Στην παρούσα ιστοσελίδα δημοσιεύτηκαν δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα για το διαδίκτυο. Του Αθανάσιου Γκότοβου και του Παύλου Τσίμα. Ενώ ο ρόλος του διαδικτύου είναι αναμφίβολα ένα μεγάλο ζήτημα του παρόντος και του μέλλοντος δεν γράφονται πολλά παρόμοια κείμενα. Με πολλά λογικά επιχειρήματα των δύο άρθρων αυτονόητα όλοι συμφωνούν. Βασικά, για αντικειμενικούς λόγους που αφορούν την δημοκρατία και τον πολιτισμό μας θα έπρεπε όλοι να συμφωνούν. Συναφές είναι και το γεγονός πως όπως υποστηρίζεται από πολλούς το διαδίκτυο, θα μπορούσε να αποτελέσει, τηρουμένων κάποιων προϋποθέσεων, το σημαντικότερο σύγχρονο μέσο δημοκρατικής συγκρότησης των σύγχρονων κοινωνιών. Όσον μας αφορά ακολουθούν σύντομες επισημάνσεις γύρω από αυτό το σημαντικό ζήτημα.
Κατ’ αρχάς, επειδή το πρώτο άρθρο εστιάζεται στους πανεπιστημιακούς και σε κάποια προβληματικά σχόλια, μακάρι να ήταν μόνο αυτό το πρόβλημα των Ελληνικών πανεπιστημίων (εάν και όταν, βέβαια, τα σχόλια κάποιων πανεπιστημιακών στο διαδίκτυο είναι προβληματικά, καθότι εκτιμώ αυτός δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση). Η ουσία όσον αφορά τα Ελληνικά πανεπιστήμια έγκειται στην ανάγκη να συζητηθεί με σοβαρό και υπεύθυνο τρόπο το «τι σημαίνει ακαδημαϊκό και επιστημονικό άσυλο». Το Σύνταγμα πολύ σωστά προσφέρει απλόχερα ακαδημαϊκό άσυλο. Όμως, το τι σημαίνει άσυλο και για ποια πράγματα ισχύει (ή δεν πρέπει να ισχύει) ή πότε παραβιάζεται, αφορά όχι μόνο τους πανεπιστημιακούς αλλά και τα μέλη της κοινωνίας που δεσμεύουν κολοσσιαίους δημόσιους πόρους.
Γενικότερα μιλώντας, η διαδικτυακή επικοινωνία αφορά ζωτικά όλους τους πολίτες όλων των κρατών επειδή σχετίζεται άμεσα με το μεγαλύτερο ζήτημα όλων των εποχών: Την επικοινωνία με την ευρύτερη και βαθύτερη έννοια του όρου και τις πολιτικές της προεκτάσεις. Συντομογραφικά λέμε ότι συγκροτώντας μια πολιτική οντότητα, η επικοινωνία μπορεί να γίνει μέσον ενδυνάμωσης των δημοκρατικών προϋποθέσεων ή αντίστροφα μέσο αθέμιτης προπαγάνδας ή και θηριωδών πρακτικών, ακυρώνοντας κάθε έννοια πολιτικού πολιτισμού.
Επειδή όμως για τόσο σοβαρά ζητήματα θα πρέπει να μιλάμε με ακρίβεια χρειάζεται να διακρίνουμε τις ειδοποιούς διαφορές μεταξύ των προϋποθέσεων που διέπουν τις σχέσεις στην ενδοκρατική τάξη πραγμάτων και των αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούν στην διακρατική τάξη. Ενδοκρατικά εάν η επικοινωνία εξελιχθεί σε αθέμιτη προπαγάνδα και μάλιστα με αδιαφανείς μεθοδεύσεις, υπόγεια και παντελώς ανεξέλεγκτα, αναιρείται, ουσιαστικά, κάθε έννοια δημοκρατίας. Όμως όπως θα εξηγήσουμε στην συνέχεια, στην διεθνή πολιτική οι διανεμητικές λειτουργίες των επικοινωνιακών φορέων, πολιτικά μιλώντας, μπορούν να θεσπιστούν μόνο από διακυβερνητικούς θεσμούς. Διαφορετικά έχουμε μια από τα ίδια, δηλαδή συναναστροφές ιδιωτών που ενδέχεται να οδηγούν στην ιδιοτέλεια και την ιδιωτεία.
