Κι όμως, υπάρχει κάτι που μπορεί να σε στείλει στο Διάστημα: Μια έκθεση στο Ρομάντσο

Κι όμως, υπάρχει κάτι που μπορεί να σε στείλει στο Διάστημα: Μια έκθεση στο Ρομάντσο

«Αλλά κανείς δεν θέλει να πιστέψει πως βασικό μας αίτημα υπήρξε πάντα κι είναι ο ουρανός! Κι όχι μόνο δικό μας, αλλά και ολόκληρων λαών. Πάντα επιμένουν να μας διδάσκουν αυτό το κάπως ύποπτο: επιστροφή στη γη. Μας αποκρύπτουν πως το φυσικό μας είναι να πετάμε, πως στην τελειωτική μορφή μας θα ‘χουμε φτερά. Γι’ αυτό και ανέκαθεν η νοσταλγία των ουρανών στα όνειρα των εφήβων, των εραστών και των παρθένων».

Αυτό το αίτημα, όπως εκφράστηκε από το Μάνο Χατζιδάκι τον Ιούνιο του ’79 στο Τρίτο Πρόγραμμα, αποτυπώνει στο κέντρο της Αθήνας, η έκθεση στο Ρομάντσο της οδού Αναξαγόρα. «Η Εποχή του Διαστήματος – Ηλεκτρική και Ηλεκτρονική Τέχνη στην Eλλάδα 1957-1989» δε μεταφέρει απλώς το όραμα μιας τεχνολογικής τέχνης στα εικαστικά και μουσικά πράγματα του τόπου∙ επιχειρεί να αιχμαλωτίσει μια εποχή και το όνειρο μια γενιάς στο αδύνατο. Μεγαλωμένος σε αυτήν τη γενιά, ο Θανάσης Μουτσόπουλος μιλά στη HuffPost Greece για την επιμέλεια της έκθεσης και την ομότιτλη έκδοση που κυκλοφορεί.

Θανάσης Μουτσόπουλος

«Η έκθεση ταξινομείται χρονολογικά από το 1957 έως το ’89. Γιατί, λοιπόν, αυτές οι χρονιές ως ορόσημα; Το ’57 έχουμε τον πρώτο δορυφόρο στο διάστημα, τον Σπούτνικ. Αυτό, αν θέλετε, είναι η αρχή της κούρσας του διαστήματος, οπότε ξεκινά επισήμως η αντιπαράθεση των δύο υπερδυνάμεων για το ποιος θα φτάσει πρώτος. Τα δύο πρώτα γκολ βάζουν οι Σοβιετικοί, στέλνοντας πρώτοι τον Σπούτνικ και το 1961 τον αστροναύτη Γκαγκάριν στο διάστημα. Οι Η.Π.Α. θ’ απαντήσουν το 1969, πατώντας στο φεγγάρι, κάτι που γνωρίζει η πλειοψηφία του κόσμου. Ξέρετε τι δε γνωρίζουν οι σημερινοί νέοι; Πότε πήγε ο τελευταίος άνθρωπος στο φεγγάρι. Αυτό, λοιπόν, συνέβη πριν από 45 χρόνια, το 1972, από τότε μέχρι σήμερα δεν πάτησε ποτέ άνθρωπος εκτός γης. Το ’89 έχουμε την πτώση του τοίχους του Βερολίνου και ό,τι αυτό σηματοδοτεί. Οπότε, το 2010 οι Η.Π.Α. αναστέλλουν το διαστημικό τους πρόγραμμα. Η Ελλάδα βέβαια, το ανήγγειλε φέτος… που να το φανταζόμασταν όταν ξεκινούσαμε την ιδέα της έκθεσης πριν από τέσσερα χρόνια!».

«Εμείς βέβαια έχουμε αυτό (και μου δείχνει τον καραγκιόζη αστροναύτη). Για να σοβαρευτούμε, όμως, τι σήμαινε κάποτε το διάστημα και η ανακάλυψή του σε μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα; Την απάντηση έδιναν τα παιδάκια που απαντούσαν αυθόρμητα στο ερώτημα τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις; Αστροναύτης. Έχουμε παιχνίδια στις βιτρίνες που είτε κατασκευάστηκαν στη χώρα μας, είτε εισήχθησαν κι αφορούν την έννοια του διαστήματος. Αντικείμενα μιας μοναδικής συλλογής, αληθινά δυσεύρετα».

