Ελλάδα, Ευρώπη και η νέα Τουρκία του Ερντογάν απέναντι σε μια Μέση Ανατολή που αλλάζει

Η έλλειψη θεσμικού αντίβαρου και δημοκρατικού αντίλογου και η ετοιμότητα του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κάνει ακόμη και την πιο απρόβλεπτη κίνηση χάριν των προσωπικών του επιδιώξεων επιβάλλουν προσοχή, σύνεση και ετοιμότητα. Ταυτόχρονα, την εξάντληση όλων των διμερών διαύλων επικοινωνίας με την Τουρκία και προσωπικά με τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν...Ας μην τρέφουμε όμως ψευδαισθήσεις για μεταβολή της πολιτικής της Νέας Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και στο Κυπριακό. Είναι εν τούτοις προτιμότερο να γνωρίζουμε τις ενδόμυχες σκέψεις του Προέδρου Ερντογάν απευθείας και όχι μέσω των παραμορφωτικών φακών των «τρίτων».

Ο τίτλος μας παραπέμπει στην ανάγκη των θεμελιωδών ρυθμίσεων τις οποίες χρειάζεται η θεσμική οργάνωση του παγκόσμιου και περιφερειακού συστήματος ισορροπίας. Επίσης στην Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας της Ελλάδος. Συμπυκνώνω τις θέσεις μου επισημαίνοντας 11 σημεία, αρχίζοντας από το όλον από το «σύνολο» και εν συνεχεία θίγω τα μέρη και το «υποσύνολο Ελλάς».

1.Αναθεώρηση της Χάρτας του ΟΗΕ

Ο ΟΗΕ , το μοναδικό παγκόσμιο σύστημα συλλογικής ασφάλειας, είναι δημιούργημα του 1945. Αντικατοπτρίζει την ισορροπία επιθυμιών, αξιών και συμφερόντων των πέντε νικητριών δυνάμεων. 70 χρόνια αργότερα, το «καταφύγιο των αδυνάτων», αδυνατεί να ανταποκριθεί στον ρόλο του κυρίως λόγω της σύγκρουσης συμφερόντων των Μόνιμων Μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσική Ομοσπονδία και Λ. Δ. Κίνας). Στο πλαίσιο του ΟΗΕ θεωρητικά θα έπρεπε να επικρατεί το διεθνές δίκαιο και όχι αποκλειστικά η ισχύς και το συμφέρον. Στην πραγματικότητα, ανέκαθεν ίσχυε μια αναλογία δίκαιου και συμφέροντος.

2.Συμβούλιο Ασφαλείας

Άμεση προτεραιότητα είναι η μεταρρύθμιση της σύνθεσης και όρων λειτουργίας του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ρυθμίσθηκε το 1945 ,από τις «5» νικήτριες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου δυνάμεις. Σήμερα, η συμμετοχή των τότε ηττημένων δηλαδή της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Ιαπωνίας ως Μονίμων Μελών είναι χρήσιμη και αναγκαία. Θέση επίσης έχουν η Ινδία, η Ινδονησία η Βραζιλία και μια χώρα εκπρόσωπος της Αφρικής.

Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είχαν ήδη από την εποχή της Συνθήκης του Μάαστριχτ αποκλείσει την στάση και την ψήφο τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας από το πεδίο εφαρμογής της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενεργούν με την εθνική τους ιδιότητα και ευθύνη και όχι ως εντολοδόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.Το δικαίωμα αρνησικυρίας (βέτο)

Ρύθμιση χρειάζεται και το δικαίωμα αρνησικυρίας, το θεμελιώδες δηλαδή δικαίωμα των Μονίμων Μελών. Για παράδειγμα, εάν ο αριθμός τους αυξηθεί από πέντε σε επτά η εννέα, θα μπορούσε να προβλεφθεί ότι δεν αρκεί το βέτο ενός μόνο Μόνιμου Μέλους για να εμποδιστεί η λήψη Απόφασης. Θα μπορούσε επίσης να θεσπισθεί ότι η χρήση του δικαιώματος αρνησικυρίας απαιτεί την αρνητική ψήφο δύο Μονίμων Μελών μεταξύ των οποίων απαραιτήτως και ενός εκ των αρχικών Πέντε.

Επιβάλλεται να αποκατασταθεί ένας λειτουργικός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ από την μία πλευρά και της Ρωσικής Ομοσπονδίας από την άλλη.

4.Ευρωπαϊκή Ασφάλεια

Επιβάλλεται να αποκατασταθεί ένας λειτουργικός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ από την μία πλευρά και της Ρωσικής Ομοσπονδίας από την άλλη.

