Η Σουηδική Eκκλησία της Αθήνας
Φωτογραφία αρχείου
Φωτογραφία αρχείου
Peter Vahlersvik via Getty Images

Από το σουηδικό Βορρά στον ελληνικό Νότο

Είχαν μαζευτεί αρκετά σύννεφα στον ουρανό. Η ζέστη αρκετή ακόμα για αρχές Οκτωβρίου και περπατούσα βιαστικά στα στενά της Πλάκας. Λίγο πριν τις 15.00 θα χτυπήσω το κουδούνι στο κτήριο της Δαιδάλου 18. Κοιτάζοντας ψηλά θα δω μία σουηδική και φινλανδική σημαία να κυματίζουν στο μπαλκόνι του πρώτο ορόφου ενώ στην πόρτα της εισόδου κάποιος θα δει μία μικρή μόνο επιγραφή με το έμβλημα της επίσημης Εκκλησίας της Σουηδίας — Svenska Kyrkan.

Ανεβαίνοντας στον 1ο όροφο, θα μου ανοίξει την πόρτα ο Πατέρας Björn Kling. Μπαίνοντας μέσα ακούω ένα μείγμα σκανδιναβικών γλωσσών ενώ ο Björn μου προσφέρει ένα τσάι έτσι ώστε να ξεκινήσουμε τη συζήτηση μας. Η Brigitta που είναι υπεύθυνη για το καφέ της Σουηδικής Εκκλησίας μου δίνει τη ζάχαρη μου ενώ παράλληλα μιλάει στο τηλέφωνο τη γλώσσα της πατρίδας της.

Στήνοντας τη Σουηδική Εκκλησία

Η Σουηδική εκκλησία δημιουργήθηκε πριν περίπου 45 χρόνια και μάλιστα όχι στην Αθήνα που βρισκόμαστε τώρα αλλά στον Πειραιά. Αρχικά, αποτελούσε παρακλάδι της Σουηδικής Εκκλησίας για τους ανθρώπους της θάλασσας (Seamen’s Churches) η οποία ήταν κομμάτι ενός τεράστιου δικτύου. Η σκέψη πίσω από αυτό ήταν ότι όλες οι σκανδιναβικές χώρες είχαν μεγάλο αριθμό αντρών οι οποίοι εργάζονταν στη ναυτιλία, στη θάλασσα. Όταν έπιαναν λιμάνι, όλοι αυτοί βρίσκονταν σε αρκετά κακή κατάσταση λόγω κακουχίας και δεν υπήρχε κανένας να τους φροντίσει όπως θα έκαναν οι δικοί τους άνθρωποι. Ε, αυτό το ρόλο ήρθε να καλύψει τότε η Σουηδική Εκκλησία.” μου αφηγείται ο Πατέρας Björn καθισμένος στο λευκό καναπέ του καφέ.

Όμως η εποχή όπου οι σουηδοί ναυτικοί βρίσκονταν στη θάλασσα και έπιαναν λιμάνια πέρασε ανεπιστρεπτί και η Σουηδική Εκκλησία άλλαξε το ρόλο της. Πλέον βρισκόταν εκεί για να βοηθήσει τους σουηδούς οδηγούς φορτηγών οι οποίοι περίμεναν να φορτώσουν και να ξεφορτώσουν εμπόρευμα από το λιμάνι του Πειραιά. Λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών στο τελωνείο, οι οδηγοί περίμεναν στον Πειραιά για αρκετές μέρες ή εβδομάδες και η Εκκλησία ήταν εκεί για να τους βοηθήσει και να διευκολύνει τη διαμονή τους.”

“Έπειτα μπήκαμε στην εποχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πλέον δεν υπήρχαν τελωνεία άρα ούτε οδηγοί. Η Εκκλησία μας έπρεπε να σκεφτεί πολύ σοβαρά το λόγο ύπαρξης της. Γιατί υπάρχουμε; Ποιον βοηθάμε πλέον;”

Από τον Πειραιά στην Αθήνα

Οι ανάγκες πλέον είχαν μετατοπιστεί από τον Πειραιά στο κέντρο της Αθήνας. “Υπήρχαν αρκετοί Σουηδοί και Σκανδιναβοί στην Αθήνα. Κυρίως γυναίκες οι οποίες πριν από 30–40 χρόνια παντρεύτηκαν Έλληνες και εγκαταστάθηκαν μόνιμα εδώ. Η ανάγκη να βρουν ξανά έναν κοινό δεσμό με την πατρίδα τους, να μιλήσουν ξανά τη γλώσσα τους και να προσευχηθούν σε μία εκκλησία με αναμνήσεις από τα παιδικά τους χρόνια ήταν πιο έντονη από ποτέ.”

Με βάση αυτό το σκεπτικό, η Εκκλησία εγκαταστάθηκε σε αυτό εδώ το κτήριο πριν από 8–10 χρόνια. Η πρόσβαση πλέον είναι αρκετά εύκολη και μπορούν να έρθουν όλοι. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι όλοι;

“Η αλήθεια είναι ότι είμαστε μία πολύ μικρή ενορία και μάλιστα μία “φτωχή” ενορία. Το Πάσχα που μας πέρασε ήρθαν στη λειτουργία 60 άτομα ενώ στις κυριακάτικες λειτουργίες δεν ξεπερνάμε τους 20 πιστούς.”

Ο μέσος όρος ηλικίας των Σουηδών που είναι μέλη της Εκκλησίας μεγαλώνει ενώ οι νεότεροι δεν έρχονται στην εκκλησία.

“Οι δικοί μας άνθρωποι εδώ μεγαλώνουν. Προβλήματα κινητικά και ασθένειες δεν τους επιτρέπουν να έρθουν στην εκκλησία. Επίσης, πολλοί επιλέγουν να επιστρέψουν στη Σουηδία λόγω της οικονομικής κρίσης. Ένα ακόμα σημαντικότερο πρόβλημα είναι ότι οι απόγονοι αυτών των ανθρώπων, παιδιά και εγγόνια δηλαδή, δεν έχουν καμία σχέση με τη σουηδική κουλτούρα και ταυτότητα. Λόγω της καθημερινότητας τους στην Ελλάδα, δεν έμαθαν να μιλάνε σουηδικά και ούτε έχουν καμία επαφή με τη χώρα πολιτισμικά, πόσο μάλλον θρησκευτικά.”

Όσο συζητάμε ακούω κόσμο να καταφτάνει και τα φλυτζάνια του καφέ να παίρνουν τη θέση τους μπροστά από την καφετιέρα. Fika λέγεται η συνήθεια των Σουηδών να κάνουν ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα για να πιουν καφέ με τους φίλους της ενώ παράλληλα απολαμβάνουν τα ρολάκια κανέλας. Συμπτωματικά την ίδια ημέρα της συνέντευξης, 4 Οκτωβρίου στη Σουηδία γιορτάζουν την Εθνική ημέρα ρολού κανέλας, τα γνωστά cinnamon .

Όπως σας είπα η ενορία μας εδώ είναι αρκετά φτωχή. Μας στηρίζει βέβαια η Εκκλησία πίσω στη Σουηδία αλλά έχουμε να αντιμετωπίσουμε αρκετές προκλήσεις. Για αυτό άλλωστε επέλεξα το εξωτερικό. Οι εκκλησίες έξω δεν απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα των ενοριών στη Σουηδία όπως μεγάλα, καθαρά κτήρια, οργάνωση της γραφειοκρατίας, αρκετούς υπαλλήλους κτλ.”

Στην ερώτηση μου για τις δραστηριότητες τους ως ενορία, θα χαρεί να μου απαντήσει ότι τα τελευταία δύο χρόνια γίνονται αρκετά πράγματα. Υπάρχει παιδική — νεανική χορωδία αλλά και μία νεανική λέσχη όπου συναντιέται Τετάρτες ή Σάββατα. “Μελετάμε και συζητάμε. Μελετάμε κυρίως βιβλία θρησκευτικού περιεχόμενου αλλά λατρεύουμε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και την αρχαία ελληνική μυθολογία.” Παρά τις αντιξοότητες, η σουηδική εκκλησία θα γιορτάσει με κάθε επισημότητα τις χριστιανικές γιορτές αλλά και τις σουηδικές παραδόσεις όπως την παράδοση της Λουσία — Lucia. Το έθιμο της Λουσία το γιορτάζουμε κάθε χρόνο στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου. Έχουμε μία εξαιρετική συνεργασία τόσο με την Αγγλικανική όσο και με όλες τις υπόλοιπες Λουθηρανικές Εκκλησίες εδώ.

“Δυστυχώς θα θέλαμε πολύ να βοηθήσουμε ακόμα πιο ενεργά για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. Δεν τρέχουμε κάποια δικά μας εξολοκλήρου προγράμματα για την ανακούφιση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Αντίθετα, διαθέτουμε κάποιες χορηγίες σε κάποιους που ξέρουν πολύ καλά πως να το κάνουν. Αρχικά, δίνουμε ένα ποσό στη Μη κερδοσκοπική οργάνωση ΑΠΟΣΤΟΛΗ που ανήκει στην Αρχιεπισκοπή. Έπειτα δίνουμε ένα κονδύλιο σε μία πολύ αξιόλογη προσπάθεια, στην ANASA. Πρόκειται για ένα σχολείο — τσίρκο όπου οι μαθητές είτε Έλληνες είτε πρόσφυγες είτε μετανάστες μαθαίνουν ακροβατικά. Στηρίζει νέους ανθρώπους έτσι ώστε να βγουν από το περιθώριο ή να μην καταλήξουν στο περιθώριο. Μαθαίνουν να συνεργάζονται και να αποκτούν δεξιότητες. Εμάς μας ενδιαφέρουν οι ψυχές. Όλοι θα δώσουν ένα πιάτο φαγητό ή θα κάνουν μία ιατρική εξέταση. Ποιος όμως θα νοιαστεί για αυτές τις τόσο βασανισμένες ψυχές;

Οι εθελοντές παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στις δράσεις της ενορίας. “Γενικά, έχουμε αρκετούς εθελοντές.Κυρίως νέους εθελοντές από τη Φινλανδική εκκλησία.”

Λίγους μήνες νωρίτερα θα γνώριζα τυχαία μία νεοφερμένη Φινλανδή στην Ελλάδα. Μόλις είχε ξεκινήσει να εργάζεται στο προσφυγικό εκ μέρους της επίσημης οργάνωσης της φινλανδικής εκκλησίας, της Finn Church Aid.

“Έχουμε όμως και έμμισθο προσωπικό για λίγες ώρες την εβδομάδα. Την Brigitta, την Eva ή τη Mari αλλά και άλλες γυναίκες. Ασχολούνται από το καφέ μέχρι το διοικητικό κομμάτι ενώ οι δύο είναι μουσικοί.”

Ο Björn Kling

“Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της ενορίας στην Ελλάδα;” θα ρωτήσω με σχετική αφέλεια. Ο ίδιος έχει ταξιδέψει με την εκκλησία ως εθελοντής αλλά και ως ιερέας σε μέρη όπως Τανζανία και Ερυθραία, Παρίσι, Ισπανία. Οι εμπειρίες τον σημάδεψαν και τον διαμόρφωσαν.

“Μεγάλωσα σε μία μικρή πόλη στη Βόρεια Σουηδία. Οι γονείς μου δεν ήταν ιδιαίτερα θρησκευόμενοι αλλά εγώ και οι φίλοι μου πηγαίναμε στην εκκλησία. Ήταν λίγο φυσιολογικό να γίνω ιερέας…”

“Στην αρχή πήγα σε ένα πολύ μικρό μέρος της Σουηδίας. Είχα φοβερά όνειρα και ιδέες προχωρημένες για έναν ιερέα. Ονειρευόμουν να κάνω μια ομάδα ποδοσφαίρου, ομάδα βόλεϊ κτλ. Οι άνθρωποι εκεί μου έμαθαν τι πάει να πει να γνωρίζεις τον άλλον. Να διαμορφώνεις κοντινές σχέσεις. Ήταν κάτι που δεν το είχα στην επόμενη πόλη που πήγα.”

Ενώ μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας από τη Σουηδία, εγώ θα του πω ότι θεωρώ ότι οι Σουηδοί δεν είναι καθόλου θρησκευόμενοι. “Πιστεύω ότι είναι πολύ Χριστιανοί οι Σουηδοί.” θα μου πει ο Bjorn. “ Και όταν λέω χριστιανοί εννοώ ότι έχουν, διατηρούν και μοιράζονται τις χριστιανικές αξίες. Το αρνητικό είναι ότι πλέον είναι μια κοινωνία πολωμένη όπου όλοι φοβούνται τη θρησκεία. Είναι μουσουλμάνος; Είναι τρομοκράτης.”

Κλείνουμε τη συνέντευξη και η τελευταία ερώτηση που θέλω να του κάνω είναι για αναμνήσεις. Μια ανάμνηση που θα κρατήσει μαζί του όταν φύγει από την Ελλάδα.

“Δε θα ξεχάσω ποτέ ένα συναίσθημα. Το πως νιώθουν οι άνθρωποι όταν μιλάνε ξανά τη γλώσσα τους, όταν προσεύχονται και τραγουδούν ύμνους που τους θυμίζουν την παιδική τους ηλικία, όταν βρίσκουν καταφύγιο και οι ίδιοι στις αναμνήσεις τους.”

Το επόμενο ραντεβού για καφέ μπορείτε να το δώσετε στο καφέ της Σουηδικής Εκκλησίας: https://www.svenskakyrkan.se/grekland/cafe-paulusgarden (με τη βοήθεια του Google translate θα δείτε και τις ημέρες και ώρες λειτουργίας). Εάν ενδιαφέρεστε να δείτε πως είναι μία τυπική κυριακάτικη λειτουργία στα σουηδικά, μπορείτε να είστε την επόμενη κιόλας Κυριακή στις 18.00 στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου, στη Φιλελλήνων. Εκεί όμως που θα συναντήσετε τη γνήσια σουηδική και σκανδιναβική κουλτούρα θα είναι στο ετήσιο Χριστουγεννιάτικο Παζάρι και στο έθιμο της Λουσία. Για να μαθαίνετε τα νέα τους, ακολουθήστε τους: https://www.svenskakyrkan.se/grekland & Facebook.

Δημοφιλή