Κωνσταντίνος Δοξιάδης

«Αυτή είναι μια παρτιτούρα του μουσικού Ανέστη Λογοθέτη, φέρει τον τίτλο μιας μελλοντικής πόλης του Δοξιάδη και είναι αφιερωμένη στον πολεοδόμο. Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης χρησιμοποιεί πρώιμους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και οραματίζεται την πόλη του μέλλοντος. Για τους συνθέτες της ηλεκτρονικής μουσικής στην Ελλάδα του ’60 λίγο-πολύ γνωρίζουμε το έργο του Ξενάκη, του Χρήστου, λιγότερο του Λογοθέτη. Έχει ενδιαφέρον, όμως, ότι δεν είχαμε ποτέ ένα συστηματικό κινηματογράφο επιστημονικής φαντασίας ούτε καν λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας. Σε σχέση με γειτονικές μας χώρες είχαμε πολύ λιγότερη επιστημονική φαντασία».

Παντελής Ξαγοράρης

«Ο Παντελής Ξαγοράρης είναι ο πρώτος Έλληνας που έκανε εικαστικά με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Κι ο υπολογιστής εκείνη την εποχή δεν είναι αυτό που έχουμε στο μυαλό μας σήμερα. Έπιανε χώρο, σχεδόν ένα ολόκληρο δωμάτιο με απίστευτο εξοπλισμό, όπου γύριζαν μπομπίνες, άναβαν φωτάκια, και η παραγωγή του σχεδίου έβγαινε από διάτρητες κάρτες με τρύπες, μέσα από μία διαδικασία δύο ημερών! Το συγκεκριμένο έκθεμα είναι από πλότερ της δεκαετίας του ’70. Αν τα βλέπατε στο εξώφυλλο ενός δίσκου της τέκνο, δε θα σας έκανε εντύπωση. Και μπορεί να μοιάζουν κάπως απλοϊκά με τις σημερινές δυνατότητες των υπολογιστών, τότε, όμως, ήταν εντελώς πρωτόλεια και πέρασαν απαρατήρητα! Ο Ξαγοράρης αν κι έκανε εκθέσεις μικρής εμβέλειας, ποτέ δεν έδειξε αυτά τα έργα σε γκαλερί. Ο γιος του έχει κάνει μια μεγάλη δωρεά στο ΕΜΣΤ κι ελπίζουμε κάποτε ότι αυτά τα πράγματα θα γίνουν γνωστά στο ευρύ κοινό».

«Τον Μίνω Αργυράκη οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε από τη συνεργασία του με το Μάνο Χατζιδάκι. Φιλοτεχνεί αυτήν τη σειρά για μικρό χρονικό διάστημα και τα ονομάζει ερωτικοδιαστημικά, eros space, όπου δείχνει σεξ στο διάστημα».

Γιώργος Ζογγολόπουλος

«Ένα από τα πρώτα κινητικά γλυπτά που έγιναν στην Ελλάδα είναι από το χέρι του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Θα ήθελα να είχα στην έκθεση 30 σαν κι αυτό, αλλά δυστυχώς υπάρχουν μόνο 3-4! Ο Ζογγολόπουλος είναι γνωστός στο ευρύ κοινό για τις ομπρέλες και για την παρουσία του στην πλατεία Ομονοίας. Την έχει σχεδιάσει δύο φορές, προπολεμικά με τις μούσες απ' όπου βγήκε και η έκφραση «τράβα να καθαρίσεις την καλλιόπη», γιατί είχε δημόσιες τουαλέτες κάτω απ’ τη μούσα Καλλιόπη. Και βέβαια, την πενταγωνική Ομόνοια, ιδιαίτερα γνωστή μας από τις ελληνικές ταινίες όπου είχαν πλάνα από τα σιντριβάνια. Αυτός ο άνθρωπος, στα τέλη της δεκαετίας του 60, κάνει ένα κινητικό ηλεκτρικό γλυπτό που δημιουργεί μια καλειδοσκοπική αίσθηση. Αυτό έμοιαζε τελείως ακατανόητο, γιατί ξέφευγε από την αντίληψη που είχαμε για το έργο τέχνης. Κι αυτό για μένα εκφράζει το πνεύμα της έκθεσης περισσότερο απ’ οτιδήποτε, δηλαδή είναι η εποχή του διαστήματος».

