Τα σφοδρότερα καιρικά φαινόμενα και η επιδείνωση των πυρκαγιών ανάγκασαν περισσότερους από 20 εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους την τελευταία δεκαετία - ένα πρόβλημα που θα επιδεινωθεί αν οι ηγέτες δεν δράσουν γρήγορα για να ξεπεράσουν τις κλιματικές απειλές.
Πολλοί από τους εκτοπισμούς που προκλήθηκαν από τους κυκλώνες, τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές ήταν προσωρινοί και σε ορισμένες περιπτώσεις λόγω των καλύτερων προσπαθειών για την απομάκρυνση των ανθρώπων μπροστά στον κίνδυνο, ανέφεραν οι ερευνητές της Oxfam (σ.σ. Μη κερδοσκοπική οργάνωση κατά της φτώχειας).
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις το φαινόμενο έλαβε τρομακτικές διαστάσεις, δήλωσε ο Τιμ Γκορ, επικεφαλής της κλιματικής πολιτικής της Oxfam, με νησιωτικά έθνη όπως η Κούβα, η Ντομίνικα και το Τουβαλού να βλέπουν κατά μέσο όρο περίπου το 5% του πληθυσμού τους να ξεριζώνονται από τα σπίτια τους κάθε χρόνο.
«Αυτός είναι ο πλανήτης μας που υπερθερμαίνεται, κάτι για το οποίο είχαμε λάβει από καιρό προειδοποιήσεις. Τώρα το βλέπουμε να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας» δήλωσε ο ίδιος στο Reuters.
Η μελέτη της Oxfam, η οποία κυκλοφόρησε εν όψει των συζητήσεων του ΟΗΕ για το κλίμα στη Μαδρίτη, εξέτασε τον αριθμό των ατόμων που εκτοπίστηκαν μέσα στις χώρες καταγωγής εξαιτίας περιβαλλοντικών καταστροφών μεταξύ 2008 και 2018, βάσει δεδομένων από κυβερνητικούς και διεθνείς οργανισμούς καθώς και από ρεπορτάζ στα ΜΜΕ.
Οι άνθρωποι ήταν τρεις φορές πιο πιθανό να εκτοπιστούν από κυκλώνες, πλημμύρες ή πυρκαγιές παρά από συγκρούσεις, σύμφωνα με τα ευρήματα.
Ορισμένες χώρες, όπως η Σομαλία που έχει διχαστεί από τον πόλεμο, υπέστησαν πληγές τόσο από ξηρασία όσο και από πλημμύρες, ορισμένες φορές μέσα στο ίδιο έτος.
Αυτή η «συγκέντρωση καταστροφών» αφήνει πολλά φτωχά έθνη - όπου το μεγαλύτερο μέρος αυτής της μετατόπισης συμβαίνει - να παλεύει για να ανακάμψει από μια κρίση πριν χτυπήσει η επόμενη, εξήγησε ο Γκορ.
Κάποιες από αυτές τις χώρες έχουν ζητήσει βοήθεια τόσο για την ξηρασία όσο και για ανακούφιση από πλημμύρες ταυτόχρονα, είπε. Και συμπλήρωσε: «Αυτό είναι τρομερό. Είναι το κλιματικό χάος - Ετσι μοιάζει στην πραγματικότητα».
Επτά από τις δέκα χώρες με την υψηλότερη μετακίνηση ανά αναλογία του πληθυσμού τους ήταν νησιωτικά κράτη, κυρίως στον Ειρηνικό και την Καραϊβική, σύμφωνα με την έκθεση.
Ωστόσο, περίπου το 80% του συνόλου των ανθρώπων που ξεσπιτώθηκαν λόγω των καιρικών καταστροφών κατά την τελευταία δεκαετία ήταν στην Ασία, όπου μεγάλοι πληθυσμοί σε πολλές χώρες, από τις Φιλιππίνες μέχρι τη Σρι Λάνκα ζουν, σε περιοχές που απειλούνται από κυκλώνες ή πλημμύρες.
Τον Μάιο, μόνο ο κυκλώνας Φάνι εκτόπισε 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους στο Μπαγκλαντές και την Ινδία, οι περισσότεροι από τους οποίους εγκατέλειψαν τα σπίτια τους πριν από την καταιγίδα, προκειμένου να περιοριστούν οι ανθρώπινες απώλειες.
