Πόσους νόμος χρειάζεται η κοινωνία μας για να ζήσει αρμονικά; Αν κρίνουμε από τη νομοθετική παραγωγή του ελληνικού κράτους διαχρονικά, υποθέτω ότι χρειαζόμαστε πολλούς. Αν κρίνουμε δε, από την παραγωγή νόμων τα χρόνια της οικονομικής κρίσης έως και σήμερα, χρειαζόμαστε ακόμα πιο πολλούς, κι ας λέγαμε ανέκαθεν ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της χώρας είναι η πολυνομία.
Τι ψάχνουμε όμως νομοθετώντας τόσο πολύ;
Μια εύλογη απάντηση είναι ότι συνεχώς ψάχνουμε το μέτρο σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Αναζητάμε τη χρυσή τομή ανάμεσα στα θέλω του κάθε μέλους της κοινότητας ώστε αυτά τα θέλω να μην έρχονται σε σύγκρουση.
Παράλληλα όμως ψάχνουμε και για σταθερότητα.
Αναζητάμε ένα περιβάλλον που δεν θα αλλάζει συνέχεια, θα έχει σταθερούς κανόνες, θα μας κάνει να νιώθουμε σιγουριά και θα μας επιτρέπει να προγραμματίσουμε το αύριο.
Ακριβώς επάνω σε αυτή την ψυχική μας ανάγκη μεταξύ μέτρου και σταθερότητας, καιροσκοπούν οι δυνάμεις που κυριαρχούν στην οικονομική και πολιτική ζωή των κοινωνιών μας. Πωλούν «κανονικότητα» και «ασφάλεια».
Οι ολιγαρχίες που δημιουργούν τα περισσότερα προβλήματα, είναι αυτές που προσφέρουν και τη λύση.
Και η «λύση», δεν είναι άλλη, από την επιβολή νέων κανόνων τους οποίους οφείλουμε να ακολουθούμε πιστά και απαρέγκλιτα.
Από την αυγή του 21ου αιώνα και την οικονομική κρίση μέχρι και σήμερα που είμαστε στο μέσο της πανδημίας, η μόνη οδηγία που λαμβάνουμε ως «φάρμακο» για τα πάντα είναι η τήρηση νόμων και κανόνων:
«Οι φόροι των φυσικών προσώπων πρέπει να πληρώνονται στη χώρα διαμονής, είναι νόμος.» - «Το να ασκείς επιχειρείν με έδρα ένα φορολογικό παράδεισο, επιτρέπεται. Είναι νόμος».
«Αν φωνάξεις ότι η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση, προκαταλαμβάνεις το νόμο και θα καταδικαστείς» - «Αν το κρίνει όμως το δικαστήριο μπορείς. Το επιτρέπει ο νόμος.».
«Αν συνωστιστείς σε μια διαδήλωση, θα πληρώσεις πρόστιμο 300 ευρώ. Είναι νόμος» - «Αν είσαι πρωθυπουργός και συνωστιστείς σε φιλικό σπίτι, έχεις το ελεύθερο λόγω ιδιότητας. Δεν πληρώνεις πρόστιμο. Είναι νόμος.»
«Τα ιδιωτικά φαρμακευτικά ιδρύματα επιχορηγούνται για την έρευνα νέων φαρμάκων και έχουν προνομιακές οικονομικές σχέσεις με τα κράτη για το καλό όλων μας. Είναι νόμος» - «Η πατέντα του φαρμάκου για την πανδημία δεν μπορεί αν γίνει κτήμα όλων, είναι ιδιωτική. Είναι νόμος.»
«Αν κακοποιηθείς οφείλεις να το καταγγείλεις εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Είναι νόμος» - «Αν το καταγγείλεις δημόσια αργότερα πράττεις δυσφήμιση. Είναι νόμος.»
«Αν βρίσεις κάποιον θα καταδικαστείς. Είναι νόμος.» - «Η καλλιτεχνική έκφραση είναι απεριόριστη. Είναι νόμος».
Αν βρίσεις κάποιον μέσα από ένα τραγούδι…;
«Αν έχεις παραβατική συμπεριφορά θα καταδικαστείς. Είναι νόμος.» - «Τα πανεπιστήμια έχουν διοικητική αυτοτέλεια. Είναι νόμος» - «Για τα αδικήματα που τελούνται στα πανεπιστήμια, υπάρχει βέβαια νόμος αλλά δεν φτάνει. Χρειάζεται άλλος νόμος που θα καθορίζει με σαφήνεια ποιος θα κάνει τί και πότε, με χειρουργική ακρίβεια...»