Η Ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Γεωργία το καλοκαίρι του 2008, στην Ουκρανία τα τελευταία χρόνια και η κατοχή και προσάρτηση της Κριμαίας παραβιάζουν τον Χάρτη του ΟΗΕ και την Τελική Πράξη του Ελσίνκι. Οι δύο στρατιωτικές επεμβάσεις της Ρωσίας ακολουθούν το πρότυπο και την παράλογη «λογική» της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

Ασυνέπεια δείχνουν όσοι καταδικάζουν την Ρωσία, ενώ δείχνουν ανοχή και κλείνουν τα μάτια στην ύπαρξη του κακού προηγούμενου στην Ευρώπη: της συνεχιζόμενης στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου από την Τουρκία. Επίσης, κάποιοι στην Ελλάδα που δείχνουν ανοχή στην ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

5.NATO/ Ευρωπαϊκή Ένωση: Επεμβάσεις

Η αποφυγή βίαιης μετακίνησης πληθυσμών πρέπει να είναι στην καρδιά του σκεπτικού στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, πριν αποφασισθεί η επιλογή στρατιωτικής παρέμβασης εκτός συνόρων. Αναγκαίο είναι να συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις :

προσδιορισμός της απειλής. Με άλλα λόγια, οριοθέτηση του προβλήματος. Ποια ήταν η απειλή επί Καντάφι για την ασφάλεια της Ευρώπης;

Καθαρός πολιτικός στόχος, τι είναι δηλαδή το ζητούμενο. Τι θα βαπτίσουμε σαν επιτυχία.

Διάκριση μεταξύ του επιθυμητού και του εφικτού.

Αντιστοιχία των μέσων με τους επιδιωκόμενους στόχους.

Η διασφάλιση αντί ευχολογίου της Επόμενης Ημέρας.

Η δημιουργία στρατιωτικής δύναμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς την προηγουμένη ύπαρξη Κοινής και Ενιαίας Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας διευρύνει επικίνδυνα το ήδη υπάρχον χάσμα μεταξύ εκείνων που παίρνουν τις αποφάσεις, κυρίως για λόγους εθνικού η ακόμη και προσωπικού συμφέροντος (η επέμβαση στην Λιβύη είναι το παράδειγμα προς αποφυγήν), και εκείνων που υφίστανται τις συνέπειες.

6.Η Μέση Ανατολή και η Ευρωπαϊκή Ασφάλεια

Προφητικό ήταν το Κεφάλαιο της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι περί διασύνδεσης της ασφάλειας της Ευρώπης με την Μεσόγειο. Προτείνω την επέκτασή της στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Πώς;

Με την δρομολόγηση μίας Διαδικασίας στην οποία θα κληθούν να μετάσχουν όλα τα κράτη που μετέχουν σήμερα του Οργανισμού Ασφάλειας και Συνεργασίας στην Ευρώπη, και των κρατών της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής. Οι μετέχοντες θα κληθούν να δεσμευτούν με πρόνοιες αντίστοιχες των βασικών καταληκτικών κειμένων που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της Διαδικασίας του Ελσίνκι.

Να επιδιώξουμε επίσης ένα δεσμευτικό κείμενο Συνθήκης για τον Έλεγχο και την Μείωση των Συμβατικών Εξοπλισμών στην Μέση Ανατολή. Κάτι αντίστοιχο δηλαδή της γνωστής ως «Treaty on Conventional Armed Forces in Europe» (υπεγράφη στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 1990). Πρέπει να αντιμετωπισθεί σε ένα γενικότερο ολιστικό πλαίσιο το βαλλιστικό πρόγραμμα του Ιράν.

7.Ο Ρόλος της Λ.Δ. της Κίνας

Το σχήμα της νέας αυτής Διαδικασίας θα ήταν ατελές χωρίς την συμμετοχή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Με την πολιτική των ίσων αποστάσεων καί ίσων προσεγγίσεων είναι η μόνη παγκόσμια δύναμη που έχει την δυνατότητα να ομιλεί και να συναλλάσσεται με όλες τις δυνάμεις στην Μέση Ανατολή και στον Περσικό Κόλπο.

Η στάση του Πεκίνου υπαγορεύεται αποκλειστικά από τα κινεζικά παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα. Συμπίπτουν σε σημαντικό βαθμό με τα οικονομικά, ενεργειακά και χρηματοδοτικά συμφέροντα των χωρών της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.

8.Μη Χρήση Πυρηνικών στην Μέση Ανατολή

Η Αιγυπτιακή πρόταση στον ΟΗΕ για δημιουργία ελεύθερης από πυρηνικά ζώνης στην Μέση Ανατολή αποτελεί την ιδανική λύση. Όμως, το Ισραήλ δεν πρόκειται να συμφωνήσει.

Προτείνω λοιπόν την επεξεργασία, μιας δεσμευτικής Συνθήκης περί μη πρώτης χρήσης πυρηνικών όπλων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Θα περιλαμβάνει και το Ιράν. Θα προβλέπει, μετά πάροδο εύλογου χρόνου, την μετατροπή της σε Ελεύθερη Πυρηνικών Ζώνη. Τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να είναι συμβαλλόμενα μέρη.

Ας μην τρέφουμε όμως ψευδαισθήσεις για μεταβολή της πολιτικής της Νέας Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και στο Κυπριακό. Είναι εν τούτοις προτιμότερο να γνωρίζουμε τις ενδόμυχες σκέψεις του Προέδρου Ερντογάν απευθείας και όχι μέσω των παραμορφωτικών φακών των «τρίτων».