Όπως και με άλλα φαινόμενα της συλλογικής ζωής των ανθρώπων, η ανεξέλεγκτη καταχρηστική ή ακόμη και εγκληματική χρήση του διαδικτύου είναι το αποτέλεσμα και όχι το αίτιο. Το αίτιο είναι τα πολιτικά ελλείμματα τα οποία ενισχύουν σύνδρομα και τάσεις ανευθυνότητας, ιδιωτείας, ελευθεριότητας, αθυροστομίας ή και εγκληματικότητας. Το ερώτημα όπως και για κάθε άλλη στάση, συμπεριφορά ή ενέργεια πολιτικών προεκτάσεων είναι κατά πόσο η επικοινωνιακή ισχύς των φορέων του διαδικτύου αλλά και κάθε άλλου φορέα ισχύος θεσπίζεται –και σε ποιο βαθμό– κοινωνικοπολιτικά.
Κανείς βέβαια θα πρέπει να είναι προσεκτικός μεταξύ λογοκρισίας ή ποδογέτησης των μέσων επικοινωνίας από την ένταξή της στο πλαίσιο κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων που διασφαλίζουν πολιτισμένο πολιτικό βίο, ευνομία και ευταξία. Επειδή οι φορείς επικοινωνιακών μέσων κατέχουν ένα σημαντικό μέσο ισχύος, όπως κάθε άλλος φορέας που κατέχει ισχύ απαιτείται να είναι διαφανής και να υπόκειται σε ελέγχους και εξισορροπήσεις. Ένα μικρό παράδειγμα: Όπως έχουν τα πράγματα, άγνωστα μέλη ομάδων κάθε είδους του «υποκόσμου» ή ιδεολογικών και πολιτικών συμμοριών, επειδή θίγονται ιδεολογικά ή επειδή θέλουν να πλήξουν κάποιο αντίπαλο, θα μπορούσαν να προβαίνουν σε ανώνυμες καταγγελίες πως δήθεν μια ανάρτηση σε διεθνικά διαδικτυακά μέσα «παραβιάζει τους όρους της κοινότητας». Για παράδειγμα, μια ανάρτηση που αναπαριστά και περιγράφει τον αγώνα οικουμενικής εμβέλειας ηρώων της Ελευθερίας όπως ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ή μια ανάρτηση που αναλύει θέσεις του μεγάλου στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη για το ιδεολογικό φαινόμενο στον σύγχρονο κόσμο!
Ποιος ευθύνεται για τους «όρους της κοινότητας» όταν εντός κάθε κράτους θα πρέπει να τους ορίζει το κοινωνικοπολιτικό σύστημα! Μπορεί κάποιος εντός ενός κράτους ή ένας διεθνικός φορέας διαδικτυακών μέσων εάν αντιπαθεί έννοιες όπως η Ελευθερία και η Δημοκρατία να οργανωθεί ή λόγω οργανωτικών ελλειμμάτων να παρασυρθεί και να λογοκρίνει τους χρήστες του διαδικτύου; Τι κάνει η Πολιτεία «εάν» συμβαίνουν τέτοια η παρόμοια και ποιες νομοθετικές ρυθμίσεις απαιτούνται;
Περιττεύει να επεκταθούμε για να υπογραμμίσουμε ότι θέσπιση των διανεμητικών λειτουργιών των φορέων ισχύος και εξουσίας είναι το κύριο Πολιτειακό χαρακτηριστικό του Κοινωνικού και Πολιτικού γεγονότος στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται η νομιμοποιητική –των πολιτικοοικονομικών ιεραρχιών– διανεμητική δικαιοσύνη. Σε αυτό επιπλέον συνίσταται η ουσία της διαφοράς μεταξύ από την μια πλευρά ενδοκρατικής τάξης / δικαιοσύνης και από την άλλη πλευρά διακρατικής τάξης.
