Δύο χρόνια έχουν περάσει από την 21η Σεπτεμβρίου όταν ο τριαντατριάχρονος Ζαχαρίας (Ζακ) Κωστόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή έξω από ένα κοσμηματοπωλείο στην οδό Γλάδστωνος, κοντά στην Πλατεία Ομονοίας. Μία υπόθεση που αρχικά είχε το χαρακτήρα ληστείας ( τα ΜΜΕ τον χαρακτήρισαν ένοπλο ληστή) εξελίχθηκε σε μία διαμαρτυρία κατά της ανθρώπινης και αστυνομικής βίας, σε ένα μεγάλης διάρκειας στιγμιότυπο του αγώνα που δίνουν καθημερινά αρκετοί άνθρωποι για το δικαίωμά τους να εκφράζονται και να επιλέγουν ελεύθερα το ποιοι είναι. Μία υπόθεση που τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας και απασχόλησε την κοινή γνώμη για ένα μεγάλο διάστημα. Αναμένεται να κλείσει στις 21 Οκτωβρίου, την ημέρα της εκδίκασης της υπόθεσης Ζακ.
Ποιός ήταν ο Ζακ
Γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1985 από Έλληνες μετανάστες, μεγάλωσε στην Ελλάδα, αργότερα έφυγε ξανά στο εξωτερικό και ξαναέπεστρεψε. Ήταν ομοφυλόφιλος, οροθετικός και ακτιβιστής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και οργανώσεων που ασχολούνται με τα δικαιώματα οροθετικών ανθρώπων. Εργάστηκε σε κέντρο πρόληψης για τον HIV και έγραφε στο διαδίκτυο για θέματα που αφορούν τον HIV, τη σεξουαλικότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η προφητική του δήλωση
Συγκλονιστική είναι η συνέντευξη που παραχώρησε στο 3pointmagazine τον Φεβρουάριο του 2017. Αναφέρει χαρακτηριστικά:« Όταν βλέπεις να επιτίθενται σε κάποιον, γιατί κοιτάς από την άλλη;». Αυτή τη στιγμή που το διαβάζουμε, η δήλωσή του φαίνεται μοιραία.
Ολόκληρη η δήλωσή του: «Όταν βλέπεις να επιτίθενται σε κάποιον, γιατί κοιτάς από την άλλη; Δε λέω να παίξεις ξύλο γιατί ούτε εγώ το έχω με το ξύλο αλλά μπορείς να βάλεις μια φωνή. Να κάνεις κάτι, να αντιδράσεις με κάποιον τρόπο. Για παράδειγμα, την επίθεση που δέχτηκα ως περιστατικό όταν το έγραψα, στο Facebook είχα θεωρητική αλληλεγγύη και συμπαράσταση. Όμως σκεφτόμουν από όλους εσάς όταν το βλέπετε στο δρόμο, γιατί δεν κάνετε κάτι;»
Το περιστατικό
Την Παρασκευή 21 Σεπτεμβρίου 2018, σε κοσμηματοπωλείο επί της οδού Γλάδστωνος, στην Ομόνοια, εισήλθε, απόντος του καταστηματάρχη, ένας νεαρός που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αυτοπτών μαρτύρων είχε σκοπό να ληστέψει το κατάστημα, κάτι το οποίο όμως αργότερα αμφισβητήθηκε ως εκδοχή.
Ο νεαρός εγκλωβίστηκε μέσα στο κατάστημα, λόγω του μηχανισμού ασφαλείας της κεντρικής πόρτας, και προσπαθώντας να δραπετεύσει, χρησιμοποίησε πρώτα έναν πυροσβεστήρα για να σπάσει την πόρτα, και έπειτα έσπασε τα τζάμια της βιτρίνας και κυλίστηκε έξω από το κατάστημα. Στην προσπάθειά του να βγει, και ενώ είναι πεσμένος στο σωρό με σπασμένα κρύσταλλα της βιτρίνας δέχθηκε βίαιη επίθεση με κλωτσιές επί της κεφαλής από τον ιδιοκτήτη του καταστήματος και έναν περαστικό.
