόσμιας κοινωνίας. Την προστασία του περιβάλλοντος. Την οικονομία. Την φυλετική ισότητα. Την ανεξιθρησκία. Τις εκλογές. Τους πρόσφυγες. Διέκρινα μια αίσθηση «κριτικής διάθεσης» προς τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Σχετικά με το πως η ευημερία μοιάζει να είναι για τους λίγους. Για το πως η παγκοσμιοποίηση έχει κοστίσει σε δομές και σε ευημερία. Φυσικά αναφέρθηκε και στον άνθρωπο που θα τον διαδεχθεί... η αναφορά ήταν όχι κολακευτική, μα γεμάτη πίστη στις διαδικασίες της δημοκρατίας και στο χρέος του ίδιου να είναι όπως πρέπει υποστηρικτικός στην μετάβαση.

Σε σχέση με τα δικά μας, τα Ελληνικά θέματα... μας κολάκευσε πολύ. Συνέχεια. Η αναφορά του στην γυναίκα η οποία έχει πει για τους πρόσφυγες «ερωτευόμαστε κάτω από το ίδιο φεγγάρι, ζούμε κάτω από τον ίδιο ήλιο, πρέπει να τους βοηθήσουμε» ως έναν από τους ανθρώπους που του δίνουν ελπίδα. Η αναφορά στο φιλότιμο. Το Zito i Ellas με το οποίο έκλεισε. Αβάνταρε και τον Πρωθυπουργό και όσα έχουν γίνει τελευταία, αλλά πιστεύω πως αβάνταρε και τους αντιπάλους του.

Πιστεύω πως η ομιλία του ήταν μια εξαιρετική σύνοψη της πολιτικής του παρακαταθήκης αλλά και των σύγχρονων θεμάτων της Αμερικάνικης πολιτικής - η τουλάχιστον των θεμάτων που θέλουν οι Αμερικάνοι να φαίνεται πως είναι προτεραιότητά τους. Επιπλέον αποτελεί και μια ταχύρρυθμη εκπαίδευση στην τέχνη της ισορροπίας. Δεν άφησε κανέναν δυσαρεστημένο. Δεν υποσχέθηκε τίποτε (πως θα μπορούσε άλλωστε; για δύο μήνες μόνο θα είναι ακόμη πρόεδρος). Αλλά μας έκανε να νιώσουμε πως μας έδωσε τον κόσμο ολόκληρο.

Ο Πάνος Καμμένος χειροκροτούσε σε κάθε σημείο αβανταδόρικο. Ο Αλέξης Τσίπρας χειροκρότησε σε πολύ λιγότερα, ίσως σε τρία ή τέσσερα συνολικά... ανάμεσα σε αυτά και στην αναφορά στην φιλοξενία, ενώ γέλασε με την αναφορά του Μπαράκ στον Antetokounmpo (του οποίου ο Μπαράκ είπε το όνομα πιο δύσκολα από όλα τα Ελληνικά!) αλλά και στο «σε μια πολυεθνική, πολυφυλετική, πολυπολιτισμική κοινωνία σαν τις ΗΠΑ η δημοκρατία μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Πιστέψτε με, ξέρω».

Μιλούσε πολύ αργά ο πρόεδρος, (όχι αφύσικα...) με παύσεις, οι οποίες μαζί με την βραδύτητά έδιναν μια αίσθηση στιβαρότητας και αυτοπεποίθησης. Είχε οθόνες με τον λόγο μπροστά του, καθώς και έγγραφο πάνω στο πόντιουμ. Αλλά δεν έδωσε καθόλου την αίσθηση πως τα συμβουλευόταν, αν το έκανε. Έχει, δε, πολύ στιβαρή φωνή. Πολύ έγκυρη. Πολύ καλόηχη. Είναι χαρισματικός, σίγουρα. Αλλά όχι με τον τρόπο που είναι χαρισματικοί άνθρωποι της βιομηχανίας διασκέδασης - σε καμία περίπτωση. Εξάλλου, είναι θεσμικός, «σοβαρός» ο ρόλος του, όχι της ελαφρότητας της τέχνης. Όμως ίσως ένας ορισμός της χαρισματικότητάς του να είναι ότι αυτό που κάνει, το κάνει να μοιάζει εξαιρετικά στρωτό, εύκολο, χωρίς καμία αγωνία επιτυχίας, χωρίς άγχος να γίνει καλά. Το κάνει να μοιάζει φιλικό, κανονικό. Και σου δίνει την αίσθηση πως μιλά σε σένα προσωπικά. Τον έχεις δίπλα σου, χωρίς να είναι φυσικά δίπλα σου. Επικοινωνεί σε ανθρώπινη, προσωπική κλίμακα - όχι σε κλίμακα πλήθους, όχι στην κλίμακα του ρόλου του. Έφυγε από την σκηνή σε θυελλώδη χειροκροτήματα.

