«Ο Μεγάλος Πόλεμος» ξεκινά από αυτήν την Πέμπτη στο Τριανόν και θα διαρκέσει μόλις μια εβδομάδα. Δεν πρόκειται, όμως, για προβολή ταινίας, αλλά για ένα εκθεσιακό γεγονός που συγκεντρώνει στο φουαγιέ του κινηματογράφου, κορυφαίους Γερμανούς δημιουργούς του 20ου αιώνα: Κόλβιτς, Γκρος, Ντιξ, Μαρκς, Μπάρλαχ, όλη η γενιά των καλλιτεχνών που αρχικά πίστεψε στις σειρήνες της εθνικής ολοκλήρωσης που έφερε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η γενιά στη συνέχεια, θα καταστεί μαχητικός αντίπαλος του γερμανικού φασισμού και θα σηματοδοτήσει, με την πρώτη Ντοκουμέντα μεταπολεμικά, την αμετάκλητη στροφή του γερμανικού πνεύματος στο όραμα της ευρωπαϊκής ενότητας.
Τα έργα ανήκουν στη συλλογή ενός ξεχωριστού γκαλερίστα, του Στέφαν Σρερ, που ήρθε στην Αθήνα, μαγεύτηκε από αυτήν και μετέφερε την έδρα της από το Βερολίνο στην ελληνική πρωτεύουσα. Η γκαλερί FreshEggs ανήκει στην κατηγορία των POP UP γκαλερί, δηλαδή της εγκατάστασης και παρουσίασης εκθέσεων τέχνης μέσα σε ετερόκλητους χώρους με εντελώς διαφορετικές χρήσεις. Ο διατηρητέος κινηματογράφος στην Πατησίων φιλοξενεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη συλλογή του Σρερ, δίνοντας την ευκαιρία στο αθηναϊκό κοινό - ειδήμονες και μη – να γνωρίσουν σπάνια μουσειακά έργα. Ο συλλέκτης, γκαλερίστας και εικαστικός από το Σβερίν της ανατολικής Γερμανίας παρίσταται καθημερινά και απαντά σε ερωτήσεις του κοινού τις ώρες λειτουργίας του κινηματογράφου.
Οι καλλιτέχνες της έκθεσης
Ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει ο Γκέρχαρντ Μαρκς (1889-1981), συνεργάτης του διάσημου αρχιτέκτονα και ιδρυτή του Μπαουχάους, Βάλτερ Γκρόπιους, κι από τους πρώτους που δίδαξαν στην περίφημη σχολή. Ενώ είχε ήδη αποχωρίσει από το Μπαουχάους για να ακολουθήσει μια επιτυχημένη προσωπική πορεία, ήρθε η άνοδος του ναζισμού. Ο Μαρκς υπέστη διωγμούς από το καθεστώς, όπως άλλωστε και το σύνολο των πρωτοποριακών καλλιτεχνών της Γερμανίας της εποχής. Απολύθηκε από την κρατική σχολή καλών τεχνών στην οποία δίδασκε και του απαγορεύθηκε να διδάσκει και να εκθέτει. Επισκεπτόταν συχνά την χώρα μας και το 1960 απέκτησε ένα μικρό σπίτι στην Αίγινα, όπου ζούσε και εργαζόταν τα καλοκαίρια. Όπως μας λέει ο Σρερ, το έργο του είναι βαθιά επηρεασμένο από την ελληνική αρχαιότητα και μυθολογία. Χαρακτηριστική της τέχνης του είναι η σειρά ξυλογραφιών σχετικά με τον Ορφέα.
Ο Γκέοργκ Γκρος, άλλος μεγάλος της έκθεσης, γεννήθηκε το 1893 στο Βερολίνο και μοίρασε τη ζωή του κυρίως στην Γερμανία και την Αμερική, αφήνοντας πίσω του μερικές από τις πιο αιχμηρές γελοιογραφίες. Ο Γκρος μετά από συλλήψεις, προσβλητικές ενέργειες εναντίον του Γερμανικού στρατού και ανάλογα πρόστιμα, εγκατέλειψε τη Γερμανία το 1932, μια χρονιά πριν ο Χίτλερ γίνει καγκελάριος.
