Η κρίση του κορονοϊού αιφνιδίασε την Ευρώπη: Κυβερνήσεις ανά την ήπειρο σπεύδουν να πάρουν μέτρα προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα τύπου Ιταλίας ή Ισπανίας, ενώ επιχειρούν να ενισχύσουν τα συστήματα υγείας τους με κάθε δυνατό τρόπο. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες αναρωτιούνται πού είναι και τι κάνει η Ε,Ε. - ειδικά εν μέσω των ενδοευρωπαϊκών αντιπαραθέσεων για το ευρω-ομόλογο, αλλά και πρωτοβουλιών από χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, που αποστέλλουν μεγάλες ποσότητες υλικού σε άλλες χώρες που πλήττονται.
Προκειμένου να αντικρούσει τις κατηγορίες αυτές, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια σημαντική άνοδο του ευρωσκεπτικισμού, η ΕΕ αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ενημέρωσης των πολιτών προκειμένου να φανεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη απέναντι στην κρίση του Covid-19.
Πέρα από ενέργειες όπως η έκδοση νομοθετικών πράξεων για την ταχεία αποδέσμευση χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την αντιμετώπιση του κορονοϊού και την ανακοίνωση της Κομισιόν περί χορήγησης 38 εκατ. ευρώ στις χώρες των δυτικών Βαλκανίων ως βοήθεια στη μάχη κατά του ιού, η Ένωση προβάλλει δραστηριότητες αλληλεγγύης ανά την ΕΕ, με χώρες και πόλεις να παρέχουν βοήθεια σε γείτονες.
Παράλληλα, η Κομισιόν συντονίζει την κοινή ευρωπαϊκή αντίδραση. Όπως τονίζεται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναλαμβάνεται δράση για την ενίσχυση των τομέων δημόσιας υγείας και τον μετριασμό των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων στην ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, έχει δημιουργήσει μια ειδική ομάδα για τον κορονοϊό σε πολιτικό επίπεδο, για τον συντονισμό της απάντησης στην πανδημία.
Σε γραφήματα στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρατίθενται ενέργειες που έχουν γίνει στο πλαίσιο της μάχης της ΕΕ κατά του ιού.
Μέτρα για την υγεία
Μεταξύ αυτών είναι η ίδρυση μιας επιτροπής επτά ανεξάρτητων επιδημιολόγων και ιολόγων, με σκοπό την παροχή κατευθυντηρίων γραμμών ως προς τα υγειονομικά μέτρα, την πολιτική προστασία και άλλα είδη μέτρων. Με βάση επιστημονικές συμβουλές από το European Centre for Disease Prevention and Control και ύστερα από συστάσεις της επιτροπής η Κομισιόν εξέδωσε στις 19 Μαρτίου συστάσεις για κοινωνικά μέτρα (όπως η κοινωνική απόσταση) και οι στρατηγικές ως προς τα τεστ. Παράλληλα, η Κομισιόν λαμβάνει μέτρα για τη διασφάλιση της παραγωγής και επαρκούς προμήθειας προστατευτικού εξοπλισμού ανά την Ευρώπη, σε στενή συνεργασία με της χώρες- μέλη. Επίσης, η Επιτροπή συζητά με τη βιομηχανία σχετικά με την τροποποίηση γραμμών παραγωγής για την παροχή περισσότερου προστατευτικού εξοπλισμού, καθώς και την επίβλεψη της αγοράς- ενώ λαμβάνονται μέτρα για την ταχύτερη διάθεση εξοπλισμού στην αγορά.
