«Πρόκειται για πολύτιμο αρχειακό υλικό που θα άξιζε να μελετηθεί στα πλαίσια μιας έρευνας για την τότε οικονομική συγκυρία της Θεσσαλονίκης, αλλά και γενικότερα. Εδώ κι εκεί, ωστόσο, ανάμεσα στις εμπορικές δοσοληψίες, με τον επιτακτικό τους χαρακτήρα, την αγωνία ή την ανυπομονησία, ξεχωρίζουν, σαν μια ανάσα, και κάποιες σπάνιες υπενθυμίσεις της "άλλης" ζωής, όπως το τηλεγράφημα-αίνιγμα κάποιου Γιάννη προς την Νυμφοδώραν Ευγενίδου: Αμέσως σήμερον αναχώρησης έστω μόνη σου δικαιολογία δεν χωρεί... Γιάννης».
Ο Σπύρος Στάβερης μιλάει για τις εικόνες που έφτιαξε μέσα από τις λέξεις, αποδεχόμενος την πρόταση του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης να αποτυπώσει με τον φακό του, τα τηλεγραφήματα (εμπορικού κυρίως χαρακτήρα), από τη συλλογή του Μουσείου Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ- δωρεά Μιχάλη Τσιπίδη.
Γιατί είπατε ναι σ’ αυτήν την πρόταση;
Αποδέχομαι με ιδιαίτερη χαρά κάθε πρόταση που μου δίνει την ευκαιρία να μεταφράσω μια ιδέα σε φωτογραφίες. Η συγκεκριμένη πρόταση του Μουσείου Φωτογραφίας έθεσε την Ιστορία, που ήταν και το παλαιότερο αντικείμενο των σπουδών μου, στον πυρήνα μιας φωτογραφικής αναζήτησης, που σε άλλες περιπτώσεις πραγματοποιείται και εξαντλείται λίγο πολύ "περιφερειακά".
Από τη μια το τηλεγράφημα, που φημίζεται για τη λακωνικότητα του κι από την άλλη η φωτογραφία που είναι πιο «φλύαρη», κάποιοι την ισοδυναμούν με 1000 λέξεις... Πως «μεταφράσατε» σε εικόνες αυτά τα τηλεγραφήματα;
Τα περισσότερα τηλεγραφήματα της συλλογής του κ. Μιχάλη Τσιπίδη ήταν εμπορικής φύσης. Λίγα ήταν εκείνα που αφορούσαν σε πιο προσωπικά ζητήματα, όπως σ' έναν γάμο, μία κηδεία, ευχές για κάποια γιορτή, μία εσπευσμένη άφιξη, κλπ. Επόμενο ήταν η φωτογραφία να λειτουργεί και αυτή "στεγνά", αν και νομίζω πως με μια πιο διευρυμένη χρονικά προσέγγιση υπήρχε η δυνατότητα για περισσότερο συναίσθημα, για περισσότερο ζωντανό ανθρώπινο στοιχείο.
Πόσο καιρό κράτησε η φωτογραφική σας περιπλάνηση στην Θεσσαλονίκη; Σε ποιά μέρη, ποιούς χώρους κινηθήκατε;
Χάρη στην ομάδα του Μουσείου, μπορέσαμε και αξιοποιήσαμε κάποιες άδειες σε ιστορικούς χώρους, όπως μουσεία, νεκροταφεία, κλπ. Ο περιορισμένος χρόνος της φωτογραφικής καταγραφής δεν μας επέτρεψε δυστυχώς να διευρύνουμε το πεδίο της έρευνας και να αναζητήσουμε πρόσωπα συγγενικά με τους αποστολείς των τηλεγραφημάτων, ή και να εντοπίσουμε τις κατοικίες τους εκείνης της εποχής, πράγμα εφικτό εφόσον οι διευθύνσεις αναφέρονται στα τηλεγραφήματα. Επίσης, λείπει ατυχώς και μία υπόμνηση του εβραϊκού στοιχείου της πόλης, καθώς πολλά τηλεγραφήματα αποστέλλονταν από τον Εβραίο έμπορο Cohen.
Θυμάστε μια ωραία ιστορία από τη διάρκεια των φωτογραφήσεων;
Σημαντική εμπειρία ήταν η επίσκεψη σ' ένα βυρσοδεψείο της βιομηχανικής ζώνης της Θεσσαλονίκης, που μας υπενθύμισε πόσο απουσιάζει στην Ελλάδα μία μεγάλη φωτογραφική έρευνα που να αφορά στον κόσμο της εργασίας. Έκπληξη αποτέλεσε και η ανακάλυψη του Μουσείου 'Άγριας Πανίδας & Ενυδρείο Γλυκέων Υδάτων" του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου στην περιοχή του Φοίνικα.
Ποια κεντρική ιδέα διατρέχει τις φωτογραφίες της έκθεσης;
Μέσα από μία συστηματική αποδελτίωση, προσπαθήσαμε να ξεχωρίσουμε ανάμεσα στα 300 τηλεγραφήματα αυτά που θα μας επέτρεπαν αντικειμενικά μία σημερινή φωτογραφική απεικόνιση και παραπομπή, έστω κάπως ελλειπτική. Το θέμα δεν εξαντλήθηκε, όμως, και σίγουρα μπορεί να υποστηρίξει και μια πιο υποκειμενική ματιά.
Spyros Staveris
ΛΟΓΟΣ VI: ΤΟ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ
Από τη συλλογή του Μουσείου Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ –
Δωρεά Μιχάλη Τσιπίδη / Φωτογραφική αποστολή Σπύρου Στάβερη
Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
(Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων ΜΒΠ «Ευτυχία Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου» / Λεωφ. Στρατού 2, τηλ: 2313306400)
Διάρκεια: 24/04-30/09/15
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 08.00-20.00
Η έκθεση πραγματοποιείται με αφορμή τη δωρεά της συλλογής αυθεντικών (vintage) τηλεγραφημάτων του Μιχάλη Τσιπίδη στο Μουσείο Τηλεπικοινωνιών του ΟΤΕ.
Παρουσιάζονται περίπου 70 πρωτότυπα τηλεγραφήματα, κυρίως εμπορικού χαρακτήρα, από τις διαφορετικές τηλεγραφικές υπηρεσίες με έδρα τη Θεσσαλονίκη από το 1870 μέχρι το 1956 (η Οθωμανική Αυτοκρατορική Τηλεγραφική Υπηρεσία, η Βουλγαρική, η Σερβική, η Αγγλική Eastern Telegraph Company και η μετεξέλιξή της, η Cable and Wireless, η Αγγλική Cable Telegraph Company, η Eλληνική Ταχυδρομική Τηλεγραφική Τηλεφωνική Υπηρεσία και ο ΟΤΕ).