Το μεταναστευτικό/προσφυγικό πρόβλημα δεν είναι μόνο πρόβλημα της δικής μας γειτονιάς ( Ευρώπη, Ν.Α. Μεσόγειος και Αφρική), αλλά αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα.
Σύμφωνα με τον Ύπατο Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), Φίλιπο Γκράντι, οι πρόσφυγες, οι εκτοπισμένοι άνθρωποι είναι περίπου 70 εκατομμύρια παγκοσμίως. Το 85% με 90% δεν βρίσκεται στην Ευρώπη, στη Αμερική και στην Αυστραλία, παρά είναι σε φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες.
Αυτό έχει προκαλέσει τις διεθνείς προσπάθειες για την προώθηση ενός πιο δίκαιου καταμερισμού της ευθύνης έναντι των προσφύγων και την παροχή οικονομικών και άλλων πόρων στις αναπτυσσόμενες χώρες που τις φιλοξενούν. Η υιοθέτηση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών τον περασμένο Δεκέμβριο ενός Παγκόσμιου Συμφώνου για τους Πρόσφυγες (που ψηφίστηκε πάνω από 150 χώρες στο Μαρακές στις 10.12.2018) με έκκληση για κοινή ευθύνη ως προς την υποδοχή προσφύγων, αποτέλεσε ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Όμως το πλαίσιο του Συμφώνου δεν είναι νομικά δεσμευτικό και δεν διαθέτει μηχανισμό επιβολής και άρα τα αποτελέσματα δεν είναι τα επιθυμητά. Και εύλογα, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με το εάν μπορεί να επηρεάσει τις εθνικές κυβερνήσεις και να έχει οποιεσδήποτε επιπτώσεις στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης παγκόσμιας κρίσης των προσφύγων, δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας εχθρότητας στην αποδοχή των προσφύγων.
Η Ευρώπη ο μεγάλος ασθενής της μεταναστευτικής κρίσης
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία οδήγησε χιλιάδες πρόσφυγες να έλθουν στην Ευρώπη, όμως ένα μεγάλο ρεύμα των μεταναστών προέρχεται από τις Τρίτες χώρες και κυρίως την Αφρική λόγω κακών συνθηκών διαβίωσης, παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ένοπλων συγκρούσεων, δικτατορικών καθεστώτων, κα. Η πλειονότητα όμως των αφίξεων είναι πλέον μετανάστες κυρίως από την Αφρική ( Αλγερία, το Κονγκό, το Μαρόκο, το Καμερούν, τη Νιγηρία την Αιθιοπία) και την Ν. Ασία ( Αφγανιστάν, Πακιστάν, Μπανγκλαντές, κα).
Το πρόβλημα της μετακίνησης μεγάλου αριθμού μεταναστών στην Ευρώπη παρατηρείται τα τελευταία πέντε (5) χρόνια και αποτελεί ένα μείζον ζήτημα για την συνοχή της Ένωσης καθώς δεν μπόρεσε έως σήμερα να αποτελέσει ένα ευρωπαϊκό κοινό πρόβλημα. Την κύρια ευθύνη έχουν τα κράτη-μέλη, που δεν έχουν καταφέρει έως σήμερα σε επίπεδο Συμβουλίου να συμφωνήσουν μεταξύ τους, ώστε σε ένα θέμα που διέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, να βρεθεί λύση που να βρίσκει ισοζύγιο μεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις ευαισθησίες των διάφορων ευρωπαϊκών χωρών που προσπαθεί η κάθε χώρα να εμπλέξει.
Τα κράτη μέλη της Ένωσης που πλήττονται περισσότερο από τις ορδές των παράτυπων μεταναστών είναι τα μεσογειακά κράτη καθώς γειτνιάζουν με την Αφρική. Η Ελλάδα αποτελεί μια ευρωπαϊκή χώρα όπου το πρόβλημα είναι δυσανάλογο με τις δυνατότητες που έχει για να αντιμετωπίσει τη μεγάλη ροή μεταναστών που έρχονται κυρίως μέσω της γειτονικής Τουρκίας.
Τα αίτια αλλά και τα προβλήματα για την αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού ζητήματος είναι πολλαπλά και απαιτούν πολύ μελάνι για να αποτυπωθούν. Θα εστιαστώ όμως στα βασικά θέματα που συναρτώνται άμεσα με λύσεις που πρέπει να δώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση:
1ο) Η Ευρώπη των 28 κρατών μελών πρέπει ενωμένη και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Για αυτό απαιτείται καλύτερη κατανομή των αφίξεων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και όχι μόνο σε όσα επιδεικνύουν πολιτική βούληση. Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη στο εσωτερικό της καθώς οι μη πειθαρχημένες χώρες , δυναμιτίζουν με αυτή τους τη στάση της ενότητα της ΕΕ αλλά και εκκολάπτουν έναν ακραίο λαϊκισμό.
