Την 1η Αυγούστου, που είναι η Εθνική Ημέρα της Ελβετίας, οι Ελβετοί έχουν γιορτή. Οι ελβετικές πόλεις στολίζονται για να γιορτάσουν τη δημιουργία της Ελβετικής Ομοσπονδίας. Το ίδιο γίνεται και στο Μπύσινγκεν, την πόλη που είναι χτισμένη στις όχθες του Ρήνου. Με μια διαφορά. Το Μπύσινγκεν είναι γερμανικό.
«Είναι απλά κάτι που κάνουμε» λέει ο αντιδήμαρχος του Μπύσινγκεν, Ρόλαντ Γκούντερτ, στο BBC. «Το πνεύμα μας και η καρδιά μας είναι ελβετικά».
Γιατί συμβαίνει αυτό; Αυτή η μικρή κουκίδα Γερμανίας, περικυκλώνεται εξ ολοκλήρου από την Ελβετία. Που το κάνει ενκλάβιο αλλά και εξκλάβιο έδαφος.
Για την ιστορία, το ενκλάβιο είναι ένα περίκλειστον έδαφος που περιβάλλεται από εδάφη μιας ξένης χώρας. Άρα το Μπύσινγκεν είναι ενκλάβιο της Ελβετίας και εξκλάβιο της Γερμανίας, δηλαδή αποσπασμένο έδαφος του κράτους.
Κτισμένο στις όχθες του ποταμού Ρήνου έχει έκταση μόλις 7,62 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό περίπου 1.450 κατοίκους, ενώ απέχει από την κυρίως Γερμανία περίπου 700 μ. στο κοντινότερο της σημείο.
Διοικητικά, το Μπύσινγκεν ανήκει στον Νομό της Κωνσταντίας, η οποία με τη σειρά της ανήκει στη διοικητική περιφέρεια του Φράιμπουργκ, ως μέρος του ομόσπονδου κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Οικονομικά, ωστόσο, διέπεται από ειδικές διακρατικές συμφωνίες, παρόμοιες μ′ αυτές που ισχύουν για άλλες όμορες χώρες, όπως το Λίχτενσταϊν και το ιταλικό εξκλάβιο Καμπιόνε ντ′ Ιτάλια. Κατά συνέπεια τούτου δεν υπάρχει συνοριακός έλεγχος μεταξύ των δύο χωρών, από τη στιγμή μάλιστα που η Ελβετία εντάχθηκε στη Ζώνη Σένγκεν το 2008-09.
Όμως, όπως και στην Ελβετία, το Μπύσινγκεν λειτουργεί εκτός ΕΕ. Το Μπύσινγκεν είναι η μοναδική πόλη της Γερμανίας όπου το κυρίαρχο νόμισμα σε κυκλοφορία είναι το ελβετικό φράγκο, αν και από τεχνικής πλευράς το ευρώ αποτελεί το επίσημο νόμισμα, όπως και στην υπόλοιπη Γερμανία. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το γερμανικό μάρκο δεν ήταν αποδεκτό στο Μπύσινγκεν, με το παράδοξο φαινόμενο της αγοράς γερμανικών γραμματοσήμων με ελβετικό νόμισμα. Η κατάσταση διευθετήθηκε με την δια νόμου επιβολή του μάρκου και αργότερα του ευρώ, αν και το φράγκο παραμένει το κυρίαρχο νόμισμα σε κυκλοφορία. Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης εργάζονται σε ελβετικό έδαφος και συνεπώς πληρώνονται τον μισθό τους σε ελβετικό φράγκο.
Ο Γκούντερτ εξηγεί: «Έχουμε γερμανικούς νόμους και γερμανική κυβέρνηση, αλλά από την άλλη, έχουμε ελβετική οικονομία».
Πουθενά στην πόλη δεν αποτυπώνεται καλύτερα αυτός ο διαχωρισμός όσο στο εστιατόριο Waldheim. Μια γραμμή ζωγραφισμένη στην τραπεζαρία του εξωτερικού χώρου, σηματοδοτεί τα σύνορα των δύο χωρών.