Μέτρα για τα σύνορα και τις μετακινήσεις
Η ΕΕ έχει βγάλει κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά στη διαχείριση και τον έλεγχο των συνόρων, προκειμένου να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα αγαθών και υπηρεσιών, θέτοντας παράληλλα περιορισμούς στις μη απαραίτητες μετακινήσεις. Παράλληλα, έχουν βγει από τις 23 Μαρτίου συστάσεις για τις «πράσινες γραμμές» για τη διασφάλιση της ταχείας και συνεχούς ροής αγαθών ανά την ΕΕ και την αποφυγή συμφόρησης σε συνοριακά περάσματα- ενώ έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες για τον επαναπατρισμό χιλιάδων πολιτών της ΕΕ από την Κίνα, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ, το Μαρόκο, την Τυνησία, τη Γεωργία και άλλες χώρες. Ακόμη, ως προς την στήριξη προς τις αερογραμμές, έχει συμφωνηθεί νομοθεσία για να μην χρειάζεται οι εταιρείες να επιδίδονται σε «πτήσεις- φαντάσματα» (χωρίς επιβάτες), για διατηρήσουν τις θέσεις/ πτήσεις τους σε αεροδρόμια. Στις 26 Μαρτίου η Επιτροπή έβγαλε οδηγίες με τις οποίες καλούσε τις χώρες- μέλη να υποστηρίξουν τις αεροπορικές cargo δραστηριότητες κατά την κρίση.
Οικονομικά μέτρα
Η ΕΕ αξιοποιεί τον προϋπολογισμό της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) για τη διαφύλαξη θέσεων εργασίας και την υποστήριξη εταιρειών που πλήττονται από την κρίση: Το EIB Group έχει ως στόχο 20 δισ. ευρώ επενδύσεων σε μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ η Κομισιόν θα διαθέσει 1 δισ. ευρώ υπό τη μορφή εγγύησης από την ΕΕ στο European Investment Fund (EIF) προκειμένου να δοθεί ρευστότητα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις- γενικά πρόκειται να διατεθούν 8 δισ. ευρώ για να βοηθηθούν τουλάχιστον 100.000 εταιρείες.
Ακόμη, έχει εγκριθεί η πρόταση της Κομισιόν για μια επενδυτική πρωτοβουλία 37 δισ. ευρώ, ενώ το EUSF (EU Solidarity Fund) θα παρέχει υποστήριξη σε χώρες- μέλη. Παράλληλα, δεδομένου πως η κύρια αντίδραση στον κορονοϊό θα προέλθει από τους εθνικούς προϋπολογισμούς των χωρών- μελών, έχουν ληφθεί αποφάσεις έγκρισης μέτρων σε εθνικών επίπεδο από διάφορες χώρες- μέλη, έχουν υιοθετηθεί προσωρινοί κανόνες έτσι ώστε να μπορούν οι κυβερνήσεις να παρέχουν ρευστότητα στην οικονομία, προς υποστήριξη πολιτών και εταιρειών, ειδικά μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ακόμη, έχουν ληφθεί μέτρα όπως σχέδια εγγυήσεων για εταιρείες και ταμεία προκειμένου να υποστηρίζεται η παραγωγή και προμήθεια ιατρικών συσκευών, μασκών κ.α.
Σε δημοσιονομικό πλαίσιο, η Κομισιόν ενεργοποίησε το αποκαλούμενο «escape clause» για να επιτρέπεται έκτακτη οικονομική στήριξη προκειμένου να μπορούν κυβερνήσεις να υποστηρίξουν συστήματα υγείας και επιχειρήσεις. Τα οικονομικά μέτρα της Κομισιόν, όπως τονίζεται, θα συμπληρώνουν το 750 δισ. ευρώ Pandemic Emergency Purchase Programme της ΕΚΤ, επιπρόσθετα στο πρόγραμμα 120 δισ. ευρώ που είχε αποφασιστεί προηγουμένως. Επίσης, έχουν εκδοθεί οδηγίες για να μπορέσουν οι χώρες μέλη να ελέγχουν αποτελεσματικά ξένες απευθείας επενδύσεις και απόπειρες απόκτησης ελέγχου και επιρροής, με σκοπό την προστασία ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων και τεχνολογίας κατά την κρίση.
