Σκουριασμένα σύρματα. Αγριόχορτα. Βαρέλια. Και ένας αέρας που χτυπά ελαφρά τις σημύδες. Το Λάντα χοροπηδά στη διαλυμένη άσφαλτο. Ο Νικολάι πατάει τέρμα το γκάζι, δεν λογαριάζει καμία λακκούβα. Με αφετηρία το Κίεβο, προορισμός της ολοήμερης επίσκεψης είναι το Τσέρνομπιλ. Μια στροφή ακόμα, δύο σημεία ελέγχου και μετά η είσοδος στην «ζώνη αποκλεισμού». Η περιοχή είναι εγκαταλελειμμένη. Τα σπίτια μοιάζουν σαν να τα έχει ισοπεδώσει μπουλντόζα. Κάθε χαραμάδα ακόμη και η πιο μικρή έχει καταλειφθεί από βρύα.
Μετά την έκρηξη του αντιδραστήρα 4 στο Τσέρνομπιλ στις 26 Απριλίου 1986, η περιοχή σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων χαρακτηρίστηκε υπερβολικά μολυσμένη για να κατοικηθεί. Μόνο οι επιστήμονες, οι οποίοι ασφάλιζαν τους υπόλοιπους τρεις αντιδραστήρες, είχαν άδεια να κινηθούν στην περίμετρο. Τώρα, αυτό το άδειο τοπίο, με την πόλη φάντασμα και τα κτίρια που έχουν παγώσει στο χρόνο, έχει γίνει ο πιο πολυσυζητημένος και αμφιλεγόμενος τουριστικός προορισμός της Ουκρανίας. Με τα επίπεδα ακτινοβολίας να έχουν μειωθεί, οι περιορισμένες ξεναγήσεις ξεκίνησαν το 2002. Το 2004 μια ομάδα γυναικών μοτοσικλετιστών από την Ουκρανία ανέβασε οπτικό υλικό από τις εμπειρίες της στην περιοχή στην ιστοσελίδα kiddofspeed.com και έκανε ακόμη πιο διάσημη τη «ζώνη». Το πρώτο δημοσιογραφικό «τουριστικό» ταξίδι στο Τσερνομπίλ έγινε από την Σάρα Τζονστόουν για λογαριασμό της εφημερίδας Γκάρντιαν και με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών από την καταστροφή του Τσέρνομπιλ.
Η Τζονστόουν επισκέφθηκε και την πόλη Πρίπιατ. Οι 47.000 κάτοικοι της εργάζονταν όλοι στο πυρηνικό εργοστάσιο. Σήμερα μοιάζει με «Πομπηία» της εποχής της πυρηνικής ενέργειας. Κουφάρια ξενοδοχείων, εστιατορίων, συγκροτημάτων κατοικιών, το χορταριασμένο γήπεδο ποδοσφαίρου και η σκουριασμένη ρόδα του λούνα-παρκ να τρίζει ακόμα. Για την ιστορία η εκκένωση της πόλης διατάχθηκε 36 ώρες μετά την καταστροφική έκρηξη. Βιβλία πεταμένα, παιχνίδια, μπουγάδες, κάδρα. Έχουν «παγώσει» στο χρόνο. Το 2005 ζούσαν στην «ζώνη αποκλεισμού» 360 άνθρωποι, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι.
«Το ταξίδι μου παραμένει μια επώδυνη εμπειρία» λέει η δημοσιογράφος. Εικόνες όπως το νεκροταφείο των 2.000 ελικοπτέρων, πυροσβεστικών οχημάτων και των ασθενοφόρων που κινητοποιήθηκαν τη στιγμή της τραγωδίας -και οι άνθρωποι στην κυριολεξία «ψήθηκαν» από την ραδιενέργεια - εξακολουθούν να την στοιχειώνουν.
«Νιώθω ένοχη που δεν είχα συγκινηθεί περισσότερο. Είχα τη δικαιολογία ότι έγραφα έναν ταξιδιωτικό οδηγό για την Ουκρανία». Αυτό που την βασανίζει ήταν το ότι δεν απέφυγε να αντιμετωπίσει το ταξίδι «ηδονοβλεπτικά».