Κωστής Τριανταφύλλου

«Ο Κωστής Τριανταφύλλου ξεκίνησε να δουλεύει μαζί με τον Ζογγολόπουλο, κάνοντας κοινά έργα. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 αρχίζει να κάνει ηλεκτρικούς κεραυνούς. Επιχειρεί λοιπόν να δώσει τη διάσταση του ηλεκτρισμού μέσα από τον κεραυνό. Κι έχει ενδιαφέρον να δούμε ότι δύο άνθρωποι διαφορετικής γενιάς, ο Ζογγολόπουλος και ο Κωστής, συνευρίσκονται και δουλεύουνε μαζί».

«Όταν ξεκινάει η video art στην Αμερική τη δεκαετία του ’60, σημαίνει πράγματα σαν αυτό εδώ. Ήταν περισσότερο δηλαδή ένα είδος γλυπτικής, όπου χρησιμοποιούνται οι συσκευές, η τηλεόραση και το βίντεο, ως αντικείμενα. Άλλωστε, δεν μπορούσες να φανταστείς εκείνη την εποχή το σαλόνι χωρίς τηλεόραση».

«Για τα περισσότερα από τα πράγματα που δείχνουμε, δεν έχει γίνει έκθεση. Στην Ελλάδα δυστυχώς, πρέπει να πεθάνουμε πρώτα… δεν τα πάμε καλά με την καταγραφή των πραγμάτων. Μια τέτοια έκθεση ας πούμε, την βλέπουμε σ’ ένα χώρο “εναλλακτικό”, δεν τη βλέπουμε σ’ ένα μεγάλο μουσείο. Στο τελείωμα της έκθεσης, το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, έχουμε προγραμματίσει μια σειρά από διαλέξεις και συζητήσεις όπου θα πιάσουμε τα επιμέρους ζητήματα. Θα μιλήσουμε για τον Ζογγολόπουλο, για τη video art και βέβαια για το βιβλίο, που δεν έχει απλώς την αξία καταλόγου, αλλά συνιστά πολύτιμη καταγραφή μιας εποχής. Κι αυτό εν τέλει θέλαμε να δείξουμε: είναι μια περίοδος που δεν υφίσταται πια κι αυτό πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις. Μια μαγιά ανθρώπων ήταν αληθινά πρωτοπόροι και ρίσκαραν με το έργο τους, αντιμετωπίζοντας τη δυσπιστία ακόμη και τη χλεύη. Εκείνη την εποχή οι εφημερίδες ήταν εξαιρετικά συντηρητικές. Σήμερα μπορείς να πιάσεις έναν υπολογιστή και να φτιάξεις ηλεκτρονική μουσική ή ένα ψηφιακό έργο, κάνοντάς τα γνωστά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκείνη την εποχή όμως χρειαζόταν πολύς κόπος, γνώση και πολύ ρίσκο, ενώ κινδύνευες να περάσεις εντελώς απαρατήρητος… αν δε γινόσουν γραφικός, ήσουν αόρατος!».

«Αν με ρωτήσετε ποιος είναι ο σκοπός της έκθεσης, θέλουμε να δείξουμε λίγο στους νεότερους ότι υπήρχε μια εποχή που οι άνθρωποι ονειρευόντουσαν! Θέλανε πράγματα εξωφρενικά… οι σημερινοί νέοι δεν το ζουν αυτό πια. Τα παιδιά της εποχής δε ζουν με το όραμα αυτό, δεν πιστεύουν ότι θα γίνουν αστροναύτες όταν μεγαλώσουν. Νομίζω ότι είμαστε σε μια πολύ μετρημένη εποχή. Τα παιδιά πλέον ονειρεύονται να μπούνε στο δημόσιο. Αυτή λοιπόν η έκθεση μπορεί να τους φανεί ενδιαφέρουσα, γιατί εκφράζει το πνεύμα μιας εποχής, έναν άλλο κόσμο».

Η «Εποχή του Διαστήματος» φιλοξενείται στο Ρομάντσο (Αναξαγόρα 3-5) έως τις 10 Σεπτεμβρίου, με καθημερινή ελεύθερη είσοδο από 18.00 έως 23.00. Την έκθεση συνοδεύει το ομότιτλο βιβλίο (επιμ. Κωνσταντίνου Βασιλείου, Θανάση Μουτσόπουλου) από τις εκδόσεις Ασίνη.

Δημοφιλή