Επιστημονικές έρευνες
Η Επιτροπή έχει διαθέσει 140 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη εμβολίων, νέων θεραπειών, διαγνωστικών τεστ και ιατρικών συστημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο επελέγησαν 17 προγράμματα στα οποία εμπλέκονται 136 ερευνητικές ομάδες για να λάβουν χρηματοδότηση ύψους 47,5 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος Horizon 2020. Η Innovative Medicines Initiative προέβη σε μια έκτακτη έκκληση προς τη φαρμακευτική βιομηχανία, με χρηματοδότηση μέχρι 45 εκατ. ευρώ από το Horizon 2020. Η Κομισιόν έχει προσφέρει στην CureVac (ανάπτυξη εμβολίων) υποστήριξη 80 εκατ. ευρώ υπό τη μορφή εγγύησης της ΕΕ σε δάνειο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η εταιρεία σκοπεύει να αρχίσει κλινικές δοκιμές εμβολίου ως τον Ιούνιο 2020. Ακόμη, σημαντικός αριθμός startups και μικρομεσαίων επιχειρήσεων έχει ανταποκριθεί σε κάλεσμα του European Innovation Council Accelerator, ύψους 164 εκατ. ευρώ.
Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης
Η Επιτροπή είναι σε στενή επαφή με πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για την προώθηση έγκυρου, αξιόπιστου περιεχομένου και τον περιορισμό παραπλανητικού, παράνομου και επιβλαβούς υλικού, όπως θεωρίες συνωμοσίας για την προέλευση και την εξάπλωση του ιού. Σε αυτό το πλαίσιο έχουν γίνει ή προγραμματιστεί επαφές με Google, Faceboo, Twitter, Microsoft και άλλες εταιρείες. Επίσης, η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης συνεργάζονται στενά με άλλους θεσμούς της ΕΕ και χώρες- μέλη πάνω στο θέμα.
Πράξεις αλληλεγγύης μεταξύ μελών
Στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρατίθενται επίσης και πράξεις αλληλεγγύης μεταξύ χωρών- μελών, στο πλαίσιο της ΕΕ.
Μεταξύ άλλων:
Η Γαλλία έχει προβεί σε δωρεά ενός εκατομμυρίου μασκών και 20.000 προστατευτικών στολών στην Ιταλία και η Γερμανία έχει δώσει 300 αναπνευστήρες, καθώς και 7 τόνους μασκών και άλλου προστατευτικού εξοπλισμού (ενώ ήταν να στείλει και ένα εκατ. μάσκες επιπλέον). Παράλληλα, δεκάδες χιλιάδες πολίτες έχουν επαναπατριστεί από το εξωτερικό, με τις περισσότερες πτήσεις να είναι ενδοευρωπαϊκές.
Ασθενείς από την Ιταλία και τη Γαλλία έχουν αποσταλεί σε πόλεις και κρατίδια ανά τη Γερμανία, που διαθέτουν τις ΜΕΘ τους για νοσηλεία Γάλλων και Ιταλών πολιτών. Ασθενείς από την Ιταλία νοσηλεύονται σε Σαξονία, Βραδεμβούργο, Βερολίνο, Βαυαρία, Έσση, Βόρεια Ρηνανία- Βεστφαλία και Κάτω Σαξονία, ενώ το γερμανικό ΥΠΕΞ έχει επιβεβαιώσει 73 κλίνες ΜΕΘ για Ιταλούς ασθενείς. Επίσης, ασθενείς από τη Γαλλία νοσηλεύονται σε νοσοκομεία στη Βόρεια Ρηνανία- Βεστφαλία, τη Ρηνανία- Παλατινάτο, την Έσση και το Σάαρλαντ. Παράλληλα, η Γερμανία έχει στείλει προστατευτικό εξοπλισμό σε Ελβετία, Αυστρία, Ρουμανία και Σουηδία.
Το Λουξεμβούργο έχει δεχτεί Γάλλους ασθενείς, ενώ στην Ελλάδα 500 φορητές ιατρικές μονάδες με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ θα αρχίσουν σύντομα να επιχειρούν. Το Νότιο Τιρόλο (Ιταλία) έχει στείλει προστατευτικό εξοπλισμό στο Τιρόλο (Αυστρία), ενώ το Τιρόλο παρέχει κλίνες σε ασθενείς από το Νότιο Τιρόλο. Η Αυστρία έχει στείλει 1,5 εκατ. μάσκες στην Ιταλία, ενώ η Τσεχία έχει στείλει 10.000 προστατευτικές στολές στην Ιταλία και άλλες 10.000 στην Ισπανία.
