Για περισσότερα από δύο χρόνια, οι βαριά οπλισμένοι άνδρες του αποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους υπαγόρευαν σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής των γυναικών στη βόρεια ιρακινή πόλη.
Οι γυναίκες αναγκάζονταν να κρύβονται από τον κόσμο: Tα σώματά τους σκεπάζονταν από φαρδιά μαύρα υφάσματα. Τα χέρια τους καλύπτονταν από γάντια. Τα μάτια τους χαμηλωμένα ή κρυμμένα κάτω από ένα μαύρο πέπλο που έκρυβε όλο το πρόσωπό τους. Οι φωνές τους αποσιωπημένες.
Τα κορίτσια δεν πήγαιναν σε καμία περίπτωση σχολείο. Και καμία γυναίκα δεν μπορούσε να φύγει από το σπίτι χωρίς έναν άνδρα συνοδό.
Όλα αυτά άλλαξαν πριν από έναν μήνα, όταν οι δυνάμεις του Ιράκ εκδίωξαν τους μαχητές από την Καγιάρα.
«Δεν είχαμε ελευθερία» αναπολούσε η Ουμ Ταρέκ, μία μεσήλικη μητέρα δέκα παιδιών, ενώ στεκόταν έξω από ένα μικρό πολυσύχναστο ιατρικό κέντρο. «Δεν θέλαμε το ISIS, αλλά τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε;».
Οι σκληροπυρηνικοί (σ.σ μαχητές του ISIS) εξακολουθούν να βρίσκονται σε κοντινή απόσταση – αλλά οι άνδρες και ίσως ακόμη περισσότερο οι γυναίκες έχουν ξαναπάρει τη ζωή τους πίσω στα χέρια τους.
Τουλάχιστον μερικές από αυτές τις γυναίκες τώρα φαίνεται να μιλούν ελεύθερα και μέσα από την καρδιά τους για όσα έζησαν υπό τον ζυγό του ISIS. Συνομιλώντας με έναν ρεπόρτερ που βρισκόταν στο ιατρικό κέντρο, μία ομάδα γυναικών διηγείτο δυνατά συγκλονιστικές ιστορίες, ξεσπώντας στα γέλια με την αναστάτωση που προκαλούσαν οι μαρτυρίες τους στο ιατρικό κέντρο. Δεν υπήρχε επιστροφή.
«Το ISIS μας έφερε πίσω στις παλιές ημέρες», είπε η Χιντ, μία 22χρονη νοσοκόμα που φορούσε μια ανοιχτόχρωμη ροζ μαντίλα. «Τώρα, θα βρείτε μια αμόρφωτη γενιά».
H ενέργειά της γέμισε ένα μικροσκοπικό δωμάτιο με γυναίκες νοσοκόμες, ασθενείς και έναν Ιρακινό αξιωματούχο που επέμενε λέγοντας στην WorldPost να φύγει για λόγους ασφαλείας. Οι γυναίκες τον αγνοούσαν και μιλούσαν ακόμη πιο δυνατά και ανυπομονούσαν η μία μετά την άλλη να πουν τις ιστορίες τους.
Μερικά σχολεία εδώ - που πριν είχαν αντικατασταθεί από τα γνωστά ισλαμιστικά εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία ήταν εμπλουτισμένα από την βίαιη προπαγάνδα του ΙSIS - θα ανοίξουν σύντομα ξανά τουλάχιστον όσα δεν καταστράφηκαν από τις αεροπορικές επιθέσεις. Και ανυπομονούν γι΄αυτό.
Αλλά τα σχολεία χρειάζονται επίσης βιβλία, μισθούς για τους δασκάλους και στήριξη από ειδικούς που μπορούν να τους βοηθήσουν να ξαναφτιάξουν το βιογραφικό τους, λέει ο Χουσείν Αλί Χατσίμ, δήμαρχος της Μοσούλης, της διοικητικής περιφέρειας που ανήκει η Καγιάρα. Μερικά παιδιά νεαρότερης ηλικίας που δεν έχουν πάει σχολείο για περισσότερα από δύο χρόνια, σχεδόν αδιαμφισβήτητα δεν ξέρουν καλά καλά πώς να διαβάσουν ή να γράψουν πόσο μάλλον να κάνουν μαθηματικές πράξεις και να μελετήσουν άλλες επιστήμες.
Ένα ντροπαλό εξάχρονο κορίτσι χαμογέλασε πλατιά όταν ρωτήθηκε τι είναι αυτό που της αρέσει περισσότερο στο σχολείο. «Το διάβασμα» απάντησε, και η ολοφάνερη ευτυχία της την έκανε να λάμπει ακόμη και όταν ένας μαύρος πυκνός καπνός «έπνιξε» τον αέρα γύρω της. Κατά την υποχώρησή του, το ISIS έβαλε φωτιά στις πετρελαιοπηγές, οι οποίες εξακολουθούν να «καίνε», αρκετούς μήνες αργότερα.
Αλλά αυτός ο καπνός - που αποτελεί μια πάγια υπενθύμιση της καμμένης γης που άφησε πίσω του το ISIS- δεν εμποδίζει τα νεαρά αγόρια και τα μικρά κορίτσια από το να περπατούν χέρι- χέρι στους δρόμους, χαχανίζοντας και λέγοντας σαχλαμάρες. Επί χρόνια κάποια παιδιά ήταν κλεισμένα στα σπίτια τους ενώ κάποια άλλα εκπαιδεύονταν για να γίνουν νεαροί στρατιώτες. Όχι πια.
Οι μητέρες τους γιορτάζουν την νέα ελευθερία τους. Το να ντύνονται κάθε πρώι δεν είναι πια γι αυτές μια επίφοβη πράξη. Είναι μια ευκαιρία να εκφραστούν και να ανακτήσουν τον έλεγχο των σωμάτων τους.
«Αν το Daesh έβλεπε τα μάτια μου, θα ανάγκαζαν την οικογένειά μου να πληρώσει 100.000 Ιρακινά δηνάρια», λέει η Χιντ, χρησιμοποιώντας την τοπική ονομασία για το ISIS. Το ποσό είναι αντίστοιχο των 86 δολαρίων. Oι μαχητές παραλίγο να απολύσουν την Χιντ από νοσοκόμα όταν εκείνη τους προκάλεσε, λέγοντάς τους: «Πώς μπορώ να δουλέψω όταν τα μάτια μου είναι καλυμμένα; Δεν μπορούμε να δούμε!»
Μέσα στο κέντρο υγείας της πόλης καμία γυναίκα δεν παραχώρησε συνέντευξη στην WorldPost, λόγω του στερεότυπου που υπάρχει στις κυριαρχούμενες από τον ISIS περιοχές. Αντ' αυτού υπήρχαν λεοπάρ μαντίλες, φανταχτερά φορέματα και άσπρες στολές που συνήθισαν να φορούν οι γεματοι αυτοπεποίθηση γιατροί σε όσους το είχαν ανάγκη.
Γυναίκες που βρίσκονταν στα στρατόπεδα για τους εκτοπισμένους ανθρώπους και κατέφυγαν σε περιοχές όπως η Καγιάρα και άλλες γειτονικές πόλεις φορούν επίσης και πάλι ρούχα με χρώμα. Κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο όλα αυτά τα χρώματα απαγορεύονταν από το ISIS γιατί θεωρούνταν προκλητικά.
«Αν σε δουν με αυτά τα χρώματα, μπορεί να σε σκοτώσουν», είπε η Μάργα, φορώντας βραχιόλια σε διάφορες αποχρώσεις του μοβ και του μπλε στους καρπούς της. Θα πήγαινε λύκειο αν το ISIS δεν την ανάγκαζε να εγκαταλείψει το σχολείο.
Οι μέρες που το να φορέσεις τη λάθος στολή θα μπορούσε να σημαίνει την επιβολή ενός βαρύ προστίμου- το οποίο πολλές οικογένειας αδυνατούσαν να πληρώσουν- παρήλθαν.
Η φυλάκιση και τα μαστιγώματα στους άνδρες ήταν κοινή πρακτική του ΙSIS για αδικήματα ήσσονος σημασίας, όπως το κάπνισμα, η παρακολούθηση τηλεόρασης, το ποδόσφαιρο και άλλες αθλητικές δραστηριότητες, το ξύρισμα στα γένια του προσώπου.
Για όσα εγκλήματα το ISIS θεωρούσε πιο σοβαρά πραγματοποιούσε εκτελέσεις και μάλιστα δημοσίευσε προπαγανδιστικά βίντεο με αυτές.
Οι σκληροπυρηνικοί μαχητές μετέτρεψαν ένα σπίτι στην Καγιάρα σε φυλακή, έναν εφιαλτικό στενό βρώμικο χώρο χωρίς παράθυρα, όπου μέχρι και πριν από λίγο καιρό κάποιες ψυχές ζούσαν κλειδωμένες εκεί.
Μία άλλη γυναίκα, η Αρμάλ, κουνούσε το κεφάλι της με θυμό, αναπολώντας τη στρεβλή, βίαιη εκδοχή του Ισλάμ που ενθάρρυνε το Iσλαμικό Κράτος να επιβάλει έναν αυστηρό τρόπο ζωής, ξένο για τους Σουνίτες κατοίκους που επικρατούσαν σε αυτήν την πόλη.
«Αυτό δεν είναι σωστό», είπε. «Αυτός (σ.σ ο τρόπος συμπεριφοράς) δεν αναφέρεται στο Ισλάμ».
Ενώ κάποιες ντόπιες γυναίκες έλεγαν ότι η ζωή κάτω από τον ζυγό του ISIS ήταν σκέτη κόλαση, στην πραγματικότητα εκείνες που ανήκαν στην κοινότητα Γιαζιντιτών ήταν εκείνες που υπέφεραν περισσότερο. Οι μαχητές κρατούσαν τα μέλη της θρησκευτικής μειοψηφίας, τα οποία θεωρούσαν αιρετικά, ως σκλάβες του σεξ στην Καγιάρα, όπως επίσης κάνουν και σε άλλα μέρη του Ιράκ και της Συρίας.
Ο στρατός του ISIS κατέλαβε το όρος Σινχάρ, τον Άυγουστο του 2014, σφάζοντας χιλιάδες ανθρώπους και χρησιμοποιώντας ακόμη περισσότερους ομήρους σαν σκλάβους, παιδιά- στρατιώτες και ανθρώπινες ασπίδες.
Η Χιντ λέει ότι θυμάται όταν είδε μια έγκυο Γιαζίντι να αιμορραγεί σε άσχημο βαθμό ανάμεσα στα πόδια της. Κατάφερε να την βοηθήσει ώστε να λάβει την απαραίτητη ιατρική φροντίδα, τουλάχιστον προσωρινά, σώζοντάς της την ζωή. Από τότε όμως η Χιντ δεν ξαναείδε τη γυναίκα αυτή.
Είναι πιθανό να την πήρε μαζί του το ISIS μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες Γιαζίντι, όταν η οργάνωση υποχώρησε. Όπως εκτιμούν οι ντόπιοι καμία γυναίκα Γιαζίντι δεν έμεινε πίσω. Είναι πολύτιμες, μερικές φορές κερδίζαν χιλιάδες δολάρια από την καθεμία, όταν τις πωλούσαν σε άλλους άνδρες ή ζητούσαν λύτρα για να τις απελευθερώσουν και να τις στείλουν πίσω στις οικογένειές τους.
Το σύστημα ελέγχου της Καγιάρα ήταν αυστηρό αλλά οι εξτρεμιστές φοβούνται ότι χάνουν πολίτες του «χαλιφάτου» της. Κάποιοι κάτοικοι της Καγιάρα που είναι θαρραλέοι, πλούσιοι ή απελπισμένοι δίνουν 200-500 δολάρια στους λαθρέμπορους για να τους μεταφέρουν στους προσφυγικούς καταυλισμούς στο Ιρακινό Κουρδιστάν.
Περισσότεροι από 3,3 εκατομμύρια Ιρακινοί έχουν εκτοπιστεί από τον ISIS όταν ο τελευταίος κατέλαβε μεγάλο μέρος του Ιράκ το 2014. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτός ο αριθμός ενδέχεται να αυξηθεί, πιθανώς κατά 1,5 εκατομμύριο από άνδρες γυναίκες και παιδιά που θα καταφύγουν στις ΗΠΑ όταν ξεσπάσει ο πόλεμος στη Μουσούλη. Αυτή η μαζική, συντονισμένη, περίπλοκη και δύσκολη επιχείρηση - αποτελείται από ιρακινές δυνάμεις, τους Κούρδους μαχητές Πεσμεργκά, στρατό Σιιτών και άλλες ομάδες - πιθανώς να λάβει χώρα αυτόν τον μήνα.
To Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης παρείχε έναν μήνα κατεπείγουσας επισιτιστικής βοήθειας στις αρχές του Σεπτεμβρίου σε περίπου 30.000 ανθρώπους στην Καγιάρα, οι οποίοι σύμφωνα με τον διευθυντή του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης της χώρας , «υπέφεραν από υπερβολική πείνα και σπάνια είχαν πρόσβαση σε τρόφιμα». Είναι πρώτη φορά από τον Ιούνιο του 2014, που οι ομάδες που παράσχουν βοήθεια κατάφεραν να προσεγγίσουν τους πολίτες.
O ISIS κέρδισε έδαφος το 2014 εξαιτίας της δυσαρέσκειας των Σουνιτών απέναντι της κυβέρνησης του τότε Σιίτη πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλίκι o οποίος κατηγορήθηκε από πολλούς Σουνίτες ως αυταρχικός και ακραία δογματικός.
Αλλά αυτή η στήριξη εξασθένισε όσο οι μήνες περνούσαν και η βία της οργάνωσης ξεπερνούσε την ελπίδα ο ISIS θα μπορούσε να προσφέρει ένα καλύτερο μέλλον στους ντόπιους.
Οι εντάσεις εξακολουθούν να κλιμακώνονται στην Καγιάρα, όπου οι ιρακινές δυνάμεις περικυκλώνουν όσους θεωρούν ότι υποστηρίζουν το ISIS.
Oι δυνάμεις ασφαλείας έθεσαν πρόσφατα υπό κράτηση 65 κατοίκους της Καγιάρα, ανάμεσά τους πολλές γυναίκες και μικρά αγόρια που θεωρούνται ως ύποπτοι για στήριξη στον ΙSIS, σύμφωνα με έναν Ιρακινό αξιωματούχο που ζήτησε να μην κατονομαστεί. Οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα κρούουν τον κώδωνα στις ιρακινές δυνάμεις που φέρεται να έχουν προφυλακίσει και σκοτώσει Σουνίτες καθώς και να έχουν εμποδίσει κάποιος να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης παραμένει κατεσταμμένο ή λεηλατημένο και οι κάτοικοι δεν έχουν ακόμα εύκολη πρόσβαση στην αναζήτηση τροφίμων. Μερικά γειτονικά χωριά είναι εντελώς εγκαταλελειμμένα με τις μπροστινές πόρτες τους να παραμένουν περιέργως ανοικτές. Τα σκαμμένα χαρακώματα του ISIS και τα καμένα αυτοκίνητα δείχνουν τον δρόμο που οδηγεί στην Καγιάρα, πάνω στον οποίον μέχρι πρόσφατα ήταν τοποθετημένοι οι εκρηκτικοί μηχανισμοί.
Αλλά αυτή η δεινή κατάσταση δεν εμποδίζει την Ουμ Ταρέκ από το να νιώθει ότι έχει τον έλεγχο στα χέρια της.
«Τώρα είμαστε ελεύθερες», είπε χαμογελώντας πλατιά. Και μετά σήκωσε τα χέρια της για να δείξει τις πολύχρωμες χάντρες του φορέματός της που έλαμπαν κάτω από το απογευματινό φως.