Can Tunis: Η γειτονιά που η Βαρκελώνη δεν θέλει να θυμάται

Can Tunis: Η γειτονιά που η Βαρκελώνη δεν θέλει να θυμάται
JackF via Getty Images

Αν βρεθείτε στη Βαρκελώνη και μιλήσετε με ντόπιους που βρίσκονταν στην πόλη και πριν 20 χρόνια, μπορείτε να τους αναφέρετε το όνομα «Can Tunis» και να παρατηρήσετε την αντίδρασή τους, καθώς θα τους ξυπνήσετε ιδιαίτερες μνήμες. Πρόκειται για μια περιοχή που ισοπεδώθηκε από το δημοτικό συμβούλιο το 2004, επειδή είχε μετατραπεί σε εστία τοξικοεξαρτημένων ατόμων και εγκληματικότητας, όμως δεν ήταν ανέκαθεν έτσι.

Η γέννηση της «Casa Antuñez»

Κοιτάξτε κάτω από το Κάστρο Montjuïc προς το λιμάνι και θα δείτε μια τεράστια βιομηχανική περιοχή που φτάνει έως και το αεροδρόμιο. Για κάποιον που δεν είναι γνώστης της περιοχής, θα ήταν δύσκολο να φανταστεί, αντικρίζοντας αυτή την εικόνα, ότι εκεί υπήρξε ποτέ οτιδήποτε άλλο εκτός από αποθήκες, εμπορευματοκιβώτια, γερανούς. Ωστόσο, στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, αυτή η γωνιά της Βαρκελώνης φιλοξενούσε τα πάντα, από ιπποδρόμους για αστούς έως μερικούς από τους χειρότερους πυρήνες ναρκωτικών που συνάντησε ποτέ αυτή η πόλη.

Η αρχή αυτού που αργότερα έγινε γνωστό ως «Can Tunis» έγινε στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν η οικογένεια Antuñez μετακόμισε στην περιοχή, που τότε ονομαζόταν «Marina de Sants». Οι υγρότοποι της περιοχής αποξηράνθηκαν για γεωργικούς σκοπούς και η οικογένεια Antuñez έχτισαν έναν ξενώνα για ταξιδιώτες και εργάτες. Το όνομα αυτού; Casa Antuñez. Από τότε κι έπειτα, λειτούργησαν στην περιοχή πολλά εργοστάσια που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας κοινότητας εργαζομένων και τη μετεξέλιξη του προαστίου σε «Can Tunis», την καταλανική εκδοχή της ισπανικής ονομασίας «Casa Antuñez».

Στην πόλη, ωστόσο, δεν σύχναζαν μόνο εργάτες. Το Σεπτέμβριο του 1883, ο τοπικός σύλλογος ιππέων εγκαινίασε τον ιππόδρομο Can Tunis, ο οποίος εκτός από το χώρο των ιπποδρομιών, περιελάμβανε εστιατόρια και χώρους αναψυχής για την υψηλή κοινωνία της Βαρκελώνης. Με την πάροδο του χρόνου, ο ιππόδρομος χρησιμοποιήθηκε και για άλλες εκδηλώσεις, όπως ποδοσφαιρικοί αγώνες καθώς και χώρος εξάσκησης πιλότων. Από εδώ, εξάλλου, απογειώθηκε το πρώτο αεροπλάνο που πέταξε ποτέ στην Ισπανία, στις 12 Φεβρουαρίου 1910.

Η Can Tunis αλλάζει πρόσωπο

Με την έλευση του 20ου αιώνα, η περιοχή Can Tunis είχε γίνει σπίτι για την πολύ δεμένη κοινότητα της εργατικής τάξης, η οποία χαρακτηριζόταν από το αίσθημα του «ανήκειν» στην περιοχή. Η στέγαση ήταν επισφαλής και αποτελείτο κυρίως από ξύλινες καλύβες, όπου οι περισσότεροι κάτοικοι ζούσαν φτωχοί. Παρόλ′ αυτά, κυριαρχούσε η αίσθηση της κοινότητας και οι απόγονοι των κατοίκων που έζησαν εκεί έχουν μέχρι σήμερα να λένε ιστορίες του τότε και να νοσταλγούν την περιοχή με αγάπη.

