Η Παγκόσμια Ανθρωπιστική Διάσκεψη Κορυφής (WHS) που πραγματοποιήθηκε περίπου πριν από ένα χρόνο στην Κωνσταντινούπολη, αποτέλεσε ένα σημείο καμπής, λειτούργησε δηλαδή ως καταλύτης για αλλαγή, τη στιγμή που ο κόσμος είχε πληγεί από πολλές μεγάλες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και την ανθρωπιστική κρίση στην Ευρώπη, και που είχε εγκλωβιστεί σε ένα σύστημα παροχής υπηρεσιών που αγωνιζόταν (και αγωνίζεται) συνεχώς για να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση.
Κοιτώντας πίσω, το WHS πέτυχε κάτι βασικό: να εγείρει τον προβληματισμό στον ανθρωπιστικό τομέα. Άλλωστε, αυτό φαίνεται και από τις χιλιάδες εκθέσεις (reports) που δημιουργήθηκαν, τα σχόλια που γράφτηκαν και τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν μετά από τη Διάσκεψη. Τώρα είναι πλέον σπάνιο να συμμετάσχει κανείς σε ανθρωπιστικές συζητήσεις χωρίς να ειπωθεί κάτι για το λεγόμενο «cash revolution», για παράδειγμα. Κι ενώ κάποιοι λένε ότι το WHS είναι απλά ένα παλιό κρασί σε νέο μπουκάλι, κατά τη γνώμη μου αναβίωσε ορισμένες «σκουριασμένες», αλλά ζωτικής σημασίας, συζητήσεις.
Η Μεγάλη Συμφωνία (Grand Bargain) είναι μια συμφωνία μεταξύ των παροχών βοήθειας/υπηρεσιών και χρηματοδοτών. Δεσμεύει τους υπογράφοντες στη χρηματοπιστωτική και θεσμική μεταρρύθμιση που αποσκοπεί να καταστήσει την ανθρωπιστική βοήθεια πιο οικονομικά αποδοτική και καλύτερα προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις προσδοκίες των ανθρώπων που εξυπηρετεί (ωφελούμενους).
Πρώτα, μερικά καλά νέα. To Grand Bargain οδήγησε τους χρηματοδότες να αυξήσουν την πολυετή χρηματοδότηση σε ένα ρυθμό και σε ένα επίπεδο που ίσως δεν θα είχαν φτάσει χωρίς τη Συμφωνία. Οι αναβαθμίσεις στο σύστημα χρηματοπιστωτικής εποπτείας (financial tracking service) και η καλύτερη προσαρμογή στα διεθνή πρότυπα διαφάνειας έχουν ήδη αρχίσει να επιτρέπουν την καλύτερη αναφορά και τον εντοπισμό των ροών χρηματοδότησης. Παράλληλα, ο νεός τρόπος παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω μετρητών προκαλεί πλέον τις παρωχημένες αντιλήψεις για το ποιος παρέχει βοήθεια και πώς.
Ωστόσο, το Grand Bargain έχει υπάρξει αργό στο να εμπνεύσει πραγματική αλλαγή. Χρειάστηκαν εννέα μήνες για να συμφωνηθεί το ποιοι είναι οι «τοπικοί ανταποκριτές-φορείς» (local respondents) και τι σημαίνει η «όσο το δυνατόν πιο άμεσα» χρηματοδότησή τους. Έχει συζητηθεί αρκετά η «τοπικοποίηση» της ανθρωπιστικής βοήθειας χωρίς όμως να βρίσκονται οι τοπικοί παράγοντες στο τραπέζι των συζητήσεων/αποφάσεων.
Οι υπογράφοντες δεν έχουν κάνει αρκετά ώστε να γίνουν οι απαραίτητες συνδέσεις μεταξύ των 53 αλληλένδετων δεσμεύσεων του Grand Bargain και να αναγνωρίσουν τις απαραίτητες συμβιβαστικές λύσεις για να επιτευχθούν αυτές οι συνδέσεις. Επίσης, παρόλο που η Συμφωνία είναι ιδιαίτερα πολιτικοποιημένη, δεν λαμβάνει υπόψη την πολιτική. Εν ολίγοις, χάνει τη μεγάλη εικόνα και ταυτόχρονα, οι αντιθέσεις είναι πολλαπλές.
Οι δεσμεύσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια και βελτιωμένα πρότυπα δεδομένων αντικρούονται με τον στόχο για απλουστευμένες εκθέσεις (reports). Από την άλλη, η αυξημένη βοήθεια σε μετρητά βρίσκεται σε αντίθεση με τη δέσμευση για άμεση χρηματοδότηση τοπικών φορέων.
Επιπλέον, ακόμη και όταν οι χρηματοδότες υποστηρίζουν άμεσα τους τοπικούς φορείς, συνεχίζουν να εκπροσωπούν τα δικά τους συμφέροντα, επιδιώκοντας συνεργασίες με αυτούς που δρουν σαν κι εκείνους, αντί να επανεξετάζουν τη συνολική τους προσέγγιση.
Όλες οι 53 δεσμεύσεις είναι σημαντικές, αλλά δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν αμέσως και ταυτόχρονα. Η επιτυχία του Grand Bargain βασίζεται στην πρώτη του δέσμευση - τη διαφάνεια - μια θεμελιώδη προϋπόθεση για την κάλυψη των κενών πληροφόρησης και την παρακολούθηση της προόδου άλλων δεσμεύσεων.
Αντίθετα, η πιο δύσκολη πρόκληση της Συμφωνίας είναι η έλλειψη πολιτικού ρεαλισμού. Αυτό, δηλαδή, που φάνηκε εύκολο στα γραπτά, έχει γίνει δύσκολο να τεθεί σε εφαρμογή. Οι υπογράφοντες αντιμετωπίζουν εγχώριες πιέσεις και ισχυρίζονται ότι δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν άμεσα τις τοπικές οργανώσεις.
Καθώς το Grand Bargain μπαίνει στο δεύτερο χρόνο του, προτείνω 3 τρόπους ώστε να ακολουθήσει καλύτερη πορεία:
- Να ανοιχτούν οι επίσημες συζητήσεις και η λήψη αποφάσεων, συμπεριλαμβάνοντας φορείς εκτός των σημερινών υπογραφόντων, ώστε να αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα συμφέροντα των άμεσων φορέων παροχής βοήθειας και να σημειώσουν πρόοδο όσον αφορά την τοπική ανθρωπιστική δράση.
- Να χρησιμοποιηθούν τα στοιχεία που συλλέγονται από διάφορους τομείς για να εντοπιστεί πού έχει υπάρξει εφικτή η αλλαγή-πρόοδος, που συγκρούονται πολιτικά συμφέροντα, και πού πρέπει να γίνουν συμβιβασμοί.
- Να καταδικαστούν όσοι χρησιμοποιούν τη Συμφωνία για να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα και να γίνουν οι απαραίτητες κινήσεις ώστε να κυριαρχήσουν οι πολιτικές και οι πολιτιστικές αλλαγές που ενέπνευσαν τη δημιουργία της Συμφωνίας αρχικά.