Συνολικά, ο αριθμός των καιρικών καταστροφών που θεωρήθηκαν ακραίες πενταπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Η μελέτη δεν εξέτασε εκτενώς τον αριθμό των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν από καταστροφές που «ξεκινούν ή φτάνουν σταδιακά», όπως η ξηρασία, όπου είναι πιο δύσκολο να προσδιοριστούν χρονικά η αρχή και το τέλος τους.
Η συμπερίληψη των εκτοπίσεων που συνδέονται με την ξηρασία θα ανέβαζε κατακόρυφα τους αριθμούς.
Επίσης, δεν μελετήθηκε πόσοι από αυτούς τους εκτοπισμούς έγιναν μόνιμοι - «μια πραγματικά άγνωστη ποσότητα», δήλωσε ο Γκορ.
Το 2018, η Oxfam προέβη σε μια χονδρική εκτίμηση του αριθμού των εκτοπισμένων από ακραίες καιρικές καταστροφές κατά τη διάρκεια του έτους, οι οποίοι βρίσκονταν ακόμα έξω από τα σπίτια τους μέχρι το τέλος της χρονιάς και έφτασαν περίπου το 10-20%.
Κατακόρυφη αύξηση του κόστους
Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους λόγω των καιρικών καταστροφών, το κόστος - και οι απειλές για την κοινωνική σταθερότητα - αυξάνονται γρήγορα για τις χώρες που προσπαθούν να διαχειριστούν τον εκτοπισμό, συχνά με λίγους πόρους, ανέφερε η έκθεση.
Στις συνομιλίες των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στη Μαδρίτη, οι περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές ομάδες πιέζουν για τη δημιουργία ενός ταμείου για τη διάσωση χωρών στην πρώτη γραμμή «απώλειας και ζημιών», καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται συνεχώς, φέρνοντας πιο άσχημες καιρικές συνθήκες και αύξηση της στάθμης των θαλασσών.
Ενας διεθνής μηχανισμός για ζημιές και απώλειες δημιουργήθηκε το 2013 στη Βαρσοβία, στις τότε συζητήσεις για το κλίμα, με σκοπό να βοηθήσει τα φτωχά έθνη, που ευθύνονται ελάχιστα για τις καταστροφικές εκπομπές ρύπων (οι οποίες οδηγούν στην αλλαγή του κλίματος) αλλά υποφέρουν περισσότερο από τις επιπτώσεις.
Μέχρι στιγμής, όμως, ο μηχανισμός έχει παράσχει λίγη χειροπιαστή βοήθεια ή χρήματα στις χώρες αυτές, πέρα από το να στηρίζει τη χρήση πολιτικών ασφαλιστικής κάλυψης για τον περιορισμό των απωλειών, λένε οι επικριτές.
Πρόσφατη ανάλυση του Ινστιτούτου Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης, η οποία προσυπογράφηκε από περίπου 100 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εκτιμά ότι μέχρι το 2022 θα χρειαστούν νέα κεφάλαια ύψους τουλάχιστον 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως για την αντιμετώπιση ζημιών, φτάνοντας στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2030.
Ο Γκορ δήλωσε ότι καμία βοήθεια δεν θα επέτρεπε σε όλους να παραμείνουν στα σπίτια τους, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γιγαντώνονται και η προετοιμασία τώρα θα βοηθήσει στην προστασία όσων βρίσκονται ήδη σε καθεστώς μετακίνησης.
«Θα τα καταφέρουμε να το διαχειριστούμε ή θα δούμε τους ανθρώπους, οι οποίοι είναι λιγότερο υπεύθυνοι για την κρίση, να ξεσπιτώνονται με ένα χαοτικό τρόπο που ποδοπατάει τα δικαιώματά τους;» διερωτήθηκε.
«Το κόστος θα συνεχίσει να αυξάνεται κατακόρυφα. Οσο πιο γρήγορα αποφασίσουμε σοβαρά για το πώς θα το διαχειριστούμε το πρόβλημα με υπεύθυνο τρόπο, τόσο το καλύτερο» κατέληξε.