Αρχές του 2020 ολόκληρος ο πλανήτης αλλά ιδίως η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζουν μια μοναδική πρόκληση που ακούει στο όνομα Covid-19. H ασθένεια που ξεκίνησε στην Κίνα (consilium.europa.eu) και κατόπιν εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο με εκατοντάδες χιλιάδες να νοσούν και χιλιάδες νεκρούς μέχρι σήμερα (worldometers.info/coronavirus/). Η Ιταλία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δοκιμάζεται σκληρά από την πανδημία, χαρακτηρισμένη ήδη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τον Μάρτιο 2020 (consilium.europa.eu), ενώ ακολουθείται από την Ισπανία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γερμανία κ.α. Η εξάπλωση του ιού είναι πλέον πανευρωπαϊκή με τα χιλιάδες κρούσματα να οδηγούν τα συστήματα υγείας των κρατών-μελών στα όρια της κατάρρευσης.
Η νέα οξύτατη κρίση ήρθε να προστεθεί στην ήδη τραυματισμένη Ευρωπαϊκή Ένωση της οποία η συνοχή είναι ήδη κλονισμένη. Η μεγάλη οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε σε βαθύ διχασμό την Ένωση χωρίζοντάς την ουσιαστικά σε δύο ταχύτητες, τον προηγμένο βορρά και τον φτωχό νότο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης αυτής αναδύθηκε ο λαϊκισμός και τα ακροδεξιά κόμματα. Κατόπιν, η απόφαση των βρετανών στο δημοψήφισμα το 2016 για αποχώρηση από την ΕΕ, η πρώτη στην ιστορία της Ένωσης, αποτέλεσε ένα ακόμα σοβαρό πλήγμα για την ακτινοβολία της τελευταίας. Παράλληλα με το Brexit, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέδειξε αδυναμία στη σθεναρή διαχείριση προβλημάτων στην άμεση γειτονιά της όπως αυτό της μεταναστευτικής κρίσης, λόγω της αραβικής άνοιξης και του συνεχιζόμενου πολέμου στη Συρία, που δοκιμάζει τα ήδη ταλαιπωρημένα κράτη-μέλη του νότου, κυρίως την Ελλάδα (βλ. Έβρος και νησιά Αιγαίου).
Η πολυγλωσσία των ευρωπαίων εταίρων προκάλεσαν τη δυσφορία των κρατών που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ ιδιαίτερα στο νότο. Η ίδια η ΟΝΕ δεν έχει ανακάμψει πλήρως από την προηγούμενη οικονομική κρίση από την οποία μόλις πρόσφατα κατόρθωσαν κράτη όπως η Ελλάδα να εξέλθουν μετά από μια δεκαετία λιτότητας και ύφεσης που απείλησε την κοινωνική συνοχή.
Σήμερα, η απειλή του Covid-19, χαρακτηρισμένο ως πανδημία από τον ΠΟΥ όπως σημειώσαμε παραπάνω, απειλεί να τραυματίσει την ακόμα περισσότερο την ευρωπαϊκή συνοχή. Παράλληλα, η πολιτική που ασκεί ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ, υλοποιώντας το προεκλογικό του σύνθημα Πρώτα η Αμερική, κλόνισε την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων εταίρων στην θέληση των ΗΠΑ να συνεχίσουν να ηγούνται του διεθνούς συστήματος.
Η ρωγμή στο δυτικό στρατόπεδο είναι εμφανής για τους ανταγωνιστές, Κίνα και Ρωσία, οι οποίοι σπεύδουν να εκμεταλλευτούν ποικιλοτρόπως την κρίση. Ενδεικτικά αναφέρουμε την πρόσφατη προσφορά βοήθειας στην Ιταλία κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε υγειονομικό εξοπλισμό και ιατρικό προσωπικό τόσο από πλευράς Κίνας όσο κι από πλευράς Ρωσίας , ενώ η αμερικανική κυβέρνηση έκλεισε τα σύνορα των ΗΠΑ για τους Ευρωπαίους ταξιδιώτες χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την ΕΕ γεγονός που θορύβησε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις
Κοινός παρονομαστής των παραπάνω αλλεπάλληλων κρίσεων είναι οι αντιδράσεις έναντι της πολιτικής των Βρυξελλών για τη διαχείρισή τους που έχουν οδηγήσει μεταξύ άλλων στην άνοδο του λαϊκισμού και της ακροδεξιάς. Η κορύφωση των αντιδράσεων συνοψίζεται στα λόγια του Ιταλού πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε ο οποίος δεν δίστασε να υποστηρίξει ότι «Στην Ευρώπη οφείλουμε να αποφύγουμε να κάνουμε τραγικές επιλογές. Αν η Ευρώπη δεν αρθεί στο ύψος αυτής της χωρίς προηγούμενο πρόκλησης, ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κινδυνεύει να χάσει τον λόγο ύπαρξής του στα μάτια των πολιτών μας».