Η πιο εμβληματική μορφή στο Τριανόν είναι ο ζωγράφος και χαράκτης Ότο Ντιξ (1891-1969), από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γερμανικού εξπρεσιονισμού και της «νέας αντικειμενικότητας». Είχε καταταγεί εθελοντικά στον γερμανικό στρατό το 1914 και τραυματίστηκε επανειλημμένα πολεμώντας στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου. Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, όταν ο Ντιξ ήταν πλέον αναγνωρισμένος, ένας Βερολινέζος έμπορος τέχνης και εκδότης δημοσίευσε το λεύκωμα με τίτλο «ο Πόλεμος», μια σειρά χαρακτικών στα οποία ο καλλιτέχνης διεκτραγωδούσε με ωμό ρεαλισμό τη φρίκη του πολέμου. Παράλληλα με τις αναφορές του στον πόλεμο, ο Ντιξ απεικόνισε μέσα στο έργο του την αθλιότητα και εξαχρείωση της γερμανικής κοινωνίας στη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Η θεματολογία αλλά και το απροκάλυπτα τολμηρό, γκροτέσκο στυλ του ήταν η αφορμή να συμπεριληφθεί στους «εκφυλισμένους» καλλιτέχνες από το ναζιστικό καθεστώς. Συχνές είναι οι θρησκευτικές αλληγορίες στο έργο του, ενώ στην έκθεση παρουσιάζονται λιθογραφίες του από την εικονογράφηση για τα «Κατά Ματθαίον Πάθη».
Ο Ερνστ Μπάρλαχ (1870-1938), γνωστός γλύπτης του εξπρεσιονισμού, παρουσιάζεται με δύο λιθογραφίες. Το 1927 πήρε παραγγελία για ένα μνημείο πεσόντων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια μπρούτζινη μορφή φυσικού μεγέθους που κρεμάστηκε σε οριζόντια θέση στον καθεδρικό ναό του Gustrow. To 1937 οι ναζί έλιωσαν το έργο ως «εκφυλισμένο», αλλά ευτυχώς σώθηκε η μήτρα του. Έτσι, το έργο χυτεύεται ξανά και τοποθετείται ως μνημείο πεσόντων στους δύο πλέον παγκόσμιους πολέμους, στο μισοκατεστραμένο ναό της Antoniterkirche της Κολωνίας.
Η φρίκη του πολέμου καταγράφηκε σθεναρά και στο έργο της μεγάλης χαράκτριας Κέτε Κόλβιτς (1867 – 1945). Σπούδασε καλές τέχνες στο Βερολίνο και άρχισε την παραγωγή των περίφημων χαρακτικών της το 1880. Το 1914 ο γιος της Peter σκοτώθηκε με τις πρώτες εχθροπραξίες στο μέτωπο της Φλάνδρας. Ο χαμός του τη στιγμάτισε δια βίου και την έσπρωξε στον πασιφισμό και το σοσιαλισμό. Τον Αύγουστο του 1932 το μνημείο για το γιο της Πέτερ με τον τίτλο “Οι Γονείς” βρίσκει τη θέση του στο γερμανικό στρατιωτικό κοιμητήριο, στο χωριό Vladslo της Φλάνδρας. Η Κόλβιτς υπήρξε η πρώτη εκλεγμένη γυναίκα στην Πρωσική Ακαδημία των τεχνών, αλλά το 1933 οι Ναζί την απομάκρυναν χαρακτηρίζοντας το έργο της “εκφυλισμένο”. Στην έκθεση παρουσιάζονται σπάνια χαρακτικά από το πρώιμο έργο της.
«Ο Μεγάλος Πόλεμος» φιλοδοξεί να πυροδοτήσει μία συζήτηση σχετικά με τα αίτια που μετέτρεψαν την Ευρώπη σε ένα απέραντο σφαγείο, κατά το πρώτο ήμισυ του περασμένου αιώνα. Καθώς εμφανίζονται πάλι σύννεφα διάσπασης στη γηραιά ήπειρο, με την άνοδο της ακροδεξιάς και του εθνολαϊκισμού, ρωτήσαμε τον Σρερ αν η έκθεση ενέχει κι ένα χαρακτήρα επικαιρότητας.
«Yes! Just look at the art».
Ο Μεγάλος Πόλεμος εγκαινιάζεται στον κινηματογράφο Τριανόν (Κοδριγκτώνος 21 & Πατησίων 101, Μετρό Βικτώρια) την Πέμπτη 29 Ιουνίου στις 20.30 και διαρκεί έως τις 5 Ιουλίου. Τηλ: 210 8215469