9.Ελλάδα και Τουρκία *

Η έλλειψη θεσμικού αντίβαρου και δημοκρατικού αντίλογου και η ετοιμότητα του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κάνει ακόμη και την πιο απρόβλεπτη κίνηση χάριν των προσωπικών του επιδιώξεων επιβάλλουν προσοχή, σύνεση και ετοιμότητα. Ταυτόχρονα, την εξάντληση όλων των διμερών διαύλων επικοινωνίας με την Τουρκία και προσωπικά με τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν.

Υπό την προϋπόθεση ότι δεν μας επιφυλάσσουν δυσάρεστες εκπλήξεις -πράγμα όχι εύκολο πάντοτε να εξασφαλισθεί - εκτιμώ ως χρήσιμη την πύκνωση των διμερών επισκέψεων στο υψηλότερο δυνατόν επίπεδο. Ας μην τρέφουμε όμως ψευδαισθήσεις για μεταβολή της πολιτικής της Νέας Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και στο Κυπριακό. Είναι εν τούτοις προτιμότερο να γνωρίζουμε τις ενδόμυχες σκέψεις του Προέδρου Ερντογάν απευθείας και όχι μέσω των παραμορφωτικών φακών των «τρίτων».

Το Ευρωπαϊκό πλαίσιο υπήρξε το αποκλειστικό θεμέλιο της πολιτικής μας έναντι της Άγκυρας. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή αυτή διάσταση περιορίζεται και υποχωρεί. Η Ένταξη της γειτονικής μας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ορατή. Θα είναι ιστορικό ατύχημα αν προκριθεί η λεγόμενη «ΕΙΔΙΚΗ ΣΧΕΣΗ» .

Ευθύνη όμως γι την κατάσταση αυτή έχει και η Ευρώπη. Ακολούθησε ασύντακτη, αλλοπρόσαλλη και αντιφατική πολιτική στην Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική κατά της διάρκεια της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης».

Εξακολουθεί να παραμένει ασύντακτη και διαιρεμένη έναντι της Τουρκίας.

10. Ελλάδα: αναθεώρηση των θεσμών σχεδιασμού πολιτικής Εθνικής Ασφάλειας

Υπάρχει η πρόταση σύστασης Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, κατά προτίμηση υπό τον Πρωθυπουργό. Σημασία δεν έχει το όνομα. Σημασία δεν έχει ούτε αν θα πρόκειται για νέο θεσμό η αν θα οδηγήσει σε μεταρρύθμιση του ΚΥΣΕΑ. Ας μην προσθέσουμε στο ογκώδες βιβλίο των χαμένων εθνικών ευκαιριών την αδυναμία - μέσω της επερχόμενης συνταγματικής αναθεώρησης - εκσυγχρονισμού των θεσμών σχεδιασμού ,χάραξης και ελέγχου εφαρμογής της πολιτικής εθνικής ασφάλειας. Αν όχι τώρα πότε;

Αυτό που κυρίως εχει σημασία, είναι να μιλάμε και εμείς για «πρόληψη, σχεδιασμό και εφαρμογή πολιτικής» αντί, όπως συνηθίζουμε, για «διαχείριση κρίσεων».

11. Ελλάδα : επιστροφή στην Ομαλότητα

Επιστροφή στην «ομαλότητα» σημαίνει αποκατάσταση συνθηκών προβλέψιμης πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής ασφάλειας. Ως «πολιτική ασφάλεια» εννοώ την συνταγματική και πολιτισμική μεταρρύθμιση-την επανάσταση του αυτονόητου -που θα βάλει τον «πολίτη» στο κέντρο και όχι ως τίτλο της πολιτικής.

Η Πολιτική συνεννόηση είναι η πιο γενναία μεταρρύθμιση που επιζητούμε, αναζητούμε και αποζητούμε. Προκειμένου η απορυθμισμένη Ελλάδα να γίνει μία κανονική χώρα.

Αν δεν αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν, η έξοδος από την κρίση των θεσμών και το τέλμα των αξιών δεν θα ταυτισθεί με την ημερομηνία εξόδου από τα μνημόνια .

Η Πολιτική συνεννόηση είναι η πιο γενναία μεταρρύθμιση που επιζητούμε, αναζητούμε και αποζητούμε. Προκειμένου η απορυθμισμένη Ελλάδα να γίνει μία κανονική χώρα.

Βλέποντας καθημερινά αυτά που συμβαίνουν γύρω μου και παρακολουθώντας τακτικά το κανάλι της «Βουλής» σκέφτομαι ότι τελικά έχουν δίκιο όσοι με θεωρούν ως «αθεράπευτα ρομαντικό». Δυστυχώς.

*βλ ειδικά το πρόσφατο βιβλίο μου «Στον αστερισμό του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ-Η Νέα Τουρκία και Εμείς» ( Εκδόσεις Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ)

Δημοφιλή