Brexit, ένας Πανηγυρικός της Διαίρεσης

Οι πρώτες αντιδράσεις έπειτα από ένα κοσμοιστορικό γεγονός όπως το Brexit, όσα σενάρια και θεωρητικές αναλύσεις και αν είχαν προηγηθεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, είναι ανάμεικτες, μουδιασμένες και αντιφατικές, ακριβώς γιατί το μέλλον αποδεικνύεται πρωτόγνωρο, αχαρτογράφητο και απρόβλεπτο. Ας επιχειρήσουμε, όμως, να υπαινιχθούμε ορισμένα γρήγορα συμπεράσματα.

1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεχθεί μια τεράστια ήττα. Αντίθετα με την μέχρι σήμερα εξελισσόμενη διεύρυνση της με τη συμμετοχή χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, η Μεγάλη Βρετανία, η πέμπτη ισχυρότερη οικονομία στον κόσμο, αποφάσισε να αποχωρήσει. Η αμφιταλάντευση (και η ακαμψία) της Μεγάλης Βρετανίας απέναντι στη θεμελιώδη σύνθεση και βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ήταν ορατή εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο σήμερα μπαίνει τέλος στο αγγλοσαξονικό «extend and pretend» με την απόφαση για ρήξη.
2. Ο μύθος ότι το χρηματοπιστωτικό κατεστημένο του Σίτι ορίζει τις πολιτικές επιλογές της Μεγάλης Βρετανίας δοκιμάζεται. Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου (και μάλιστα, σύμφωνα με τα τελευταία δημογραφικά στοιχεία, οι λιγότερο εύποροι) συντάχθηκαν με την πεποίθηση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση των τεχνοκρατών και γραφειοκρατών τους απομυζά τις οικονομίες. Μένει να αποδειχθεί αν οι τεχνοκράτες της Μεγάλης Βρετανίας θα σπεύσουν να ασκήσουν πολιτικές υπέρ των συμφερόντων των ασθενέστερων στρωμάτων, με γνώμονα την θαμπή ισχύ μιας «εθνικής οικονομίας» στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας.
3. Η Γερμανία, ως ηγέτιδα πρωτοπορία της Ευρώπης τα έχει κάνει καταφανώς μούσκεμα. Κόντρα στα θρυλούμενα, ότι δηλαδή τώρα που οι δύστροποι Βρετανοί αποχωρούν από τη Ευρωπαϊκή Ένωση, το όραμα μιας γερμανοκεντρικής Ευρώπης θα εξελιχθεί απερίσπαστο και πιο συνεκτικό, μάλλον θα διαψευσθεί. Θα είναι δύσκολο για τη Γερμανία να ηγείται σε μια Ευρώπη χωρίς το αντίπαλο δέος, δίχως ισοδύναμες χώρες. Η Γαλλία βρίσκεται σε βαθιά οικονομική κρισή και βιώνει πολιτικά αδιέξοδα που, εν δυνάμει, σύντομα θα πυροδοτήσουν σημαντικές εξελίξεις. Συνολικά, οι γεωπολιτικές προκλήσεις, το προσφυγικό και η τρομοκρατία είναι τόσο σύνθετες και καθοριστικές μεταβλητές, ώστε η Γερμανία δύσκολα θα κατορθώσει να ηγηθεί ευέλικτα σε αχαρτογράφητα νερά.
4. Οι Βρυξέλλες δεν είναι το κέντρο της Ευρώπης. Ή μάλλον αποδεικνύονται ένα «κούφιο κέντρο», αδύναμο να απορροφήσει και να διαχειριστεί τις προκλήσεις που θέτει η παγκόσμια οικονομία, αλλά και τις ίδιες τις εσωτερικές κρίσεις της Ευρωζώνης. Υπήρξε μια εποχή που η ιδέα ότι η οικονομία της Ενωμένης Ευρώπης θα μπορέσει να ανταγωνιστεί τις αναδυόμενες αγορές, την Κίνα ή να μοιάσει με τις Ηνωμένες Πολιτείες αποτέλεσαν εύθυμα ιδεολογήματα. Σήμερα είναι πολλά και ραγδαία τα συστημικά ελατώμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλαφιασμένος μετά το αποτέλεσμα του Brexit, ο κ. Τουσκ δήλωσε ότι«δεν είναι ώρα για υστερικές αντιδράσεις» και ότι «η Ε.Ε δεν είναι μόνο ένα εγχείρημα του καλού καιρού». Ωστόσο το πρόβλημα είναι αφενός ότι η Ε.Ε εξελίσσεται σε ένα εγχείρημα του κακού καιρού και ότι ίσως μια κάποια δόση δημιουργικής υστερίας να είναι μια κάποια λύση στην γενικευμένη απάθεια των Βρυξελλών.

Αλαφιασμένος μετά το αποτέλεσμα του Brexit, ο κ. Τουσκ δήλωσε ότι«δεν είναι ώρα για υστερικές αντιδράσεις» και ότι «η Ε.Ε δεν είναι μόνο ένα εγχείρημα του καλού καιρού». Ωστόσο το πρόβλημα είναι αφενός ότι η Ε.Ε εξελίσσεται σε ένα εγχείρημα του κακού καιρού και ότι ίσως μια κάποια δόση δημιουργικής υστερίας να είναι μια κάποια λύση στην γενικευμένη απάθεια των Βρυξελλών...

5. Η πολιτική βία, ανάλογα με την πολιτικοιδεολογική αφετηρία της, συνήθως επηρεάζει τις εξελίξεις προς τα αντίστοιχα πολιτικά μονοπάτια. Δεν λειτουργεί, δηλαδή, ως αντισταθμιστικό και διορθωτικό σοκ, αλλά ενισχύει σε βάθος χρόνου, το στρατηγικό σχέδιο από το οποίο εκπορεύεται. Aρκει να αναζητήσετε τα πολιτικά κίνητρα πίσω από τις περισσότερες πολιτικές δολοφονίες και θα διαπιστώστετε ότι μακροπρόθεσμα έθεσαν τον προσανατολισμό προς τα άκρα δεξιά ή τα άκρα αριστερά αντίστοιχα.
6. «Ω ευγενικοί μου άνθρωποι, η ζωή είναι σύντομη...Αν ζούμε, ζούμε για να πατήσουμε πάνω στα κεφάλια των βασιλιάδων» έγραφε ο Σαίξπηρ στον Ερρίκο τον Δ'. Μένει να αποδειχθεί αν το πολιτικό σχέδιο του Brexit θα πατήσει, πράγματι, πάνω στη γραφειοκρατική κεφαλή της Ευρώπης, υλοποιώντας ένα εναλλακτικό σχέδιο για το μέλλον και τέμνοντας τον ιστορικό χρόνο. Ή απλώς «θα ανοίξει την πόρτα σε μεγάλη ασχήμια», όπως σημείωσε πρόσφατα ο Paul Krugman. H Μεγάλη Βρετανία αντέτεινε τη διαίρεση απέναντι στο «καθολικό» και η αρχή της διαιρεμένης Ευρώπης από σήμερα θα είναι στη ζωή μας ως θέαμα και ως πράξη.