Από την αναζήτηση της φιλοσοφικής λίθου στη σύγχρονη χημεία. Ένα υπέροχο ντοκυμαντέρ για την Χρυσή Εποχή της Επιστήμης του Ισλάμ

Ένα υπέροχο ταξίδι από την αλχημεία και την αναζήτηση της φιλοσοφικής λίθου στη σύγχρονη χημεία

Μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον 5ο αιώνα, ένα μεγάλο μέρος της γνώσης της φυσικής φιλοσοφίας «χάθηκε». Η διάλυση του εκπαιδευτικού συστήματος, η διάρρηξη των δομών ακόμη και η υποχώρησή της σε επίπεδο σε ιδιωτικής εκπαίδευσης, περιόρισε σημαντικά τη διάδοση της αποκτηθείσας γνώσης ενώ με την πάροδο των ετών τα γλωσσικά εμπόδια γίνονταν όλο και μεγαλύτερα. Κατά τους πρώτους αιώνες των Μέσων Χρόνων οι μεταφράσεις από την αρχαία ελληνική γραμματεία ήταν περιορισμένες στη Δύση η οποία βίωνε την παρακμή σε όλα τα επίπεδα- τουλάχιστον μέχρι την μικρή αναγέννηση της περιόδου του Καρλομάγνου.

Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο και στο ανερχόμενο Ισλάμ. Έργα αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων μεταφράζονται, από τα ελληνικά αλλά και από τα λατινικά, μελετούνται διεξοδικά- παρά τις αντιδράσεις που συχνά υπήρχαν για τον ωφελιμιστικό τους χαρακτήρα- και οι φυσικές επιστήμες συγκεντρώνουν το ζωηρό ενδιαφέρον φωτισμένων μελετητών με πρώτα την κοσμολογία του Αριστοτέλη, τα μαθηματικά του Πυθαγόρα και την ιατρική του Γαληνού. Μάλιστα μετά την ανακατάληψη της Ισπανίας από τους Χριστιανούς οι αραβικές βιβλιοθήκες αποτέλεσαν το βασικό ταμιευτήριο γνώσης της Δύσης.

Ως αποτέλεσμα αυτής της έντονης μεταφραστικής δραστηριότητας και της μελέτης των αρχαίων ελλήνων φυσικών φιλοσόφων η περίοδος μεταξύ του 9ου και 14ου αιώνα έχει χαρακτηριστεί και ως Χρυσή Εποχή της Επιστήμης και τότε μπήκαν και τα θεμέλια αυτής της επιστήμης που σήμερα ονομάζουμε χημεία, στην οποία ανήσυχα πνεύματα του Ισλάμ προσέφεραν, τα μέγιστα. Μελετητές του ισλαμικού κόσμου όπως ο Jabir Ibn Hayyan και ο Al-Razi, εισήγαγαν μια αυστηρή πειραματική προσέγγιση που έθεσε τις βάσεις για τις σύγχρονος επιστημονικές μεθόδους που ακολουθούνται.

Τα μυστικά αυτών των μελετητών, αφηγείται σε ένα πολύ ενδιαφέρον επεισόδιο του Science in a Golden Αge ο θεωρητικής της φυσικής Jim al-Khalili, ο οποίος ξεναγεί τον θεατή σε μια εξερεύνηση και αποκαλύπτει πως οι φυσικοί φιλόσοφοι της συγκεκριμένης περιόδου άρχισαν να μετατρέπουν τις δεισιδαιμονίες περί αλχημείας στην επιστήμη που σήμερα αποκαλούμε χημεία.

Ο αφηγητής, ξεκινά εξηγώντας την μεσαιωνική εμμονή με την αλχημεία- την προσπάθεια μετατροπής ενός κοινού αντικειμένου όπως ένα μη πολύτιμο μέταλλο σε χρυσό. Στη συνέχεια εξετάζει το έργο του Jabir Ibn Hayyan, ενός πολυμαθή που μεγάλωσε στο σημερινό Ιράν και στον οποίο πιστώνεται η εφαρμογή της πειραματικής προσέγγισης στην σύγχρονη χημεία.

Αν και οι προσπάθειες τους να δημιουργήσει χρυσό από ευτελή υλικά αποτυγχάνει, ο Jabir Ibn Hayyan κατά τη διαδικασία μαθαίνει πολλά για τα οξέα προσφέροντας πολύτιμες γνώσεις σε μετέπειτα φυσικούς.

Στη συνέχεια ο αφηγητής εστιάζει στο έργο των Al-Kindi και Al-Razi, οι οποίοι ανέπτυξαν ακόμη περισσότερο τις επιστημονικές πρακτικές βασίζονταν το έργο τους στην προσεκτική παρατήρηση και στα πειράματα. Η εμμονής τους με την ακρίβεια ήταν και το μεγαλύτερό τους προσόν.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες όμως είναι και οι αναφορές στο ντοκυμαντέρ για τους λόγους που οδήγησαν αυτούς τους πρωίμους επιστήμονες να αναπτύξουν συγκεκριμένες «χημικές μεθόδους», αφού αρκετοί εξ αυτών σχετίζονταν με τις παραδόσεις του ίδιου του Ισλάμ. Για παράδειγμα το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, του προσώπου και των ποδιών πριν την προσευχή. Αυτός ο απαράβατος όρος πολύ γρήγορα οδήγησε στην ανάπτυξη μιας ολόκληρη βιομηχανίας όπως η παραγωγή σαπουνιού αφού οι πρώτες μπάρες σαπουνιών, κατασκευάστηκαν στον ισλαμικό κόσμο.

Και κάπως έτσι, ξεκίνησε η μεγάλη περιπέτεια της ανάπτυξης της σύγχρονης χημείας.

Δημοφιλή