Όταν κατέφθασε το ΕΚΑΒ, ο αιμόφυρτος Κωστόπουλος δέχθηκε τις πρώτες βοήθειες αλλά επιχείρησε να ξεφύγει, αρπάζοντας ένα κομμάτι γυαλί και απειλώντας όποιον προσπαθούσε να τον σταματήσει. Ωστόσο, έχοντας φτάσει πλέον και η αστυνομική δύναμη, ο Κωστόπουλος έπεσε στο έδαφος ύστερα από χτύπημα αστυνομικού που τον κυνηγούσε. Αργότερα, του πέρασαν χειροπέδες, ενώ από βίντεο που δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο (επιθυμία του συντάκτη να μην αναπαραχθούν ξανά λόγω των ειδεχθών εικόνων) φαίνεται να δέχεται χτυπήματα από αστυνομικούς καθώς βρισκόταν στο έδαφος. Κατά την διάρκεια της διακομιδής, ο 33χρονος Κωστόπουλος πέθανε.
«Υπερασπίστηκα την ζωή μου...»
Ο 73χρονος κατηγορούμενος, που αφέθηκε ελεύθερος με όρους καθώς για την κατηγορία που του αποδίδεται (θανατηφόρα βλάβη, η οποία είχε επακόλουθο τον θάνατο και επικίνδυνη σωματική βλάβη) δεν προβλέπεται προσωρινή κράτηση, υποστήριξε με υπόμνημα που παρέδωσε στον ανακριτή ότι λειτούργησε «παρασυρόμενος» από άλλους συγκεντρωμένους και εξαιτίας «της συμπεριφοράς του άνδρα» ο οποίος είχε μπει παράνομα στο μαγαζί του. Φέρεται επίσης να υποστηρίζει, πως ο Ζακ Κωστόπουλος είχε μαζί του μαχαίρι όταν μπήκε στο μαγαζί ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, ανέφερε πως και στην προσπάθεια του να απεγκλωβιστεί από τον χώρο το θύμα κρατούσε μαχαίρι. Κατά τον κατηγορούμενο από την κατάσταση που αντιμετώπισε «υπέλαβε» κίνδυνο ζωής και έτσι έδρασε υπό το κράτος φόβου και ταραχής.
Όπως φέρεται να υποστηρίζει ο κοσμηματοπώλης «βρισκόμουν υπό το κράτος έντονης ταραχής λόγω της συμπεριφοράς του άνδρα. Είχε μπει παράνομα μέσα στο κατάστημά μου και είχε καταστρέψει πλήρως τη βιτρίνα».
Ο κατηγορούμενος αναφέρει επίσης πως «λόγω της αναστάτωσης του εσωτερικού του καταστήματος, της αφαίρεσης του πολύτιμου εμπορεύματος μου και επειδή δεν είχε φτάσει ακόμα η αστυνομία και μπροστά στον επικείμενο κίνδυνο να βγει ο άνδρας έξω σε κατάσταση αμόκ, ενήργησα για την προάσπιση της ζωής μου και της προσβαλλόμενης περιουσίας μου, παρασυρόμενος στην ατυχή αντίδρασή μου».
Άκαρπη απέβη η έρευνα της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών της ΕΛ.ΑΣ. για την ταυτοποίηση δαχτυλικών αποτυπωμάτων στο μαχαίρι που βρέθηκε εντός του κοσμηματοπωλείου, όπου εισήλθε ο Ζακ Κωστόπουλος.
Αξιόπιστη μαρτυρία που βρισκόταν στη διάθεση της Αστυνομίας είχε αναφέρει, μάλιστα, ότι το μαχαίρι αρχικά είχε βρεθεί εκτός του καταστήματος και ότι άγνωστο άτομο το πήρε και το πέταξε στο εσωτερικό του.