Όσο μεγαλύτερο χάος δημιουργούν αυτοί που βάζουν κανόνες, τόσους περισσότερους κανόνες βάζουν, που μεγαλώνουν το χάος. Φτάνουμε σε ένα σημείο όπου αυτοί που καλούνται να υπακούσουν στους κανόνες να μην εφαρμόζουν πια σχεδόν κανέναν.
Παρόλα αυτά, όλοι θέλουν κανόνες και είναι πολύ λογικό, γιατί χωρίς κανόνες δεν υπάρχει κοινωνία. Απλά οι πολίτες δεν θέλουν τους κανόνες που οι εν λόγω φτιάχνουν.
Είμαστε σε μια εποχή υστερόβουλων και κουτοπόνηρων «σκηνοθετών». Ανθρώπων που πατούν πάνω στο φόβο του κόσμου για το χάος που οι ίδιοι δημιουργούν.
Προσώπων που ικανοποιούν τα ευτελέστερα ένστικτα του ακρωτηρίου τους και πουλούν «κανονικοποίηση» της κοινωνικής ζωής· έναν βίο που θα ορίζεται από νόμους στην κάθε λεπτομέρεια του.
Κάνουν ότι ακούν το τρομοκρατημένο -από εκείνους- ακροατήριο και νομοθετούν δήθεν για την ασφάλειά του.
Ευελπιστούν ότι αν βάλουν κανόνες και νόμους σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας που έχει να κάνει με την «ασφάλεια» και την «ευταξία» θα ξεχάσουν οι πολίτες την ανασφάλεια και την αταξία που εκείνοι δημιουργούν.
Όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά παντού στον «πολιτισμένο κόσμο», άνθρωποι με μηδαμινή κοινωνική ενσυναίσθηση, υπηρετούν τυφλά, μια εντελώς ιδιοτελή και ιδεολογικά πωρωμένη ατζέντα.
Δημόσια μοιράζουν απλόχερα συμπάθεια, αλλά κάνουν πράξεις μνημειώδους κοινωνικής απάθειας. Τόσο αδιανόητη περιφρόνηση για τον πλησίον που φτάνει στα όρια της ψυχικής ασθένειας.
Για όποιο κοινωνικό θέμα έχει ανακύψει τους τελευταίους μήνες, από την πανδημία, στις σεξουαλικές κακοποιήσεις μέχρι την αστυνομική βία, το μόνο που ακούμε ως φάρμακο είναι ότι θα υπάρξει μια καινούρια νομοθετική πρωτοβουλία.
Ευπρόσδεκτη.
Οι κοινωνίες όμως δεν κρατιούνται με νόμους. Κρατιούνται με κοινωνικά συμβόλαια.
Αυτά όμως δεν νομοθετούνται, πρωτίστως βιώνονται και όσο οι πολίτες νιώθουν ότι οι κανόνες που νομοθετούνται δεν είναι αυτοί που χρειάζονται, όσο νιώθουν ότι οι νόμοι που χρειάζονται δεν νομοθετούνται ή όσο βλέπουν ότι οι νόμοι εφαρμόζονται επιλεκτικά, δεν θα υπάρχει κοινωνική ειρήνη. Δεν θα υπάρχει υπακοή στους νόμους.
Οι αντιδράσεις βέβαια δεν οδηγούν απαραίτητα στην κοινωνική δικαιοσύνη.
Οι αναταραχές στην ιστορία δεν είναι ποτέ συμμετρικές.
Δεν υπάρχουν ευδιάκριτα στρατόπεδα «καλών» και «κακών», δεν υπάρχει μεσσιανική νομοτέλεια που οδηγεί στη λύτρωση και αυτό είναι μια ακόμα ευθύνη όσων διαμορφώνουν τις κοινωνικές συνθήκες.
Κάποιοι καιροσκοπούν ακόμα και στη βία που πράγματι παράγεται από τις ασύμμετρες αντιδράσεις.
Όσοι πάντως παρακολουθούμε ή χανόμαστε μέσα στον κυκεώνα πρέπει να βρίσκουμε τη δύναμη να συγκεντρωνόμαστε στα βασικά ερωτήματα: Ποιος κάνει τί και γιατί.
Τελικά το ποιο δύσκολο που φέρνουν οι δύσκολοι καιροί είναι να κρατά κανείς την οπτική του διάφανη μέσα στην καταιγίδα των γεγονότων. Θέλει τεράστια δύναμη· ας κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε.