Σήμερα οι Βρετανοί αποφασίζουν για το εάν θα παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή όχι. Δε γνωρίζω ποιο λαμπρό μυαλό πρότεινε τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος αυτού και τώρα πια δεν έχει καμία σημασία. Η αντίρρηση βρίσκεται στις διαδικασίες που ανά πάσα στιγμή μπορούν να ενσκήψουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επειδή μάλλον το συντηρητικό κόμμα δε μπορούσε να βρει ένα τρόπο να επιλύσει τις εσωτερικές διαφορές του, αποφάσισαν να βάλουν την Ευρώπη και τον κόσμο στο βάσανο της δημιουργίας Θεμελιώδους Αβεβαιότητας. Διότι αυτό μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας σε περίπτωση Brexit.
Λες και δεν είναι αρκετό για τον κόσμο ότι δε μπορεί να βρει τα πατήματά του για να επιστρέψει στην αναπτυξιακή διαδικασία. Σ' αυτό προστέθηκε και η αμφισημία μεγάλων μερίδων των Βρετανών για το πώς βλέπουν τη θέση τους στον κόσμο. Σημειωτέον δε ότι αυτή η αμφισημία θα παραμείνει στον Ευρωπαϊκό ορίζοντα ως υποπροϊόν της διαδικασίας που ακολουθήθηκε ανεξαρτήτου αποτελέσματος. Πολύ περισσότερο εάν αποφασίσουν να φύγουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο σημείωμα αυτό δεν ασχολούμαστε με τις μικροοικονομικές και μακροοικονομικές επιπτώσεις της απόφασης αυτής που είναι επίσης ιδιαίτερα σοβαρές. Γύρω από το θέμα αυτό παρατηρείται μία σπάνια ομοφωνία οικονομολόγων ότι θα είναι μία αρνητική εξέλιξη για την Μ. Βρετανία, την Ευρώπη και τον κόσμο. Μάλιστα οι επιπτώσεις είναι διαφορετικές για την Μ. Βρετανία, διαφορετικές για διαφορετικές ομάδες πληθυσμού και επιχειρήσεων της Μ. Βρετανίας, διαφορετικές για την ευρωπαϊκή οικονομία και διαφορετικές για τις επιμέρους χώρες της Ευρώπης και ιδιαίτερες για την ελληνική οικονομία ως Ευρωπαϊκή περιφερειακή χώρα με ιδιαίτερα προβλήματα.
Θα θέλαμε μόνο να τονίσουμε τη συμβολή του όλου αυτού θέματος στην επαναδημιουργία εντάσεων υψηλής αβεβαιότητας όπου «δε γνωρίζουμε τι δε γνωρίζουμε». Μία παρόμοια κατάσταση είχε δημιουργηθεί κάποια στιγμή με την Lehman Brothers το 2008 οπότε και η οικονομική ευστάθεια όλου του κόσμου είχε απειληθεί. Λόγω όμως της εμπειρίας μας που έχουμε κερδίσει μετά το 1929 βρήκαμε τρόπους να την περιορίσουμε χωρίς πάντως να έχει ξεκαθαρίσει πλήρως ο ορίζοντας.
Η θεμελιώδης αβεβαιότητα θα διαμορφωνόταν όχι λόγω των οικονομικών επιπτώσεων ενός Brexit. Θα δημιουργούνταν κυρίως διότι ο τρόπος που βρήκαν οι Ευρωπαίοι να λύσουν τις σημαντικές διαφορετικές οπτικές τους στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής οργάνωσης και λειτουργίας περιλαμβάνει ακραία εργαλεία, όπως αυτά της αποδιάρθρωσης του ιδίου του οικοδομήματος.
Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να ξεκίνησε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο από διάφορες ανάγκες και αφετηρίες. Όμως σίγουρα πλέον καλύπτει την ανάγκη ένταξης των Ευρωπαϊκών εθνών σε ένα ευρύτερο σχηματισμό, για τον επηρεασμό και διαμόρφωση των πραγμάτων στον κόσμο στην Τρίτη χιλιετία. Η αποδυνάμωση αυτής της αναγκαίας τάσης μεγέθυνσης που εμφανίζουν όλα τα ανθρώπινα θεσμικά δημιουργήματα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα στοχεύει στην αντιμετώπιση της τυχαιότητας και των μείζονων αρνητικών συμβάντων. Η αγνόηση της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί ένδειξη πισωγυρίσματος του ανθρώπινου πολιτισμού ανοίγοντας μόνο σκοτεινές περιοχές.
Βεβαίως αντιλαμβανόμαστε όλοι πολύ καλά, ότι ένα γραφειοκρατικό θεσμικό τέρας καθοδηγούμενο από τις Βρυξέλλες, δε συνιστά την καλύτερη απάντηση στις εύλογες προσδοκίες μας. Αλλά αυτός δεν είναι λόγος να κοιτάζουμε πίσω.
Ας ξανακοιτάξουμε αυτό που έχουμε δημιουργήσει. Και να το επιδιορθώσουμε το ταχύτερο δυνατό.