«Όταν φτάσαμε ήταν αιμόφυρτος και ημιλιπόθυμος»
Στο πλαίσιο Διοικητικής Εξέτασης για να διαπιστωθεί από το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. τι ακριβώς συνέβη τη μοιραία ημέρα και τι δεν έγινε σωστά από την πλευρά της Αστυνομίας, οι αστυνομικοί που χειρίστηκαν το συμβάν έδωσαν καταθέσεις.
«Σας αναφέρω ότι την 21η Σεπτεμβρίου εκτελούσαν διατεταγμένη υπηρεσία δίκυκλης περιπολίας στο κέντρο των Αθηνών. Κατά τις 14.55 λάβαμε σήμα από το κέντρο της Άμεσης Δράσης για ενίσχυση της ομάδας Ζ, σχετικά με ληστεία σε κοσμηματοπωλείο επί της οδού Γλάδστωνος όπου ο δράστης κρατείτο από πολίτες που βρίσκονταν στο σημείο. Άμεσα μεταβήκαμε στο σημείο όπου και διαπιστώσαμε το φερόμενο ως δράστη αιμόφυρτο έμπροσθεν του καταστήματος και συγκεκριμένα στη σπασμένη βιτρίνα του κοσμηματοπωλείου, βρισκόμενος σε μία ημιλιπόθυμη κατάσταση να κρατά με τα χέρι του το λαιμό του και να φέρει τραύματα πιθανόν από τα σπασμένα γυαλιά στα χέρια και στο κεφάλι του.
Το σενάριο της ληστείας απορρίφθηκε
Μεταγενέστερο βίντεο ανέτρεψε εκ νέου τα γεγονότα, δείχνοντας ότι ο Κωστόπουλος δέχτηκε τραμπουκισμό την ώρα που προσπαθούσε να μπει σε διπλανό ταχυφαγείο για να πάρει ένα μπουκάλι νερό, ενώ υπάρχει μαρτυρία νεαρής κοπέλας ότι φώναζε για βοήθεια πριν εισέλθει στο κοσμηματοπωλείο, απομακρύνοντας το σενάριο ληστείας ή κλοπής αφού ο Κωστόπουλος παρέμεινε για αρκετά λεπτά έξω από το ταχυφαγείο κρατώντας μόνο ένα μπουκάλι νερό.
Οι τοξικολογικές εξετάσεις
Οι τοξικολογικές εξετάσεις στη σορό του Κωστόπουλου βγήκαν αρνητικές και για τις πέντε κατηγορίες (Οπιούχα, Κοκαίνη/Μεταβολίτες, Αμφεταμίνες/Μεταμφεταμίνες, Βενζοδιαπεζίτες, Μεθαδόνη/Μεταβολίτες) καθώς και για αλκοόλ, απομακρύνοντας και το σενάριο του θανάτου από ναρκωτικές ουσίες. Ο ανακριτής της υπόθεσης, αν και έχει ζητήσει επανειλημμένως την αποστολή κρίσιμων στοιχείων για την πορεία της έρευνας, όπως είναι οι καταγραφές των διαβιβάσεων από τα κέντρα επιχειρήσεων της ΕΛ.ΑΣ. και του ΕΚΑΒ, δύο χρόνια μετά το συμβάν εξακολουθεί να μην τις διαθέτει.
Η οικογένεια ζητά δικαιοσύνη
Ο τραγικός θάνατος του Ζακ καταρράκωσε την οικογένειά του, τους φίλους και τις φίλες του και την ευρύτερη κοινότητα ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Σε μια συγκινητική αφήγηση στην HuffPost, η μητέρα του, Ελένη Κωστοπούλου, αποκαλύπτει πώς αντιμετωπίζει το θάνατο του Ζακ και γιατί είναι αποφασισμένη να επιδιώξει την απόδοση δικαιοσύνης για τον γιο της.
