Τα βιτρώ (vitraux), έγχρωμα κομμάτια γυαλιού ενωμένα μεταξύ τους με λωρίδες μολυβιού συντελούν μια σύνθεση με συγκεκριμένο αισθητικό αποτέλεσμα, την οποία διαπερνά το φώς και δημιουργεί γεωμετρικές, θρησκευτικές ή άλλες διακοσμητικές παραστάσεις.
Tiffany windows by Alastair Duncan, Thames and Hudson
Αρχικά τα βιτρώ τα συναντάμε στη Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο κατά την Ελληνιστική Περίοδο. Η μορφή τους ήταν λίγο διαφορετική από την σημερινή καθώς είχαν συνδετική ύλη κονιάματα με γύψο. Τα βιτρώ χρησιμοποιούνταν πολύ από τους Άραβες οι οποίοι είχαν γνώσεις στην κατασκευή χρωματιστών γυαλιών και λόγω των εμπορικών συναλλαγών τους τα έκαναν ιδιαίτερα γνωστά και σε άλλες χώρες. Τον 10ο αιώνα μ.Χ. με τις Σταυροφορίες έρχονται στην Ευρώπη. Η απήχηση που γνωρίζουν είναι μεγάλη καθώς εφαρμόζονται στους καθολικούς ναούς αναπαριστώντας θέματα θρησκευτικού χαρακτήρα. Ιδιαίτερη σημασία αποτέλεσε το γεγονός ότι πλέον οι συνδέσεις μεταξύ των γυαλιών γίνονταν με μολύβι το οποίο ως υλικό έδινε πολλές επιπλέον δυνατότητες στις αναπαραστάσεις από ότι ο γύψος με τον τρόπο εφαρμογής του.
Επίσης, πλέον υπάρχει η δυνατότητα επιζωγράφισης των γυαλιών μια τεχνική που απελευθερώνει ακόμη περισσότερο την θεματολογία, στο εξής τα βιτρώ αποκτούν όχι μόνο θρησκευτικό αλλά και κοσμικό χαρακτήρα καθώς διακοσμούν δημόσια, ιδιωτικά κτίρια κ.α.
Για να κατασκευάσουμε ένα βιτρώ ξεκινάμε με την δημιουργία της έγχρωμης μακέτας του. Στη συνέχεια σχεδιάζουμε το φυσικό μέγεθος του έργου μας και το μεταφέρουμε (το σχέδιο) σε χαρτόνι. Χρησιμοποιώντας ειδικό ψαλίδι το οποίο αφαιρεί από το χαρτόνι το πάχος που πρόκειται να καταλάβει το μολύβι το κόβουμε σε όσα κομμάτια αντιστοιχούν στο χαρτόνι μας. Τοποθετούμε τα πατρόν επάνω στα χρωματιστά γυαλιά που έχουμε επιλέξει για κάθε σχήμα και με ένα εργαλείο, το οποίο ονομάζεται διαμάντι τα κόβουμε στο επιθυμητό σχήμα.
Εφόσον ολοκληρώσουμε την διαδικασία της κοπής ξεκινάμε την κατεργασία μολύβδου. Χρησιμοποιώντας καθαρό μολύβι σε μορφή «πλάκας» το οποίο λιώνουμε και τοποθετούμε σε ειδικά καλούπια που παράγουν βέργες περίπου 50 εκ. επι διατομή 1χ1 πόντο. Στη συνέχεια αυτές τις βέργες μολυβιού τις αποθέτουμε σε ειδικό μηχάνημα Laminoir ouvert στο οποίο γίνεται η διαδικασία εφελκισμού. Μέσο αυτού του μηχανήματος παράγουμε προφίλ μολυβιού σχήματος Η διαφόρων μεγεθών και σχήματος Π για περιφερειακό μολύβι.
Με το ανάλογο μέγεθος μολυβιού που χρειαζόμαστε κάθε φορά μοντάρουμε τα γυαλιά μας επάνω σε μια οριζόντια επιφάνεια χρησιμοποιώντας εναλλάξ το μολύβι και το γυαλί μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία του montage.
Tifanny windows by Alastair Duncan, Thames and Hudson
Τα καλύτερα γυαλιά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την κατασκευή βιτρώ είναι τα χειροποίητα φυσητά γυαλιά ver antik, χαρακτηριστικό τους είναι η ανάγλυφη επιφάνεια τους που διαμορφώνεται κατά την διάρκεια της κατεργασίας τους, όπως και οι φυσαλίδες αέρα που υπάρχουν στο εσωτερικό τους. Μια άλλη ποιότητα γυαλιού αποτελούν τα cathedral ,τα οποία έχουν λεία επιφάνεια και πλούσια χρωματική γκάμα. Τέλος, υπάρχουν και τα γυαλιά τα οποία προσομοιάζουν με τα antic αλλά είναι πιο βιομηχανικά και οικονομικά.
Σε περίπτωση που θέλουμε να αποδώσουμε λεπτομέρειες όπως π.χ. να σχεδιάσουμε ένα πρόσωπο στο γυαλί χρησιμοποιούμε ειδικά υαλοχρώματα από τα οποία με το ένα σχεδιάζουμε τα έντονα περιγράμματα ενώ με το άλλο τους απαλούς τόνους.
Mόλις ολοκληρώσουμε το έργο μας και επαληθεύσουμε τις εξωτερικές του διαστάσεις συγκολλάμε όλες τις επαφές των μολυβιών μας και από τις δύο πλευρές του βιτρώ. Η συγκόλληση γίνεται με ειδικό φλόγιστρο και στα σημεία επαφής έχουμε τοποθετήσει στεατίνη, μια ουσία απαραίτητη για την συγκόλληση.
Με το πέρας και αυτής της διαδικασίας αρχίζουμε το στοκάρισμα του βιτρώ χρησιμοποιώντας ένα μείγμα υλικών που αποτελείται από λινέλαιο, σκόνη στόκο και στεγνωτικό. Το ρευστό αυτό μείγμα με ένα πινέλο το περνάμε πάνω από την επιφάνεια του έργου μας προσπαθώντας να εισχωρήσει μεταξύ γυαλιού και μολυβιού. Κατόπιν, συνεχίζουμε με τον καθαρισμό του έργου μας με πανί έτσι ώστε μαζί με το πλεονάζων μείγμα μας να αφαιρέσουμε από την επιφάνεια του βιτρώ και την στεατίνη που έχει περισσέψει από τις συγκολλήσεις.
Τα βιτρώ συνήθως τα τοποθετούμε σε ειδικά παράθυρα όπου διαχέεται το φώς και η διαφορά φωτισμού μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου αναδεικνύει την παράσταση μας.