Στην διακρατική τάξη όπως ήδη υπαινιχθήκαμε, λόγω απουσίας παγκόσμιας κοινωνίας και παγκόσμιας εξουσίας η θέσπιση της ισχύος δεν υφίσταται. Κατά συνέπεια έχουμε μόνο διεθνή τάξη όπως την ορίζουν οι συμβάσεις μετά την τελευταία διεθνή σύρραξη και τα κράτη είναι κυρίαρχα. Οι διεθνείς συμφωνίες και συμβάσεις δεν γίνονται πάντα σεβαστές ή ερμηνεύονται κατά το δοκούν ανάλογα με τα συμφέροντα και την ισχύ των κρατών που εμπλέκονται. Εξ αντικειμένου, θέσπιση της ισχύος διακρατικά μπορεί να γίνει μόνο διαμέσου διακυβερνητικών θεσμών εάν και όταν αυτό είναι συμφέρον και αποδεκτό από τα εμπλεκόμενα κυρίαρχα κράτη. Εάν κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο τότε κάθε κράτος νομιμοποιείται να νομοθετεί κατά αυθαιρεσιών που καταστέλλουν την ελευθερία της έκφρασης και που σε παντελώς αντί-δεοντολογική βάση λογοκρίνουν πολίτες.
Συνοψίζοντας λέμε ότι εξ αντικειμένου για να μην ισχύουν οι νόμοι της ζούγκλας η θέσπιση των λειτουργιών και των προσανατολισμών της διαδικτυακής επικοινωνίας μπορεί να γίνει με τους εξής τρεις εναλλακτικούς ή συμπληρωματικούς τρόπους:
Όπως και για κάθε άλλο φορέα διανεμητικής ισχύος το διαδίκτυο μπορεί να θεσπιστεί με δημοκρατικούς όρους. Με την έννοια δημοκρατία δεν αναφερόμαστε σε ένα από τα πολλά ιδεολογικά συνθήματα ή σε κάποιο ιδεολόγημα ή θεώρημα για μελλοντικούς ανθόσπαρτους και αλτρουιστικούς κόσμους ή σε κάποια πλατωνική ιδεατή πολιτεία. Αναφερόμαστε στην κλασική έννοια της Δημοκρατίας. Μια κοινωνία δημοκρατικά προσανατολισμένη διεξάγει ένα διαρκές άθλημα αναζήτησης του συλλογικού κατ’ αλήθειαν βίου και του συλλογικού τρόπου ζωής. Έτσι κινούμενη και έτσι προσανατολισμένη θεσπίζεται η διανεμητική δικαιοσύνη και οι νόμοι που διέπουν τις σχέσεις των πολιτών και των ομάδων. Οι πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες και όλες οι δραστηριότητες είναι νομιμοποιημένες όταν ο πολίτης έχει ρόλο και είναι ο εντολέας του Πολιτικού γεγονότος και όταν θεσπίζεται η ισχύς κάθε φορέα εξουσίας. Τα επικοινωνιακά δίκτυα και οι χρήστες τους είτε είναι εθνικά είτε είναι διεθνικά είναι φορείς ισχύος διανεμητικών προεκτάσεων που απαιτείται να θεσπίζονται κοινωνικοπολιτικά ούτως ώστε να πληρούνται στοιχειώδεις έστω προϋποθέσεις δημοκρατίας και ευνομίας.