2ο) Απαιτείται η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης της Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασύλου. Το Συμβούλιο πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του προκειμένου να υπάρξει πολιτική συμφωνία για την αλληλεγγύη με τα Κράτη-Μέλη υποδοχής και τη δίκαιη κατανομή των βαρών. Το δύσκαμπτο σύστημα ασύλου καθώς λόγω της δυσκολίας χορήγησης οι άνθρωποι παραμένουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα σε κέντρα υποδοχής (hot spots) και μάλιστα σε άθλιες συνθήκες ( όπως είναι στην Μόρια) και τότε, φυσικά, είναι δύσκολο το σύστημα να αναγνωρίσει εκείνους που δεν χαρακτηρίζονται ως πρόσφυγες. Το σύστημα να είναι πιο αποτελεσματικό και ταχύτερο για να ξεκαθαρίζει ποιος είναι πρόσφυγας και ποιος δεν είναι.
3ο) Επιβάλλεται η προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης με την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής προκειμένου να στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της μετανάστευση και στη βελτίωση της εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ.
4ο) Επανεξέταση της λειτουργίας της Συμφωνίας ΕΕ- Τουρκίας, η οποία δυστυχώς στην πράξη δυναμιτίζεται από την ίδια την Τουρκία, καθώς ο Ερντογάν έχει εργαλειοποιήσει τους πρόσφυγες και τους ‘χρησιμοποιεί’ κάθε φορά που θέλει να στείλει τα δικά του ‘μηνύματα’ στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη.
5ο) Επανεξέταση των αναπτυξιακών πολιτικών, της ανθρωπιστικής βοήθειας και των πόρων που διατίθενται από την Ευρώπη στην Αφρική μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης καθώς διαπιστώνετε στην πράξη πως δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις παθογένειες των κρατών της Αφρικής . Μόνο την περίοδο 2014-2020 στο πλαίσιο της Συμφωνίας Κοτονού η ΕΕ διέθεσε πάνω από 30,5 δις για την Αφρική. Η Επιτροπή είναι ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας στους τομείς της μετανάστευσης και της ανάπτυξης. Πάνω από 1 δισ. ευρώ έχει διατεθεί το διάστημα 2004-2014 σε περισσότερα από 400 έργα που συνδέονται με τη μετανάστευση. Προς αυτή την κατεύθυνση το 2015 συστήθηκε το Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ για την Αφρική με σκοπό την σταθερότητα και την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της παράνομης μετανάστευσης και του εκτοπισμού ατόμων στην Αφρική.
Επίλογος
Η προσφυγική κρίση σαφώς αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο που όμως πλήττει έντονα την Ευρώπη με τις ολοένα αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές και δυναμιτίζει τα συθέμελα την Ένωση. Τόσο οι θεσμοί όσο και τα κράτη μέλη της, αδυνατούν ως σήμερα να αντιμετωπίσουν επιτυχώς την έλευση τόσων εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων στα εδάφη της.
Οι τρίτες χώρες απ’ όπου προέρχονται τα μεταναστευτικά ρεύματα, αποδεικνύεται πως δεν έχουν τη δυνατότητα, ούτε τους μηχανισμούς αλλά και ούτε και την πολιτική βούληση συγκράτησης των μεταναστευτικών ροών στα δικά τους εδάφη.
Η παγκόσμια κοινότητα προσπαθεί να εφαρμόσει πολιτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όμως προσκρούει αφενός στην κανονιστική ισχύ των αποφάσεων της καθώς και στην αδυναμία ή άρνηση των κρατών να ανταποκριθούν στις προκλήσεις αυτής της κρίσης.
Οι μετακινήσεις όμως των πληθυσμών είτε λόγω οικονομικών, γεωπολιτικών, περιβαλλοντικών και άλλων προκλήσεων θα αυξάνεται πλέον συνεχώς, πρέπει το ζήτημα της μεταναστευτικής κρίσης που αποτελεί πλέον μια ασύμμετρη απειλή για την παγκόσμια κοινότητα, να αποτελέσει ένα οικουμενικό ζήτημα με στοχευμένες πολιτικές και απτές λύσεις μέσα από Συνέργειες και Συνεργασίες όλων των αρμόδιων φορέων της παγκόσμιας κοινότητας (διεθνών οργανισμών, Ενώσεων, κρατών, ΜΚΟ, κα).
Γιατί η επίλυση της μεταναστευτικής κρίσης δεν αποτελεί μόνο υπόθεση της Ευρώπης, αλλά παγκόσμια υπόθεση!