Μύθοι, πραγματικότητα και διαβεβαιώσεις από την ΕΕ
Απαντώντας σε προβληματισμούς, εικασίες και δυσοίωνες εκτιμήσεις, η Κομισιόν, μεταξύ άλλων, διαβεβαιώνει πως η κρίση του κορονοϊού δεν σηματοδοτεί την κατάρρευση της Ζώνης Σένγκεν- «αντίθετα, βλέπουμε πόσο απαραίτητη είναι η Σένγκεν στην ευρωπαϊκή οικονομία και τον τρόπο ζωής. Στις παρούσες έκτακτες συνθήκες, πολλές χώρες- μέλη της ΕΕ επέβαλαν προσωρινούς ελέγχους στα σύνορα για να επιβραδύνουν την εξάπλωση του κορονοϊού, αλλά η Κομισιόν διασφαλίζει πως η αλυσίδες προμηθευτών ανά την ΕΕ συνεχίζουν να λειτουργούν και ότι η ροή αγαθών συνεχίζεται...η δημιουργία “πράσινων γραμμών επιτρέπει όλα τα οχήματα μεταφορών να διέρχονται από τα εσωτερικά σύνορα της Σένγκεν εντός 15 λεπτών» τονίζεται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Παράλληλα, η Κομισιόν διαβεβαιώνει πως εάν συλλέγονται δεδομένα κινητών τηλεφώνων για τους σκοπούς αντιμετώπισης της πανδημίας, θα γίνεται πάντα με πλήρη σεβασμό προς την ιδιωτικότητα και τα δικαιώματα των πολιτών: Όπως αναφέρεται, έχει ζητηθεί από εταιρείες τηλεπικοινωνιών να παρέχουν ανώνυμα μεταδεδομένα, που θα βοηθούν στην ανάλυση της εξάπλωσης του ιού. «Αυτό δεν σημαίνει πως έχει αρθεί η προστασία: Τα δεδομένα δεν θα επιτρέπουν την παρακολούθηση μεμονωμένων χρηστών. Τα ευρήματα θα καταστούν διαθέσιμα στις χώρες- μέλη. Το project αυτό συμμορφώνεται πλήρως με το GDPR της ΕΕ και τη νομοθεσία ePrivacy και δεν θα ταυτοποιηθούν ποτέ τα ατομικά data sets των πολιτών».
Όπως τονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΕ και οι κυβερνήσεις των κρατών- μελών φροντίζουν διαφορετικά πράγματα, σε συντονισμό μεταξύ τους. «Η δυνατότητα να περνούν νόμους σε εθνικό επίπεδο για την αντιμετώπιση του κορονοϊού επαφίεται πλήρως στις χώρες-μέλη- η Κομισιόν δεν έχει δικαίωμα να παρεμβαίνει σε εθνικές νομοθεσίες και αποφάσεις όπως η υγεία. Από την άλλη, η ΕΕ μπορεί να συντάσσει ευρωπαϊκές πολιτικές και γρήγορες, συντονισμένες, πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κρίσης από κοινού με τις χώρες- μέλη».
Καταλήγοντας, η Κομισιόν διαβεβαιώνει πως οι μετανάστες δεν φέρνουν τον Covid-19 στην Ευρώπη: «Ο κορονοϊός εξαπλώνεται από το ένα μολυσμένο άτομο σε άλλο μέσω σταγονιδιών από βήχα, φτερνίσματα ή εκπνοή, και δεν μεταφέρεται από συγκεκριμένους πληθυσμούς ή ομάδες. Αν διαβάσετε πως ο ιός εξαπλώνεται από μετανάστες ή συγκεκριμένες εθνοτικές ομάδες, να είστε βέβαιοι πως δεν υπάρχει επιστημονική βάση σε αυτούς τους ισχυρισμούς. Ο Covid-19 είναι μια παγκόσμια κρίση που απαιτεί παγκόσμια αλληλεγγύη».