Ωστόσο, η διαρκής βιομηχανοποίηση και ο αυξανόμενος αριθμός εργοστασίων οδήγησαν σε αύξηση της μετανάστευσης και, σταδιακά, άλλαξε ο κοινωνικός ιστός. Οι αγρότες και οι λιμενεργάτες αντικαταστάθηκαν από εργάτες των εργοστασίων και πολλοί Ισπανοί Ρομά μεταφέρθηκαν στην περιοχή. Στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου, το λιμάνι της πόλης βομβαρδίστηκε και έτσι η Can Tunis υπέστη σοβαρές απώλειες και ζημιές. Από τα μέσα του αιώνα, η γειτονιά είχε αρχίσει να αποτελεί πρόβλημα για το τοπικό συμβούλιο και στη δεκαετία του ’70 υπήρξαν σχεδιασμοί για να δημιουργηθούν νέες εστίες στέγασης για τους κατοίκους της Can Tunis.

Το project «Avillar Chavoros», που στην ισπανική τσιγγάνικη διάλεκτο σημαίνει «Ελάτε παιδιά», σχεδιάστηκε για τη μετεγκατάσταση σχεδόν 50 οικογενειών της Can Tunis. Το σχέδιο προέβλεπε το χτίσιμο νέων κατοικιών κοντά στο Montjuïc, ώστε η περιοχή του λιμανιού να αναμορφωθεί. Ωστόσο, η μετάβαση δεν έγινε τόσο ομαλή όσο ήλπιζε το τοπικό συμβούλιο, αφού πολλοί κάτοικοι αντιστάθηκαν στην μετεγκατάσταση ενώ όσοι παρέμειναν αντιμετώπισαν προβλήματα εγκληματικότητας: σύντομα, η βία που σχετιζόταν με τη διακίνηση και χρήση ναρκωτικών αλλά και οι ασθένειες έγιναν πραγματικότητα.

Το τέλος μιας εποχής

Τη δεκαετία του ’80, οι κάτοικοι συνήθισαν σε μια νέα «κανονικότητα»: τους αμέτρητους τοξικομανείς που περπατούσαν στους δρόμους της Can Tunis. Τα αρχεία αναφέρουν ότι η πόλη, στα χειρότερά της, λάμβανε το 70% των συρίγγων που μοίραζαν οι τοπικές φιλανθρωπικές οργανώσεις δηλαδή, σε απόλυτους αριθμούς, περισσότερες από 2.500 την ημέρα.

Εκείνη την περίοδο, οι αγοραπωλησίες ναρκωτικών γίνονταν χωρίς καμιά ενόχληση από την αστυνομία, τα παιδιά δεν πήγαιναν σχολείο και η ζωή στην Can Tunis κινούταν στο άκρο της κοινωνίας. Το 1994 το τοπικό συμβούλιο αποφάσισε να λύσει οριστικά το πρόβλημα, κατεδαφίζοντας την Can Tunis. Το ντοκιμαντέρ των Paco Toledo και José González Morandi, με το λακωνικό τίτλο «Can Tunis», κατέγραψε τους τελευταίους μήνες αυτής της καταδικασμένης κοινότητας.

Για ακόμη μια φορά, υπήρξαν λίγες οικογένειες που αρνούνταν να φύγουν, παρά την προσφορά στέγασης και οικονομικής βοήθειας από τις τοπικές αρχές. Για όσους είχαν γεννηθεί, μεγαλώσει και ζήσει στην Can Tunis, η ζωή έξω από αυτή θα ήταν ένας καινούριος και άγνωστος κόσμος, τον οποίο δεν ήταν πρόθυμοι να αγκαλιάσουν. Ωστόσο, έως το 2004 τελικά μεταφέρθηκαν και οι τελευταίες οικογένειες και άρχισαν τα πρώτα στάδια του σχεδίου για την ανάπλαση και επέκταση του λιμανιού, αξίας 6 εκ. ευρώ.

Σήμερα, όλο και λιγότεροι από τους τουρίστες που επισκέπτονται τη Βαρκελώνη έχουν ακούσει ή γνωρίζουν κάτι για την Can Tunis και, καθώς οι γενιές αλλάζουν, η μνήμη αυτής της ιστορικής γειτονιάς είναι καταδικασμένη να εξασθενίσει. Η μόνη ελπίδα για όσους πρόλαβαν να τη ζήσουν είναι ότι ίσως μια μέρα να ανακαλείται στις μνήμες των ανθρώπων περισσότερο ως η πάλαι ποτέ ακμάζουσα κοινότητα της εργατικής τάξης και λιγότερο ως το «καταφύγιο» των ναρκωτικών που κατέληξε στα τελευταία της χρόνια.

(Με πληροφορίες από theculturetrip.com)