Η Ελένη είναι μητέρα τριών γιών, που δούλεψε σχεδόν σε όλη τη ζωή της ως δασκάλα. Δίδαξε στα παιδιά της να είναι ευγενικά, να δείχνουν σεβασμό και να σκέφτονται τους άλλους ανθρώπους. Πιστεύει ότι η αγάπη και η ελευθερία επιλογής αποτελούν υπέρτατες αξίες.
«Ο Ζακ ήταν ο πρωτότοκός μου. Ήταν ένα λαμπρό γλυκό μικρό αγόρι που φώτιζε τη ζωή μου σαν ένα τεράστιο αστέρι. Τον έλουζα με την αγάπη και τη φροντίδα μου. Συνήθιζε να κρατά το αγαπημένο του λούτρινο ζωάκι, τον πίθηκό του, και πάντα να χαμογελά.Καθώς μεγάλωνε, μπορούσα να δω καθαρά πόσο ευγενικός και συμπονετικός ήταν. Ποτέ δεν τον άκουσα να λέει κακή λέξη σε κανέναν, και καταλάβαινε τα συναισθήματα των ανθρώπων και τους συμπονούσε.Στην πέμπτη τάξη, ο δάσκαλός του μου είπε ότι ο Ζακ ήταν ο μοναδικός μαθητής που έκανε παρέα με ένα ξένο αγόρι που είχε έρθει στην τάξη. Ανέπτυξε μια καλλιτεχνική πλευρά, αγαπούσε τον χορό και άκουγα συχνά την τραγουδιστή φωνή και τα χορευτικά του βήματα στο δάπεδο του υπνοδωματίου», αναφέρει απόσπασμα της αφήγησης.
Η δίκη και ο κρίσιμος Οκτώβρης
Στις 21 Οκτωβρίου 2020 προσδιορίστηκε η δίκη -ενώπιον του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου- των έξι κατηγορουμένων για τον θάνατο του Ζακ.
Ενώπιον του δικαστηρίου παραπέμπονται να δικαστούν δύο καταστηματάρχες, ο κοσμηματοπώλης και ο μεσίτης που καταγράφηκαν σε βίντεο να χτυπούν βάναυσα τον 33χρονο, ο οποίος -για άγνωστο λόγο- είχε μπει στο κατάστημα του πρώτου, καθώς και τέσσερις αστυνομικοί που είχαν μεταβεί στο σημείο.
Οι κατηγορούμενοι είναι αντιμέτωποι με την κατηγορία της θανατηφόρας σωματικής βλάβης.
Το δικαστικό συμβούλιο είχε απορρίψει τις αιτιάσεις της οικογένειας του ακτιβιστή, η οποία ζητούσε την αναβάθμιση της κατηγορίας σε ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο. Το αίτημα της οικογένειας είχε ως βασική επίκλησή του την ιατροδικαστική έκθεση που συνέδεσε τον θάνατο με τον άγριο ξυλοδαρμό του 33χρονου από τον κοσμηματοπώλη και τον μεσίτη.
Στις 7 Οκτωβρίου είναι η δικαστική απόφαση και για τον Παύλο Φύσσα.
Ο φετινός Οκτώβριος αναμένεται να είναι ένας σημαντικός μήνας για την απόδοση δικαιοσύνης, σε δύο υποθέσεις, που ανθρώπινες ζωές χάθηκαν χωρίς κανέναν απόλύτως λόγο. Δύο δίκες που υπερασπίζονται το δικαιωμα στην ελεύθερη έκφραση και γνώμη. Δύο αποφάσεις που δεν αφορούν μόνο τις οικογένεις των θυμάτων, αλλά και όλους τους ανθρώπους που καθημερινά τους στερούνται, τα κατα τα αλλα θεσπισμένα, δικαιώματα τους.