Τούτες τις κρίσιμες στιγμές η ΟΝΕ και η ίδια η ΕΕ δοκιμάζονται. Οι πρόσφατες κρίσεις που βίωσε και βιώνει η Ένωση, με τα λάθη στη διαχείριση, αύξησαν τη δυσπιστία σημαντικής μερίδας πολιτών εναντίον της. Όμως η πλήρης απαξίωση του θεσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποτελέσει σφάλμα τόσο για τους πολίτες όσο και για τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών που αντιδρούν στις πολιτικές των Βρυξελλών σε διάφορα καίριας σημασίας θέματα.
Η ΕΕ οφείλει, ως υπερεθνικός οργανισμός, να αφουγκραστεί τους ευρωπαίους πολίτες και να επιδείξει έμπρακτη αλληλεγγύη σχεδιάζοντας παράλληλα τρόπους να σταθεί αξιόπιστα και πάλι στο πλευρό τους ώστε να κερδίσει τη χαμένη εμπιστοσύνη. Κάτι τέτοιο φαντάζει δύσκολο καθώς αποτελείται από κυρίαρχα κράτη με συγκρουόμενες πολλές φορές στρατηγικές και συμφέροντα. Άρα έγκειται στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών να επιδείξουν έμπρακτη αλληλεγγύη μεταξύ τους αφήνοντας κατά μέρος την εσωστρέφεια. Σε κάθε περίπτωση καλό θα ήταν να μη λησμονούμε πως η ειρήνη και η ευημερία στην ήπειρό μας, μέχρι πολύ πρόσφατα καθόλου δεδομένη, είναι αποτέλεσμα και της ύπαρξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν θα ήταν καθόλου συνετή η ολοκληρωτική της απαξίωσή γιατί τα σημάδια που άφησε στην Ευρώπη ο τελευταίος πόλεμος έχουν μεν ξεθωριάσει όμως δεν πρέπει να λησμονηθούν ποτέ.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, η ηγεμονική παρουσία των ΗΠΑ και φυσικά της ΕΕ εξακολουθεί να είναι καταλυτική στην διατήρηση της ειρήνης και της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Είναι σαφές πως το μεγάλο στρατηγικό ζήτημα για τις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης δεν είναι εάν θα συνεχιστεί η ΕΕ όπως είναι (ακόμη και οι άπιστοι Θωμάδες το κατάλαβαν λόγω πανδημίας) αλλά ποια θα είναι η θέση της Γερμανίας, της Ρωσίας και κατ’ επέκταση της Γαλλίας στους υπό διαμόρφωση συσχετισμούς του πολυπολικού διεθνούς συστήματος (www.huffingtonpost.gr). Οι ευρωπαίοι ηγέτες μέσα στο ρευστό διεθνές σύστημα οφείλουν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων αντιμετωπίζοντας την οξύτατη κρίση που βιώνει η ΕΕ χωρίς να βαθύνουν περαιτέρω το ρήγμα στο εσωτερικό της. Τελικά, μια κακή ΕΕ είναι προτιμότερη από μια καθόλου ΕΕ αφού θα διατηρεί πάντοτε περιθώρια βελτίωσης.
Βιβλιογραφία- Δικτυογραφία
https://europa.eu/european-union/index_el (28/03/2020)
https://www.consilium.europa.eu/el/ (28/03/2020)
https://www.huffingtonpost.gr/entry/konte-to-eeropaiko-oikodomema-kindeneeei-na-chasei-ton-loyo-eparxes toe_gr_5e7f2c2ec5b6cb9dc1a1010c?utm_hp_ref=gr-diethnes (29/03/2020)
https://www.huffingtonpost.gr/entry/pandemia-charistike-vole-kata-tes-ee_gr_5e7f8a56c5b6256a7a2bb7a9?utm_hp_ref=gr-blogs (29/03/2020)
https://www.worldometers.info/coronavirus/ (29/03/2020)
https://www.tanea.gr/2020/03/26/world/i-rosiki-voitheia-pros-tin-italia-deixnei-tin-apotyxia-tis-ee/ (29/03/2020)
https://www.tanea.gr/2020/03/12/world/i-ee-adeiazei-ton-tramp-gia-to-kleisimo-ton-synoron-ipa-eyropis/ (29/03/2020)