Είχαμε όλοι ζήσει ένα όνειρο για μια ώρα και πέντε λεπτά. Όπου ο επικεφαλής της πιο ισχυρής δύναμης στον κόσμο έγινε, με το χάρισμά του, ένας δικός μας άνθρωπος. Κάποιος που μας ξέρει, που μας θαυμάζει, που μας το είπε, που είναι ένας από μας, τους Έλληνες. Που είχε στο μυαλό του έναν καλλίτερο κόσμο για όλους. Που τον ένοιαζε η φιλοσοφία, η δημοκρατία, η ευημερία, οι νέοι... Μα η μαγεία χάθηκε κάπως γρήγορα. Μόλις εξαφανίστηκε από την σκηνή στην κουστωδία των ανθρώπων της ασφάλειάς του, όλοι οι τυχεροί θεατές, έτρεξαν προς τις εξόδους, να φύγουν όσο πιο γρήγορα γίνεται, κάπως χαοτικά, κάπως άγρια μου φάνηκε, για να προλάβουν να μην μπλέξουν στην κίνηση κατά την έξοδο από το parking. Αυτή η πρακτικότητα... πως σκοτώνει το όνειρο.

Αργότερα, το απόγευμα, στον τοίχο ενός φίλου στο Facebook, διάβασα την άποψή του: Εξαιρετικός φαινόταν ο Ομπάμα, απλός, κομψός και αληθινός, όπως υπέροχα και θαυμάσια τα όσα είπε στις ομιλίες του. Μετά απ' όλα αυτά δεν μπόρεσα παρά να σκεφτώ κι εγώ: "Ε ρε και να έπαιρνε μια μέρα θέση εξουσίας ο Ομπάμα, θα άλλαζε τον κόσμο όλο"... Σωστές οι αντιρρήσεις, δεν το αρνείται κανείς... Μα, το είπε και ο ίδιος:

Now, democracy, like all human institutions, is imperfect. It can be slow; it can be frustrating; it can be hard; it can be messy. Politicians tend to be unpopular in democracies, regardless of party, because, by definition, democracies require that you don't get a hundred percent of what you want. It requires compromise. Winston Churchill famously said that democracy is the worst form of government -- except for all the others.

Πιστεύω πως χρειάζεται να συνεχίσουμε να παλεύουμε για την τελειότητα. Και ας μην υπάρχει. Δεν πειράζει. Χρέος μας είναι να φτάσουμε όσο μακρύτερα μπορούμε σε αυτό τον άπιαστο όνειρο.

Είμαι ευγνώμων για αυτήν την μοναδική στιγμή της ζωής μου. Αισθάνομαι πως έζησα κάτι ιστορικό. Ευχαριστώ τους ανθρώπους που μου έδωσαν αυτό το προνόμιο (Λήδα, Mike, Βασίλης, Νταίζη). Είχα την ευκαιρία να ζήσω μια μαγική στιγμή, που δεν θα ξεχάσω ποτέ... είχα την ευκαιρία να κάνω την περίσταση προσωπική. Στο μέσο περίπου της ομιλίας ο Μπαράκ Ομπάμα απαριθμούσε κάποια από τα πράγματα που πέτυχε στα 8 χρόνια της προεδρίας του.

Όταν είπε την φράση all Americans now have the freedom to marry the person they love, «όλοι οι Αμερικάνοι τώρα έχουν την ελευθερία να παντρεύονται τον άνθρωπο που αγαπούν», ξεκίνησα να χειροκροτώ, μόνος για δύο - τρία δευτερόλεπτα... κ παρέσυρα το κατάμεστο ίδρυμα Νιάρχου να χειροκροτήσει. Αυτό μπορούσα να κάνω εκείνη την στιγμή, στο ασταμάτητο κυνήγι του άπιαστου ονείρου... αυτό έκανα.

Έκανα σχεδόν μία ώρα να βγω από το πάρκινγκ του Ιδρύματος Νιάρχου. Ήταν μια υπέροχα συγκινημένη ώρα. Θα ήθελα να έκανα δύο, να διαρκέσει η υπέροχη διάθεση που βρισκόμουν. Μπαίνοντας στην Συγγρού, μπαίνοντας στην κανονική πραγματικότητα της Αθήνας, χωρίς τον Μπαράκ Ομπάμα, χωρίς τα χειροκροτήματα για την ελευθερία να παντρευόμαστε τον άντρα ή την γυναίκα που αγαπάμε, χωρίς την μαγεία της μαρτυρίας μιας ιστορικής στιγμής, σκέφτηκα μια φράση του... if you had to choose a moment in history to be born [...] if you had to choose blindly what moment you'd want to be born you'd choose now.

Το τελευταίο βιβλίο του Βαγγέλη Προβιά είναι η Πλατεία Μεσολογγίου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΟΛΚΟΣ.

Δημοφιλή