Αυτό το παράδοξο, έχει και τα αρνητικά του. Πολλοί από τους κατοίκους εργάζονται σε κοντινές μεγάλες ελβετικές πόλεις, πληρώνονται και πληρώνουν σε ελβετικά φράγκα, αλλά εξακολουθούν να πληρώνουν τους υψηλότερους γερμανικούς φόρους εισοδήματος. Τα παιδιά πηγαίνουν σε ένα τοπικό (γερμανικό) δημοτικό σχολείο, αλλά οι γονείς στη συνέχεια μπορούν να αποφασίσουν σε ποια χώρα θα παρακολουθήσουν τα παιδιά τους γυμνάσιο. Παρομοίως, οι ντόπιοι του Μπύσινγκεν έχουν και γερμανικούς και ελβετικούς ταχυδρομικούς και διεθνείς τηλεφωνικούς κωδικούς: είτε καλέσουν το +49 της Γερμανίας είτε το +41 της Ελβετίας, θα βρουν τον κάτοικο του Μπύσινγκεν που θέλουν. Και ίσως το πιο παράδοξο; Η ποδοσφαιρική ομάδα της πόλης είναι η μόνη γερμανική ομάδα που μπορεί να παίξει στο Ελβετικό πρωτάθλημα.
Η ιστορία
Για το Μπύσινγκεν το πρόβλημα ξεκίνησε το 1693, πολύ πριν τη δημιουργία της Γερμανίας. Το χωριό ήταν υπό αυστριακό έλεγχο όταν μια οικογενειακή διαμάχη για τη θρησκευτική πίστη, οδήγησε στην απαγωγή του Καθολικού άρχοντα του Μπύσινγκεν. Οι ξαδέλφες του τον πήγαν στην κοντινή ελβετική (και προτεσταντική) πόλη του Σαφχάουζεν, όπου καταδικάστηκε σε ισόβια Χρειάστηκαν έξι χρόνια -και η απειλή της Αυστρίας ότι θα εισβάλει στο Σαφχάουζεν- για να απελευθερώσει τελικά ο άρχοντα.
Λίγες δεκαετίες αργότερα, όταν η Αυστρία πούλησε περιοχές στο ελβετικό καντόνι της Ζυρίχης, κράτησε το Μπύσινγκεν –παράνομα σύμφωνα με τους ιστορικούς. «Είπαν ότι δεν θα επιστρέψει ποτέ στην Ελβετία. Ποτέ, ποτέ, ποτέ», λέει ο αντιδήμαρχος.
Έτσι, μετά την ήττα της Αυστρίας στους Ναπολεόντειους Πολέμους, η πόλη αποδίδεται ως εδαφική διευθέτηση στο γερμανικό Βασίλειο της Βυρτεμβέργης. Η συμφωνία έλαβε χώρα κατ′ εφαρμογήν της Συνθήκης του Πρέσμπουργκ το 1805, κατά την οποία η Αυστρία υποχρεώθηκε να αποδώσει αρκετά εδάφη της σε τρίτες χώρες.
Για να λυθεί το μπέρδεμα με το Μπύσινγκεν, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1918, διοργανώνεται δημοψήφισμα στην πόλη, με τους πολίτες να δηλώνουν σε ποσοστό 96% ότι θέλουν η πόλη τους να ενταχθεί στην Ελβετία. Αλλά το Βερολίνο δεν ενδιαφερόταν να δώσει την πόλη, επειδή η Ελβετία δεν προσέφερε τίποτα σε αντάλλαγμα -κάποιο έδαφος αντίστοιχης αξίας. Έκτοτε, το Μπύσινγκεν παραμένει αποσπασμένο έδαφος της Γερμανίας, ενώ κατοπινές απόπειρες ένταξης απορρίφθηκαν από τη μεριά της Ελβετίας.
Τα ακριβή σύνορα και η επίσημη καταγραφή του συναποφασίστηκαν το 1967, μεταξύ της τότε Δυτικής Γερμανίας και της Ελβετίας. Την ίδια εποχή, το Δυτικογερμανικό εξκλάβιο του Βερέναχοφ, αποτελούμενο από τρία μόνο σπίτια και κατοικούμενο από καμιά δωδεκαριά ανθρώπους, έγινε μέρος της ελβετικής επικράτειας.
Πηγή: BBC