Η διακρατική θέσπιση της ισχύος των διαδικτυακών μέσων είναι η άλλη όψη των ενδοκρατικών θεσπίσεων. Η θέσπιση της ισχύος των διεθνικών κατόχων των διαδικτυακών μέσων μπορεί, όπως ήδη αναφέρθηκε, να γίνει μόνο με διακυβερνητικούς θεσμούς. Είναι σίγουρα μια δύσκολη υπόθεση όπως και με κάθε άλλο διεθνές ζήτημα. Τα κράτη δεν εμπιστεύονται το ένα το άλλο ενώ πολλοί ισχυρίζονται ότι μερικά κράτη εκμεταλλεύονται αθέμιτα και ποικιλότροπα το διαδίκτυο. Σχετική είναι η ανάλυση και πληροφορίες ενός διόλου τυχαίου ατόμου, του Assange Julian, στελέχους του Wikileaks. Σε συνεντεύξεις του και στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά («Cypherpunk, η ελευθερία και το μέλλον του διαδικτύου»), υποστηρίζει ότι το διαδίκτυο προσφέρει την τεχνολογική δυνατότητα ανάπτυξης μεθόδων άσκησης αθέατης εποπτείας των ανθρωπίνων ενεργημάτων σε βαθμό και έκταση που ποτέ δεν μπορούσαμε να φανταστούμε στο παρελθόν. Πως λοιπόν θεσπίζεται η ισχύς των διεθνικών μέσων επικοινωνίας; Στα πολιτικά πλαίσια κάθε πολιτείας, διακυβερνητικά και με ποιος «δοσολογίες» και ασφαλιστικές δικλείδες;
Ο τρίτος τρόπος οργάνωσης του διαδικτύου για να αποφύγει ο πολίτης εις βάρος του καταχρηστικές πρακτικές είναι οι ίδιοι οι χρήστες των διαδικτυακών μέσων να οργανωθούν και θεσπίσουν την χρήση τους. Ο Assange στο προαναφερθέν πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του υποστηρίζει ότι μιλώντας με τεχνικούς όρους οι ίδιοι οι καταναλωτές του διαδικτύου θα μπορούσαν να οργανωθούν και να αυτονομηθούν για να προστατευτούν από κάποιο εν εξελίξει διαδικτυακό Λεβιάθαν.
Θεωρούμε μια τέτοια θέση πολύ αισιόδοξη, υπερβολική και πολιτικά παράδοξη. Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους ελέγχους και τις εξισορροπήσεις ενός δημοκρατικά προσανατολισμένου κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Το ίδιο ισχύει για τους διεθνείς θεσμούς και τις δυνατότητες παγκόσμιας οργάνωσης των χρηστών σε μια προσπάθεια να θεσπίσουν την ισχύ των διαδικτυακών μέσων. Διαδικτυακά δεν υπάρχει δυνατότητα πολιτικής οργάνωσης και σε κάθε περίπτωση τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πολιτική οργάνωση εντός πολιτειακών πλαισίων όπου συντελείται το Κοινωνικό και Πολιτικό γεγονός.
Όπως ήδη αναφέρθηκε πολιτικός πολιτισμός σημαίνει θέσπιση της ισχύος εντός ενός Κοινωνικού και Πολιτικού γεγονότος και αυτό σημαίνει ύπαρξη κοινωνίας, κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων των φορέων ισχύος και προσπάθεια να πληρούνται δημοκρατικές προϋποθέσεις. Ενδοκρατικά υπάρχει το πολιτειακό κοινωνικοπολιτικό σύστημα. Διακρατικά υπάρχει το σύστημα κρατών και στην καλύτερη περίπτωση –όταν τηρούνται οι συμφωνίες και οι συμβάσεις– η κοινότητα κρατών. Η «κοινότητα κρατών», υπογραμμίζεται, είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την «διεθνή κοινότητα» εάν και όταν με τον τελευταίο όρο εννοείται η υπονοείται ότι οι άνθρωποι κινούνται πλανητικά με πολιτικά αδιάφορο τρόπο και ότι οι κοινωνικοπολιτικοί έλεγχοι και εξισορροπήσεις των ανθρωπίνων ενεργημάτων είναι (πλέον) αχρείαστοι. Πολιτικός πολιτισμός εδώ και πέντε χιλιάδες χρόνια σημαίνει ότι ο άνθρωπος και οι φυσικές του τάσεις εντάσσονται μέσα σε πολιτικά οργανωμένες ομάδες οι οποίες όπως όλοι συμφώνησαν στον ΟΗΕ το 1945 ονομάζονται κυρίαρχα κράτη.