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι
Οι ειδικοί λένε πώς τόσα χρόνια μετά έχει εκλείψει ο κίνδυνος. Ακόμα και «καυτά σημεία» όπως γύρω από τον αντιδραστήρα, δεν συνιστούν κίνδυνο. Ο επικεφαλής της βρετανικής Υπηρεσίας Προστασίας Υγείας είχε δηλώσει ότι η ακτινοβολία που θα λάβει ο επισκέπτης σε μια περιήγηση στο Τσερνομπίλ δεν είναι περισσότερη από αυτή που θα λαμβάνει σε μια υπερατλαντική πτήση.
Σήμερα, 29 χρόνια μετά τον εφιάλτη του Τσερνομπίλ και με τον μέσο όρο της ηλικίας των ευρωπαϊκών πυρηνικών σταθμών να είναι τα 29 έτη, βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Η πυρηνική ενέργεια είναι γερασμένη. Ο Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος για θέματα ενέργειας και κλιματικών αλλαγών στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Δεν υπάρχει ασφαλής πυρηνική ενέργεια. Kανένα μέτρο ασφάλειας δεν θα μπορέσει να μας προστατέψει από τον συνδυασμό κακού σχεδιασμού, ανθρώπινου λάθους και φυσικών καταστροφών. Το Τσέρνομπιλ, η Φουκουσίμα, αλλά και τα εκατοντάδες -λιγότερο γνωστά- σοβαρά περιστατικά διαρροής ραδιενέργειας είναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της πραγματικότητας».
Υπάρχει άραγε λόγος να επισκέπτεται κανείς τοπία Αποκάλυψης; Οι ταξιδιώτες, πάντως, που επιζητούν τη συγκεκριμένη εμπειρία -η περιήγηση γίνεται με μετρητή Γκάιγκερ- και τους προσελκύει η ραδιενεργή χωματερή είναι αρκετοί, αν λάβει κανείς υπόψη πόσα ταξιδιωτικά γραφεία δραστηριοποιούνται στην Ουκρανία.
Τουριστικός προορισμός και η Φουκουσίμα
11 Μαρτίου 2011. Ένας σεισμός 9 Ρίχτερ, ο ισχυρότερος στην ιστορία της Ιαπωνίας, σήκωσε τεράστιο τσουνάμι στις βορειονανατολικές ακτές της χώρας παρασέρνοντας στον θάνατο 18.000 ανθρώπους και προκαλώντας μία από τις μεγαλύτερες πυρηνικές καταστροφές 25 χρόνια μετά το Τσερνομπίλ. Για να αποκατασταθεί η ζημιά στο πυρηνικό εργοστάσιο Φουκουσίμα εκτιμάται ότι θα χρειαστούν περίπου πενήντα χρόνια και δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Φουκουσίμα των βιβλικών σκηνών έχει γίνει τουριστικός προορισμός. Οι τοπικές αρχές διοργανώνουν περιηγήσεις με ξεναγούς, οι οποίοι εξηγούν στους επισκέπτες τι ακριβώς συνέβη στη ζώνη καταστροφής.
Παρά το γεγονός ότι έγκριτοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι θα χρειαστούν 200 χρόνια για να καθαριστεί η Φουκουσίμα -και όχι μερικές δεκαετίες, στην περιοχή τα επίπεδα μόλυνσης θεωρούνται «χαμηλά», για αυτό και οι περιηγήσεις επιτρέπονται αν και σύντομης διάρκειας. Οι κάτοικοι επενδύουν σε αυτές τις επισκέψεις και χαίρονται που η Φουκουσίμα έχει γίνει τουριστικός προορισμός, γιατί έτσι πιστεύουν ότι θα ξαναχτίσουν την πόλη τους. Την ώρα που μόνο το ένα πέμπτο των κατοίκων της Φουκουσίμα επιθυμεί να επιστρέψει εκεί. Ερωτηθείς για το ποια είναι η πρώτη αντίδραση του κόσμου όταν επισκέπτεται για πρώτη φορά την περιοχή ο διοργανωτής ταξιδιών Γιουσούκε Κάτο λέει στο CNN: «Απίστευτο. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που λένε».
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ)