Το Daesh (ευρύτερα γνωστό ως ISIS ή Ισλαμικό Κράτος) παρέμεινε και το 2017 ένας από τους πιο «σκοτεινούς» πρωταγωνιστές της χρονιάς. Καθώς οι συγκρούσεις μαίνονται στη Συρία και το Ιράκ, η τζιχαντιστική οργάνωση – το αυτόκλητο «χαλιφάτο»- δείχνει σίγουρα να χάνει έδαφος στα πεδία των μαχών, καθώς άρχισε να αριθμεί όλο και πιο σκληρές ήττες, με τα ισχυρότερα προπύργιά του να τελούν υπό πίεση. Οι πόροι του έχουν φανεί να περιορίζονται, όπως και η εισροή νέων μελών, ενώ η εν εξελίξει μάχη της Μοσούλης θεωρείται πως αργά ή γρήγορα θα έχει αποτέλεσμα την εκκαθάρισή της από τις δυνάμεις των τζιχαντιστών. Στη Συρία οι κυβερνητικές δυνάμεις του καθεστώτος Άσαντ, με την υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν σημειώνουν γενικότερη πρόοδο, αποσκοπώντας να δώσουν τέλος στον συριακό εμφύλιο μέσω στρατιωτικής νίκης (με πιο πρόσφατη εξέλιξη τα γεγονότα στο Χαλέπι), ενώ οι δυνάμεις του ISIS συγκρούονται, μεταξύ άλλων, με τον τουρκικό στρατό στη βόρεια Συρία, με επίκεντρο την περιοχή της αλ Μπαμπ.
Ωστόσο, ακόμα και αν πολλοί προμηνύουν την ήττα και καταστροφή του ISIS στα πεδία των μαχών στη Συρία και το Ιράκ, το «χαλιφάτο» δεν φαίνεται διατεθειμένο να καταθέσει τα όπλα: Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αναφορές και τα ντοκουμέντα σχετικά με τις απώλειες των Τούρκων στην αλ Μπαμπ, όπως και η σφοδρή αντεπίθεση στην Παλμύρα. Επίσης, πέρα από τα θέατρα των επιχειρήσεων, τρομοκράτες πραγματοποιούν επιθέσεις στο όνομα του ISIS σε διάφορα σημεία του κόσμου: Συνεχίζοντας αυτό που ξεκίνησε το 2015, τo Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη για σειρά επιθέσεων που συγκλόνισαν την Ευρώπη, από τις επιθέσεις στις Βρυξέλλες και τη Νίκαια, μέχρι τον αποκεφαλισμό ιερέα στη Νορμανδία, το πρόσφατο περιστατικό στη χριστουγεννιάτικη αγορά στο Βερολίνο και σειρά άλλων ενεργειών. Σε έξαρση βρίσκονται, ως γνωστόν, οι τρομοκρατικές ενέργειες στην Τουρκία, η οποία βρίσκεται ούτως ή άλλως σε αναταραχή στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος τον Ιούλιο, ενώ στην πρωτεύουσα του Ιράκ, Βαγδάτη, σημειώνονται περιστατικά σχεδόν σε ημερήσια βάση, για τα οποία την ευθύνη συχνά αναλαμβάνει το ISIS. Επίσης, οι τζιχαντιστές πρόσφατα αιματοκύλισαν το Κάιρο, ενώ στη Λιβύη, το Daesh μπορεί να πιέζεται και να δέχεται ήττες, ωστόσο εξακολουθεί να παραμένει απειλή.
Είναι ρεαλιστικό ή υπερβολικά αισιόδοξο να θεωρεί κανείς ότι το 2017 θα είναι ένα έτος κατά το οποίο το «Χαλιφάτο» θα ηττηθεί, με αποτέλεσμα να μειωθεί η ένταση του εφιάλτη της τρομοκρατίας, που προκαλεί αποσταθεροποίηση στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο; Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχει θέσει ως μια από τις προτεραιότητές του την εξόντωση της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, και για τον σκοπό αυτό έχει δείξει (μέχρι τώρα) πρόθυμος να αποκλίνει από την πολιτική που ακολουθούσαν ως τώρα οι ΗΠΑ- βλέποντας θετικά επιλογές όπως η προσέγγιση με τη Ρωσία και η διακοπή του Άσαντ. Ως εκ τούτου, μιλώντας στη HuffPost Greece, ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ), Κωνσταντίνος Φίλης, υπογραμμίζει πως το 2017 θα είναι όντως ένα κρίσιμο έτος για την επιχειρησιακή εξουδετέρωση και την αποδυνάμωση της απήχησης του Daesh. Ωστόσο, όπως τονίζει, για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξει μια σειρά προϋποθέσεων.
Περαιτέρω εδαφική συρρίκνωση του «Χαλιφάτου»: Όπως σημειώνει ο κ. Φίλης, σχεδόν όλες οι κατοικημένες περιοχές που ελέγχει είναι υπό αμφισβήτηση. «Η εκδίωξη του, ωστόσο, δεν συνεπάγεται και συντριβή του στο στρατιωτικό πεδίο. Αφενός, η υπερέκταση δυνάμεων εκ μέρους όσων μάχονται εναντίον του, αφετέρου οι συγκρούσεις μεταξύ όσων το καταδιώκουν προκειμένου να εγκαθιδρυθούν σε αυτά τα σημεία ενισχυόμενοι εδαφικά και διαπραγματευτικά, δημιουργούν συνθήκες επανάκαμψης του (π.χ. Παλμύρα). Επίσης, σε κάποιο από τα επόμενα στάδια, ενδεχομένως να απαιτηθεί μεγαλύτερη συμμετοχή/εμπλοκή από πλευράς ΗΠΑ-Ρωσίας, η οποία μόνο διασφαλισμένη δεν είναι».
Όπως εξηγεί ο κ. Φίλης, η Μόσχα μοιάζει να αναζητεί τρόπο σταδιακής απεμπλοκής από τον «βάλτο» της Συρίας και «ασφαλώς είναι απρόθυμη (έχοντας κατά νου τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν) να αναλάβει το κόστος ανάσχεσης εδραίωσης πυρήνων σουνιτικής αντίστασης στην ύπαιθρο. Από την άλλη, τυχόν στρατιωτική επέμβαση (προσώρας όχι το επικρατέστερο σενάριο) κινδυνεύει να γυρίσει μπούμερανγκ, χωρίς να μπορούμε να προδικάσουμε τις συνέπειες μίας τέτοιας ενέργειας, ακόμη και αν συντριβεί στρατιωτικά το Daesh».
Η σταδιακή αποκατάσταση της τάξης σε Συρία και Ιράκ και η αποτροπή εμπέδωσης νέων εστιών κρίσης και αστάθειας εκτός της Μέσης Ανατολής: Όπως τονίζει ο κ. Φίλης, πρόκειται για ένα ακόμη «στοίχημα» με ποικίλες συνθετότητες.
«Ενδεικτικά, ο πρώτος γύρος στρατιωτικής αντιπαράθεσης στη Συρία φαίνεται να κλείνει με την ανακατάληψη του Χαλεπίου από φιλο-ασαντικές δυνάμεις (σιιτικές πολιτοφυλακές υπό τον έλεγχο Ιράν και Χεζμπολάχ) και τον στρατό του Άσαντ. Παρόμοιες εξελίξεις μπορεί να έχουμε και στο Ιράκ, εντούτοις, θύλακες αντίστασης, συγκρούσεις και μάχες θέσεων, πιθανόν και νέες εστίες αναζωπύρωσης θα εξακολουθήσουν. Άρα, το περιβάλλον θα παραμείνει ευεπίφορο σε επιρροές σαλαφιστικών στοιχείων».
Η μεταχείριση των σουνιτικών πληθυσμών: Αυτό, όπως σημειώνει ο διευθυντής ερευνών του ΙΔΙΣ, θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό αν οι εξτρεμιστικές οργανώσεις θα περιθωριοποιηθούν ή θα βρεθούν στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης με Σιίτες και δευτερευόντως Κούρδους. «Άρα, όπως εκτίμησε πρόσφατα έκθεση του United States Institute of Peace, ακόμη και αν το Ισλαμικό Κράτος χάσει όλο το έδαφος που κατέχει θα εξακολουθήσει να είναι σε θέση να εκμεταλλεύεται και να υποκινεί τη σουνιτική δυσαρέσκεια τα επόμενα 5-10 χρόνια σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη και άλλες χώρες. Είναι δεδομένο πως αρκετοί σουνιτικοί πληθυσμοί εξοργίζονται όταν ως απελευθερωτές εμφανίζονται σιιτικές πολιτοφυλακές, όπου υψώνουν λάβαρα και σημαίες στα εδάφη τους. Όπως, άλλωστε, σωρευτικά αρνητικά λειτουργεί και ο αποκλεισμός του σουνιτικού στοιχείου από ευρύτερες διεργασίες από Βαγδάτη και Δαμασκό».
«Συνεπώς, η διατήρηση των θρησκευτικών διαιρέσεων/εντάσεων, ο δεσποτικός τρόπος διακυβέρνησης, οι διεφθαρμένες πολιτικές ελίτ, οι διευρυμένες ανισότητες και η ανάδυση του πολιτικού Ισλάμ αποτελούν παράγοντες οι οποίοι συνδυαστικά με τη γενικευμένη αστάθεια στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο(που μάλλον θα ενταθεί το 2017) θα διατηρήσουν ζωντανό τον κίνδυνο της ασσύμετρης τρομοκρατίας για καιρό και τη δυνατότητα στρατολόγησης ακόμη και αν ηττηθεί επιχειρησιακά το Χαλιφάτο. Αρκετά εκτεθειμένες θα παραμείνουν γειτονικές χώρες, ιδίως η Τουρκία, αλλά και η Ευρώπη».
Καταλήγοντας, ο κ. Φίλης εκτιμά πως η επικράτηση Τραμπ στις ΗΠΑ και η διεισδυτικότητα αντίστοιχων φωνών στην Ευρώπη, όπου εμφανίζουν τις τρομοκρατικές ενέργειες ως επιβεβαίωση της πολιτισμικής σύγκρουσης Δύσης-Ισλάμ ρίχνουν «νερό στον μύλο» των τζιχαντιστών, εφόσον θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν το «χάσμα» και τυχόν άκριτη στοχοποίηση των μουσουλμανικού πληθυσμών για να προσηλυτίσουν νέα στελέχη.